UÇUŞ

Kosmik uçuş — Yerdən atmosfer xaricində və ya kosmosda reallaşdırılan səfər. Kosmik uçuşkar insanlı və ya insansız kosmik gəmilər vasitəsiylə elmi, hərbi və ya kommersiya məqsədləri ilə həyata keçirilir. == İnsanlı və insansız kosmik uçuş == İnsanlı kosmik uçuşlara Rusiyanın Soyuz programını, Amerika Birləşmiş Ştatlarının Speys Şattlını, Beynəlxalq kosmik stansiyanı nümunə göstərə bilərik. İnsansız səfərlərə digər göy cisimlərinə göndərilən tədqiqat robotları və ya Yerin orbitinə göndərilən kommunikasiya peykləri nümunə olaraq verilə bilər. 1957-ci il 4 oktyabrda "Sputnik-1" adlı Yerin ilk süni peyki SSRİ tərəfindən orbitə buraxılmışdır.İlk dəfə insansız kosmik uçuş 1942-ci il 3 oktyabrda "Fau-2" alı dünyada uzaq mənzilli ilk ballistik raketi ilə baş tutdu. == Komersiya uçuşları == Kommersiya məqsədli kosmik uçuşlara kosmik turizm misal gətirilə bilər.

Uçuş məsafəsi — təyyarələrin təkərlərini yerdən kəsmək üçün lazım olan uçuş-enmə zolağının uzunluğuna verilən addır. Uçuş məsafəsinin hesablanması təyyarənin mühərrikinin tam gücü ilə işlədiyi və flap səviyyələri uçuş səviyyəsində olduqda hesablanır. Təyyarənin nə qədər müddət yer üzərində hərəkət etdikdən sonra uçmağa başlaması Təyyarənin bütün xüsusiyyətlərindən asılı olan bir dizayn parametridir. Məsələn, eyni çəkidə daha güclü bir mühərrik bir təyyarəyə quraşdırıldıqda, qanadların təyyarəni qaldıra biləcəyi sürət daha qısa məsafədə əldə edilə bilər. Və ya təyyarənin cari çəkisi uçuş məsafəsinə təsir göstərir. Dizayn parametri olduğundan, təyyarənin ağırlığına, sürütlənməsinə və qalxmasına təsir edən hər hansı bir dəyişiklik bu parametri də dəyişdirəcəkdir. Bundan başqa, uçuş zolağının nə qədər mükəmməlliyi, hava şəraiti, uçuş-enmə zolağının yerləşdiyi yerin hündürlüyü, küləyin istiqaməti kimi xarici amillər uçuş məsafəsinə təsir edir. Təyyarə qanadları təyyarənin ağırlığını tarazlayacaq bir qüvvə meydana gətirən kimi uçuş həyata keçirilir. Pilotun simmetrik olmayan qanad profillərinə müdaxiləsi lazım deyildir. Simmetrik olmayan profillərdə isə daşıyıcı qüvvə hücum bucağı ilə meydana gəldiyindən pilot hündürlük sükanı və ya digər uçuş idarəetmə vasitələrindən istifadə edə bilər.

Aviasiya (pilotaj) trenajoru — pilotların yerüstü hazırlığı üçün nəzərdə tutulmuş uçuş simulyatorudur. Aviasiya trenajorunda trenajorun hesablama kompleksinin proqram təminatında həyata keçirilən xüsusi modellərin köməyi ilə aparat-proqram kompleksi vasitəsilə, uçuş dinamikası və hava gəmisi (HG) sistemlərinin işi imitasiya olunur. Aviasiya trenajorunda pilotların hazırlanması — HG-nin təhlükəsiz istismarının təmin edilməsinin ən mühüm elementlərindən biridir. Bu, insan amilinin mənfi təsirini minimuma endirməyə imkan verir, yəni təyyarə heyətinin səhv hərəkətləri ehtimalını minimuma endirməyə imkan verir. Trenajor hazırlığının aktuallığı insan amilinin aviasiya qəzalarının əsas səbəbi olmağa davam etməsi səbəbindən sabit bir yüksəliş tendensiyasına malikdir. Bundan əlavə, EHM-in hesablama gücünün sürətlə artması müasir aviasiya trenajorlarını elə inkişaf səviyyəsinə çatdırmağa imkan verib ki, trenajorlarda pilotların hazırlanması real təyyarədə hazırlıqdan daha effektivdir. Aviasiya trenajorlarının bu cür effektivliyi onların yüksək hazırlıq intensivliyinin təmin edilməsi imkanları ilə şərtlənir. Belə ki, əgər real uçuşda ekipaj konkret təlim tapşırıqlarının yerinə yetirilməsilə bağlı olmayan, məsələn, uzun müddətli "qutu üzrə uçuş", hündürlüyün yığılması, zonaya uçuş və s. yerinə yetirilməsilə bağlı gündəlik əməliyyatların yerinə yetirilməsinə əhəmiyyətli vaxt ayırmalıdırsa, trenajorda isə xüsusi proqram təminatı uçuş şəraitini, havanı, coğrafi mövqeyi, təhlil və təkrarlama üçün tapşırığın yerinə yetirilməsini dayandırmağa və s. imkan verir.

Uçuş rejimi — aktivləşdirildikdə cihazın radiotezlik (RF) siqnal ötürmə texnologiyalarını (məsələn, Bluetooth, telefoniya və Wi-Fi) dayandıran və elektron cihaz proqram təminatı müəllifi tərəfindən düzgün tətbiq edildikdə bütün analoq səs və rəqəmsal məlumat xidmətlərini effektiv şəkildə söndürən, smartfonlarda və digər portativ cihazlarda mövcud olan parametr. Rejim əksər aviaşirkətlər uçuş zamanı RF siqnallarını ötürən avadanlıqların istifadəsini qadağan etdiyi üçün belə adlandırılıb. Tipik olaraq, uçuş rejimində telefon zəngləri etmək və ya mesaj göndərmək mümkün deyil, lakin bəzi smartfonlar təcili xidmətlərə zəng etməyə imkan verir. Əksər cihazlar mətn və ya e-poçt mesajları yazmaq üçün e-poçt proqramlarından və digər mobil proqramlardan davamlı istifadə etməyə imkan verir. Mesajlar daha sonra, yəni uçuş rejimi söndürüldükdən sonra göndərilmək üçün yaddaşda saxlanılır. Wi-Fi və Bluetooth, təyyarənin operatoru tərəfindən icazə verildiyi hallarda cihaz psevdo-təyyarə rejimində olarkən ayrıca aktivləşdirilə bilər. RF siqnallarının qəbulu (radio qəbulediciləri və peyk naviqasiya xidmətləri kimi) uçuş rejimi tərəfindən dayandırıla bilməz. Lakin, həm ötürücülər, həm də qəbuledicilər, hətta onlara cavab vermədikdə belə, zəngləri və mesajları qəbul etmək üçün lazımdır. Təyyarə rejimində olan zaman cihazın ötürücüləri bağlandığından, rejim enerji istehlakını azaldır və batareyanın ömrünü uzadır.

Kreyser uçuş rejimi — sabit bir sürətlə təyyarənin uçuş rejimi. Əsas diapazon uçuş rejimi uzun məsafələrdir. Kreyser rejimdəki hündürlük uçuş zamanı sabit qala bilər və ya yanacaq istehlak edildiyi üçün təyyarənin kütləsinin azalması səbəbindən artırıla bilər. İki parametrlə müəyyən olunur - sürət və hündürlük (və ya kreyser rejimdə qaldırma əmsalı). Kreyser uçuşu rejimi davamlı üfüqi uçuş rejimidir. Bu mülki təyyarələrin əsas iş rejimlərindən biridir. Təyyarə üçün ən qənaətcil uçuş profili yanacaq çənlərində yanacaq yaranması səbəbindən uçuş çəkisi azaldığından tədricən qalxma ilə bir uçuşdur - bu sözdə tavan uçuşu rejimi. Təyyarə pistonlu mühərriklər, maksimum səmərəliliyin əldə edildiyi müəyyən bir yüksəklikdə işləmələrini qənaətli edən bir gücləndirmə sisteminə malikdir. Pistonlu mühərriklər təxminən 250 mil/s qədər (460 km/s) sürətlə və 3000 metrə qədər yüksəklikdə uçanda ən təsirli olur. Bir reaktiv təyyarənin ekipajı, hava nəqliyyatının təşkilatçısı nəzarətçisinin icazəsi ilə yanacağın inkişafı səbəbindən təyyarənin çəkisi azaldıqca uçuş səmərəliliyini artırmaq üçün daha da yüksək eşelonları tuta bilər.

Maksimum uçuş çəkisi və ya maksimum takeoff çəkisi (ing. Maximum Takeoff Weight) təyyarənin uçuş müddətində apara biləcəyi maksimum çəkini göstərir. Aviasiya sahəsinə qısaca MTOW olaraq bilinir. MTOW İngiliscə Maximum Takeoff Weight sözlərinin baş hərflərindən əmələ gəlmişdir. Müasir dövrdə MTOW çox vacib rəqəmdir. Yeni istehsal edilmiş təyyarələr sərnişin və yanacaq tutumunda uçuş həyata keçirə bilməzlər. Təyyarənin texniki məlumatlarının yenidən hesablanması lazımdır. Nümunə olaraq Airbus A330 sərnişin təyyarəsinin MTOW çəkisi 230 tondur. Təyyarə boş halda çəkisi 125 tondur. Təyyarənin yanacaq çənləri boş olarkən sərnişin və yük götürmə çəkisi 170 tondur.

Pilotsuz uçuş aparatı (PUA) (ing. unmanned aerial vehicle - insansız hava apparatı), çox vaxt qısaca dron (ing. drone) kimi qeyd edilir — bortunda pilot olmayan uçuş aparatıdır. PUA-lara mürəkkəb sensor, avtopilot, nəzarət, müşahidə və nəzarət kompleks sistemləri quraşdırılır. PUA-lar vasitəsilə kəşfiyyat və ya müşahidə aparmaq, pilotlu təyyarələrlə müqayisədə daha asandır. Eyni zamanda bəzi PUA modelləri silahla təmin olunur. İngilis dilində işlənən Unmanned Aerial Vehicle hərfi tərcümədə İnsansız Hava Apparatı deməkdir. Lakin, Azərbaycan dilində daha çox işlənən Pilotsuz Uçuş Aparatı ifadəsi Rus dilindəki Беспилотный Летательный Аппарат termininin hərfi tərcüməsidir.

Uçuş Məlumat Bölgəsi — FIR (İngiliscə: Flight Information Region), içində uçuş Məlumat xidməti (FIS), xəbərdarlıq xidməti (ALRS) və aviasiya meteorologiyası xidməti verilən hüdudları müəyyənləşdirilmiş bir hava sahəsidir. FIR-lar indiki vaxtda istifadə edilən ən böyük hava sahəsi hissələridir və fərqli həndəsi formalarda ola bilərlər. FIR-ları bir-birindən ayıran xətlərə digər dillərdə olduğu kimi Azərbaycancada FIR xətti olaraq deyilir. Hər ölkənin hava sahəsi və ətrafı, ölkənin böyüklüyünə, mövqesinə və hava nəqliyyatının vəziyyətinə görə bir və ya daha çox FIR-a bölünür. Məsələn Azərbaycanın hava sahəsi Bakı FIR və Gəncə FIR olmaqla iki uçuş məlumat bölgəsinə bölünmüşdür. Bənzər şəkildə Birləşmiş Krallıq da Scottish FIR və London FIR olmaqla iki uçuş məlumat bölgəsinə bölünmüşdür. FIR-lar dəniz səviyyəsindən müəyyən bir hündürlüyə qədər olan bölgəni əhatə edirlər. FIR-ların üst limitindən sonra UIR (upper information region / üst uçuş məlumat bölgəsi) başlayır. UIR-lar da kosmos sərhədinə qədər olan bölgəni əhatə edirlər. Məsələn London UIR FL245 və FL660 arasındadır.

Evə uçuş (ing. Flying Home) — Dominique Deruddere tərəfindən çəkilmiş 2014 romantik dram filmidir. == Süjet == Dubaylı şeyx Cos Pauelsə məxsus Wittekopu Flamand ev göyərçini almaq istəyir və müqavilə bağlamaq üçün Kolin adlı Amerika vasitəçisindən istifadə edir. Jos göyərçin satmaqla maraqlanmasa da, nəvəsi İzabelle Kolinlə açıq şəkildə maraqlanır. == Rollarda == Can Dekleir — Cos Paules Şarlotta Bruin — İzabella Paules Ceymi Dornan — Kolin Montqomeri Antoni Hed — Mr. Montqomeri Şaron Maquan — Mrs. Montqomeri Cosse de Pau — Rahib Vivian De Munik — Marta Elin Van der Velden — Selia Piet Fuç — Mr.

Hərbi Pilotsuz Uçuş Aparatı (qısaca: HPUA), Hərbi məqsədlər üçün istifadə olunan Pilotsuz Uçuş Aparatı, Hərbi PUA, Silahlı Pilotsuz Uçuş Aparatı (qısaca: SPUA), Silahlı PUA olaraq da bilinən bu Pilotsuz uçuş aparatı növü, adətən bomba, raket və/yaxud ATGM kimi təyyarə sursatlarını daşıyır və dron hücumları üçün istifadə edilirlər. Bu texnikalar adətən real vaxt rejimində insan nəzarəti altında fəaliyyət göstərirlər və müxtəlif səviyyələrdə avtonomluğa malikdirlər. Bu tip təyyarələrdə oturaq bir pilot yoxdur. Operator bu texnikanı uzaq terminaldan idarə etdiyi üçün bu texnikalarda pilot üçün lazımi avadanlıqlara ehtiyac qalmır, nəticədə pilotlu təyyarədən daha az çəki və daha kiçik ölçüyə malik olurlar. Bir çox ölkədə operativ yerli pilotsuz uçuş aparatları mövcuddur və daha bir çox pilotsuz uçuş aparatları da ya idxal olunur və yaxud da inkişaf proqramları vasitəsilə inkişaf etdirilir.

George C. Marshall Kosmik Uçuş Mərkəzi, George C. Marshall Kosmik Uçuş Mərkəzi (MSFC); NASA-nın əsasən mərkəzidir, kosmik -raket dartı qurğuları sistemləri, kosmik gəminin xarici yanacaq çənləri, uçuş və ekipaj təlimləri, Beynəlxalq Kosmik Stansiyası (ISS/BKS), layihələndirmə və istehsalat, şəbəkələr və məlumatların idarə olunması üçün liderlik vəzifəsini icra edən mərkəzdir. == Rəhbərləri == Verner fon Braun - 1 iyul, 1960 - 27 yanvar, 1970 Эберхард Реес - 1 Mart, 1970 – 19 Yanvar, 1973 Rocco Petrone - 26 Yanvar, 1973 - 15 Mart, 1974 Uilyam R. Lucas - 15 İyun, 1974 - 3 İyul 1986 Thomas Jack Lee - 3 İyul, 1986 - 29 Sentyabr, 1986 James R. Thompson, Jr. - 29 Sentyabr, 1986 - 6 İyul, 1989 Thomas Jack Lee - 6 İyul, 1989 - 6 Yanvar, 1994 Cin Porter Bridwell - 6 Yanvar, 1994 - 3 Fevral, 1996 Jerroll Wayne Littles - 3 Fevral, 1996 - 3 Yanvar, 1998 Kerolin Və S. Griner - 3 Yanvar, 1998 - 11 Sentyabr, 1998 Artur G. Stephenson - 11 Sentyabr, 1998 - Sentyabr, 2003 Devid A. Kinq - 15 İyun, 2003 - 26 Mart, 2009 Robert M. Lightfoot, Jr.

Pilotlu kosmik uçuş proqramı, heyəti insan olan və bəlkə insanları sərnişin kimi də daşıyan kosmik uçuşlara verilən addır. Bu robotik kosmik gəmilər, kosmik zondlardan və ya uzaqdan idarə olunan peyklərdən fərqlidir.

Film Bakıdakı Yuri Qaqarin adına Mərkəzi Pionerlər sarayının fəaliyyətindən bəhs eir.

Türk Hava Yolları aşağıdakı istiqamətlərdə uçuşlar həyata keçirir: Anqola Luanda Benin Kotonu Burkina Faso Uaqaduqu Cənubi Afrika Respublikası Durban Keyptaun Yohannesburq Cibuti Cibuti Çad Ncamena Efiopiya Əddis-Əbəbə Ekvatorial Qvineya Malabo Eritreya Əsməra Kamerun Duala Yaunde Keniya Mombasa Nayrobi Komor adaları Moroni Konqo Demokratik Respublikası Kinşasa Konqo Respublikası Puent-Nuar Kot-d’İvuar Abican Qabon Librevil Qambiya Bancul Qana Akkra Qvineya Konakri Madaqaskar Antananarivu Mali Bamako Mavriki Mavriki Mozambik Maputu Niger Niamey Nigeriya Abuca Laqos Port-Harkort Ruanda Kiqali Seneqal Dakar Seyşeller Mahe Syerra-Leone Fritaun Somali Moqadişo Tanzaniya Dar əs Salam Kilimancaro Zənzibar Uqanda Entebbe Zambiya Lusaka Əlcəzair Əlcəzair Konstantin Oran Cənubi Sudan Cuba Liviya Tripoli-Mitiga Mavritaniya Nuakşot Mərakeş Kasablanka Mərakeş Misir İsgəndəriyyə Qahirə Hurgada Luksor Şarm əş-Şeyx Sudan Xartum Tunis Tunis Argentina Buenos Ayres Braziliya San Paulo Ekvador Kito (yalnız yük uçuşlar) Kolumbiya Boqota Venesuela Karakas Amerika Birləşmiş Ştatları Atlanta Boston Çikaqo Dallas Denver Detroyt Hyuston Los-Anceles Mayami Nevark Nyu-York San-Fransisko Sietl Vaşinqton Kanada Toronto Vankuver Kvebek Monreal Kuba Havana Meksika Kankun Mexiko Mexiko-Felipe Ángeles (yalnız yük uçuşlar) Panama Panama Filippin Manila Sebu İndoneziya Cakarta Denpasar Malayziya Kuala Lumpur Sinqapur Sinqapur Tailand Banqkok Pxuket Vyetnam Hanoy Hoşimin (Sayqon) Banqladeş Dəkkə Hindistan Banqalor (yalnız yük uçuşlar) Çennai (Madras) (yalnız yük uçuşlar) Dehli Heydərabad (yalnız yük uçuşlar) Mumbay (Bombay) Maldiv adaları Male Nepal Katmandu Pakistan İslamabad Karaçi Lahor Şri-Lanka Kolombo Qazaxıstan Aktau Almatı Karaqanda Astana Türkistan Qırğızıstan Bişkek Özbəkistan Buxara Daşkənd Fərqanə Səmərqənd Ürgənc Tacikistan Düşənbə Türkmənistan Aşqabad Türkmənbaşı (Qızılsu) Əfqanıstan Kabil Məzari-Şərif Bəhreyn Manama Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Dubay Dubay Dubay-Al Maktum (yalnız yük uçuşlar) Əbu-Dabi Şarja İordaniya Aqaba Amman İran İsfahan Məşhəd Şiraz Tehran Təbriz Urmiya İraq Bağdad Bəsrə Ərbil Kərkük Nəcəf Süleymaniyə İsrail Tel-Əviv Küveyt Küveyt Qətər Doha Livan Beyrut Oman Maskat Səudiyyə Ərəbistanı Ciddə Dammam Əl Qasım Ər-Riyad Mədinə Taif Yanbu Cənubi Koreya Seul Çin Çjençjou (yalnız yük uçuşlar) Quançjou Pekin Sian Şanxay Şençjen (yalnız yük uçuşlar) Honkonq Honkonq Makao Makao (yalnız yük uçuşlar) Tayvan Taybey Yaponiya Osaka Tokio Tokio-Haneda Tokio-Narita Monqolustan Ulan-Bator Rusiya (Asiya ərazisində) Yekaterinburq Avstraliya Melburn Albaniya Tirana Bolqarıstan Sofiya Varna Bosniya və Herseqovina Sarayevo Xorvatiya Dubrovnik Zaqreb Kosovo Priştina Şimali Makedoniya Skopye Moldova Kişinyov Monteneqro Podqoritsa Tivat Rumıniya Buxarest Kluj-Napoka Konstansa Serbiya Belqrad Sloveniya Lyublyana Şimali Kipr Şimali Lefkoşa Yunanıstan Afina Saloniki Britaniya İngiltərə Birminhem London London-Gatvik London-Hitrou London-Luton (yalnız yük uçuşlar) London-Stansted Mançester Şotlandiya Edinburq İrlandiya Dublin Şannon (yalnız yük uçuşlar) İspaniya Madrid Malaqa Valensiya Baskiya Bilbao Kataloniya Barselona İtaliya Bari Berqamo Bolonya Milan Neapol Piza Roma Turin Venesiya Siciliya Kataniya Palermo Malta Malta Portuqaliya Lissabon Portu Azərbaycan Bakı Gəncə Naxçıvan Gürcüstan Tbilisi Acarıstan Batumi Belçika Brüssel Lyej (yalnız yük uçuşlar) Fransa Bordo Lion Marsel Nitsa Paris Strasburq Tuluza Lüksemburq Lüksemburq Niderland Amsterdam Maastrixt (yalnız yük uçuşlar) Almaniya Berlin-Brandenburq Bremen Düsseldorf Frankfurt Fridrikshafen Hamburq Hannover Karlsrue/Baden-Baden Köln/Bonn Leypsiq Münhen Münster/Osnabrük Nürnberq Ştutqart Avstriya Linz (yalnız yük uçuşlar) Qrats Vyana Zalsburq Çexiya Praqa İsveçrə Bazel Cenevrə Sürix Macarıstan Budapeşt Polşa Krakov Varşava Belarus Minsk Rusiya (Avropa ərazisində) Çelyabinsk Kalininqrad Krasnodar Moskva Moskva-Vnukovo Moskva-Şeremetyevo (yalnız yük uçuşlar) Omsk Perm Rostov-na-Donu Samara Sankt-Peterburq Soçi Tümen (Çimke-tora) Voronej Başqırdıstan Ufa Xantı-Mansi muxtar dairəsi Surqut Tatarıstan Kazan Danimarka Billund Kopenhagen Estoniya Tallin Finlandiya Helsinki Rovaniemi İsveç Göteborq Stokholm Latviya Riqa Litva Vilnüs Norveç Oslo Türkiyə Adana Adıyaman Ağrı Alanya/Gazipaşa Amasya/Mərzifon Ankara Antalya Batman Bingöl Bodrum/Milas Bursa/Yenişehir Çanaqqala Dalaman Dənizli/Çardaq Diyarbəkir Edremit Elazığ Ərzincan Ərzurum Əskişəhər Hakkari/Yüksekova Hatay İğdır İsparta İstanbul İstanbul İstanbul-Səbihə Göyçən İzmir Kastamonu Kayseri Kocaeli Konya Kütahya Qars Qaziantep Qəhrəmanmaraş Malatya Mardin Muş Nevşəhər Ordu/Girəsun Rizə/Artvin Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Təkirdağ/Çorlu Tokat Trabzon Uşak Van Zonquldak A Koruniya, Abha, Aqtöbe (Ağtəpə), Asuan, Asunsyon, Atırau, Avassa, Banqalor, Bayburt, Bergen, Brazzavil, Bristol, Busan, Çendu, Çennai (Mədrəs), Çuntsin, Ənnabə, Hanqco, Harare, Hargeisa, Həştərxan, Heydərabad, Kassel, Katoviçe, Koçi, Krabi, Qlazqo, Lənkəran, Lome, Mahaçqala, Monroviya, Nankin, Nant, Naqoya, Nyukasl-apon-Tayn, Orlando, Pert, Pinanq, Pnompen, Port-Sudan, Rabat, Rio-de-Janeyro, Oklend, Salalah, San-Xuan, Santo-Dominqo, Santyaqo, Sen-Deni, Sialkot, Sidney, Stavanger, Şannon, Tarsus, Timişоаrа, Vindhuk, Volqoqrad, Yanqon, Yassı, Yozqat.

Türk Hava Yolları aşağıdakı istiqamətlərdə uçuşlar həyata keçirir: Anqola Luanda Benin Kotonu Burkina Faso Uaqaduqu Cənubi Afrika Respublikası Durban Keyptaun Yohannesburq Cibuti Cibuti Çad Ncamena Efiopiya Əddis-Əbəbə Ekvatorial Qvineya Malabo Eritreya Əsməra Kamerun Duala Yaunde Keniya Mombasa Nayrobi Komor adaları Moroni Konqo Demokratik Respublikası Kinşasa Konqo Respublikası Puent-Nuar Kot-d’İvuar Abican Qabon Librevil Qambiya Bancul Qana Akkra Qvineya Konakri Madaqaskar Antananarivu Mali Bamako Mavriki Mavriki Mozambik Maputu Niger Niamey Nigeriya Abuca Laqos Port-Harkort Ruanda Kiqali Seneqal Dakar Seyşeller Mahe Syerra-Leone Fritaun Somali Moqadişo Tanzaniya Dar əs Salam Kilimancaro Zənzibar Uqanda Entebbe Zambiya Lusaka Əlcəzair Əlcəzair Konstantin Oran Cənubi Sudan Cuba Liviya Tripoli-Mitiga Mavritaniya Nuakşot Mərakeş Kasablanka Mərakeş Misir İsgəndəriyyə Qahirə Hurgada Luksor Şarm əş-Şeyx Sudan Xartum Tunis Tunis Argentina Buenos Ayres Braziliya San Paulo Ekvador Kito (yalnız yük uçuşlar) Kolumbiya Boqota Venesuela Karakas Amerika Birləşmiş Ştatları Atlanta Boston Çikaqo Dallas Denver Detroyt Hyuston Los-Anceles Mayami Nevark Nyu-York San-Fransisko Sietl Vaşinqton Kanada Toronto Vankuver Kvebek Monreal Kuba Havana Meksika Kankun Mexiko Mexiko-Felipe Ángeles (yalnız yük uçuşlar) Panama Panama Filippin Manila Sebu İndoneziya Cakarta Denpasar Malayziya Kuala Lumpur Sinqapur Sinqapur Tailand Banqkok Pxuket Vyetnam Hanoy Hoşimin (Sayqon) Banqladeş Dəkkə Hindistan Banqalor (yalnız yük uçuşlar) Çennai (Madras) (yalnız yük uçuşlar) Dehli Heydərabad (yalnız yük uçuşlar) Mumbay (Bombay) Maldiv adaları Male Nepal Katmandu Pakistan İslamabad Karaçi Lahor Şri-Lanka Kolombo Qazaxıstan Aktau Almatı Karaqanda Astana Türkistan Qırğızıstan Bişkek Özbəkistan Buxara Daşkənd Fərqanə Səmərqənd Ürgənc Tacikistan Düşənbə Türkmənistan Aşqabad Türkmənbaşı (Qızılsu) Əfqanıstan Kabil Məzari-Şərif Bəhreyn Manama Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Dubay Dubay Dubay-Al Maktum (yalnız yük uçuşlar) Əbu-Dabi Şarja İordaniya Aqaba Amman İran İsfahan Məşhəd Şiraz Tehran Təbriz Urmiya İraq Bağdad Bəsrə Ərbil Kərkük Nəcəf Süleymaniyə İsrail Tel-Əviv Küveyt Küveyt Qətər Doha Livan Beyrut Oman Maskat Səudiyyə Ərəbistanı Ciddə Dammam Əl Qasım Ər-Riyad Mədinə Taif Yanbu Cənubi Koreya Seul Çin Çjençjou (yalnız yük uçuşlar) Quançjou Pekin Sian Şanxay Şençjen (yalnız yük uçuşlar) Honkonq Honkonq Makao Makao (yalnız yük uçuşlar) Tayvan Taybey Yaponiya Osaka Tokio Tokio-Haneda Tokio-Narita Monqolustan Ulan-Bator Rusiya (Asiya ərazisində) Yekaterinburq Avstraliya Melburn Albaniya Tirana Bolqarıstan Sofiya Varna Bosniya və Herseqovina Sarayevo Xorvatiya Dubrovnik Zaqreb Kosovo Priştina Şimali Makedoniya Skopye Moldova Kişinyov Monteneqro Podqoritsa Tivat Rumıniya Buxarest Kluj-Napoka Konstansa Serbiya Belqrad Sloveniya Lyublyana Şimali Kipr Şimali Lefkoşa Yunanıstan Afina Saloniki Britaniya İngiltərə Birminhem London London-Gatvik London-Hitrou London-Luton (yalnız yük uçuşlar) London-Stansted Mançester Şotlandiya Edinburq İrlandiya Dublin Şannon (yalnız yük uçuşlar) İspaniya Madrid Malaqa Valensiya Baskiya Bilbao Kataloniya Barselona İtaliya Bari Berqamo Bolonya Milan Neapol Piza Roma Turin Venesiya Siciliya Kataniya Palermo Malta Malta Portuqaliya Lissabon Portu Azərbaycan Bakı Gəncə Naxçıvan Gürcüstan Tbilisi Acarıstan Batumi Belçika Brüssel Lyej (yalnız yük uçuşlar) Fransa Bordo Lion Marsel Nitsa Paris Strasburq Tuluza Lüksemburq Lüksemburq Niderland Amsterdam Maastrixt (yalnız yük uçuşlar) Almaniya Berlin-Brandenburq Bremen Düsseldorf Frankfurt Fridrikshafen Hamburq Hannover Karlsrue/Baden-Baden Köln/Bonn Leypsiq Münhen Münster/Osnabrük Nürnberq Ştutqart Avstriya Linz (yalnız yük uçuşlar) Qrats Vyana Zalsburq Çexiya Praqa İsveçrə Bazel Cenevrə Sürix Macarıstan Budapeşt Polşa Krakov Varşava Belarus Minsk Rusiya (Avropa ərazisində) Çelyabinsk Kalininqrad Krasnodar Moskva Moskva-Vnukovo Moskva-Şeremetyevo (yalnız yük uçuşlar) Omsk Perm Rostov-na-Donu Samara Sankt-Peterburq Soçi Tümen (Çimke-tora) Voronej Başqırdıstan Ufa Xantı-Mansi muxtar dairəsi Surqut Tatarıstan Kazan Danimarka Billund Kopenhagen Estoniya Tallin Finlandiya Helsinki Rovaniemi İsveç Göteborq Stokholm Latviya Riqa Litva Vilnüs Norveç Oslo Türkiyə Adana Adıyaman Ağrı Alanya/Gazipaşa Amasya/Mərzifon Ankara Antalya Batman Bingöl Bodrum/Milas Bursa/Yenişehir Çanaqqala Dalaman Dənizli/Çardaq Diyarbəkir Edremit Elazığ Ərzincan Ərzurum Əskişəhər Hakkari/Yüksekova Hatay İğdır İsparta İstanbul İstanbul İstanbul-Səbihə Göyçən İzmir Kastamonu Kayseri Kocaeli Konya Kütahya Qars Qaziantep Qəhrəmanmaraş Malatya Mardin Muş Nevşəhər Ordu/Girəsun Rizə/Artvin Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Təkirdağ/Çorlu Tokat Trabzon Uşak Van Zonquldak A Koruniya, Abha, Aqtöbe (Ağtəpə), Asuan, Asunsyon, Atırau, Avassa, Banqalor, Bayburt, Bergen, Brazzavil, Bristol, Busan, Çendu, Çennai (Mədrəs), Çuntsin, Ənnabə, Hanqco, Harare, Hargeisa, Həştərxan, Heydərabad, Kassel, Katoviçe, Koçi, Krabi, Qlazqo, Lənkəran, Lome, Mahaçqala, Monroviya, Nankin, Nant, Naqoya, Nyukasl-apon-Tayn, Orlando, Pert, Pinanq, Pnompen, Port-Sudan, Rabat, Rio-de-Janeyro, Oklend, Salalah, San-Xuan, Santo-Dominqo, Santyaqo, Sen-Deni, Sialkot, Sidney, Stavanger, Şannon, Tarsus, Timişоаrа, Vindhuk, Volqoqrad, Yanqon, Yassı, Yozqat.

LOT Polşa Hava Yolları - Uçuş 5500 Qəzası - 9 May 1987 Şənbə günü meydana gələn böyük bir təyyarə qəzasıdır. LOT-Polish Hava Yolları'nın Il-62M modelli təyyarəsi Varşava - Nyu-York - San Fransisko marşrutu üzrə LO5055 beynəlxalq uçuşunu həyata keçirdi, amma 23 dəqiqə uçuşdan sonra 1 nömrəli mühərrikdə yanğın çıxdı. Yanğın miqyasını bilmədən, komanda Varşavaya qayıtmağa təşəbbüs etdi, lakin hava limanına yaxınlaşarkən, təyyarənin laynerinin qırılması nəticəsində, tarazılıq itirilir və hava limanından 6 kilometr məsafədə Varşavanın kənarında Kabaşk meşəsində faciəvi şəkildə yerə çaxılır. Təyyarə xaricindəki 183 nəfər həlak olmuşdur - bunlardan 172-si sərnişin və 11-i isə komanda üzvü idi. Həmçinin bu hadisə, Polşa tarixindəki ən faciəvi təyyarə qəzası olaraq tarixə keçdi. == Həyatını itirənlər == Qəzada ümumiyyətlə, 183 insan həyatını itirir. Bunlardan 166-ı ABŞ-yə gedən Polşa vətəndaşı, 17-i isə vətənlərinə qayıdan amerikalılar olur. Ölmüş şəxslərdən 11-i komanda heyəti olur. == Təyyarə ekipajı == İl-62M təyyarəsini idarə edən "Tadeusz Kosciuszko" komandasının son uçuşu idi. == Xarici keçidlər == SP-LBG Qeydiyyat nişanlı təyyarə məlumatları.

Malayziya Hava Yolları reys 370 — 8 mart 2014-cu il tarixində China Southern Airlines adına sərnişin daşıyan Malaysia Airlinesə məxsus sərnişin təyyarəsinin Kuala Lumpur Beynəlxalq Hava Limanı ilə Pekin Paytaxt Beynəlxalq Havalımanı arasındakı səfəri əsnasında itib. 227'si sərnişin və 12-si ekipaj üzvündən ibarət olan təyyarə 8 saat davam edəcək səfəri üçün Kuala Lumpur Beynəlxalq Havalımanından yerli saatla gecə 00:41-də havalandı. Subang Hava Trafik İdarə Mərkəzi saat 01:22-də Tayland Körfəzi üzərindəykən təyyarə ilə bağlantını itirdi və 02:40 itkin hesabat olundu. Itkin düşdüyü doğrulandıqdan sonra Cənubi Çin dənizi və Tayland körfəzində ABŞ, Çin, Avstraliya, Vyetnam, Filippin, Malayziya, Sinqapur və Taylanddan qrupların qatıldığı ortaq axtarış-qurtarma əməliyyatı başladıldı. Bir neçə ölkələrin axtarış səylərinə baxmayaraq, təyyarə hələ aşkar olunmamışdır.

İti qovan — Azərbaycanda istehsal olunan pilotsuz uçuş aparatı. Köhnə adı "Zərbə". Məmulatların istehsalı üçün hissələr ilkin mərhələdə konstruksiya ölçülərinə uyğun kompozit materiallardan hazırlanır. Daha sonra xüsusi qəliblərdə hazırlanan hissələr yoxlanılaraq yığım sexinə verilir və quraşdırma prosesi aparılır. Qurğuda xüsusi izləmə mini optik kamerası yerləşdirilir. Aparat xüsusi elektron mühafizə sisteminə malik olmaqla, elektron maneə vasitələrinə qarşı dayanıqlıdır. Peyk GPS əlaqəsi itən zaman aparat sərbəst döyüş tapşırığını yerinə yetirməyə qadirdir. Məhsulun istehsalı ilə müxtəlif ixtisaslar üzrə xüsusi təlim-tədris kursu keçmiş milli kadrlar məşğul olurlar. Xüsusi test yoxlamalarından sonra pilotsuz uçuş aparatları Silahlı Qüvvələrin istifadəsinə verilir. "Zərbə" PUA gecə və gündüz, istənilən hava şəraitində sərbəst şəkildə düşməni izləmək və ona zərbə endirmək imkanına malikdir.

İti qovan — Azərbaycanda istehsal olunan pilotsuz uçuş aparatı. Köhnə adı "Zərbə". Məmulatların istehsalı üçün hissələr ilkin mərhələdə konstruksiya ölçülərinə uyğun kompozit materiallardan hazırlanır. Daha sonra xüsusi qəliblərdə hazırlanan hissələr yoxlanılaraq yığım sexinə verilir və quraşdırma prosesi aparılır. Qurğuda xüsusi izləmə mini optik kamerası yerləşdirilir. Aparat xüsusi elektron mühafizə sisteminə malik olmaqla, elektron maneə vasitələrinə qarşı dayanıqlıdır. Peyk GPS əlaqəsi itən zaman aparat sərbəst döyüş tapşırığını yerinə yetirməyə qadirdir. Məhsulun istehsalı ilə müxtəlif ixtisaslar üzrə xüsusi təlim-tədris kursu keçmiş milli kadrlar məşğul olurlar. Xüsusi test yoxlamalarından sonra pilotsuz uçuş aparatları Silahlı Qüvvələrin istifadəsinə verilir. "Zərbə" PUA gecə və gündüz, istənilən hava şəraitində sərbəst şəkildə düşməni izləmək və ona zərbə endirmək imkanına malikdir.

Gecə reysi (ing. Red Eye) — 2005-ci ildə istehsal olunmuş ABŞ filmidir. == Məzmun == Bir-birindən xəbərsiz olan iki nəfər aeroporta gəlirlər və bir-birinə simpatiya hissi bəsləyirlər. N1019 reysi gəlir və onlar samolyot ilə uçmağa başlayırlar. Liza Rizert uçmaqdan bərk qorxur. Onun simpatiya hissi keçirdiyi Cekson Rippner əslində killerdir. Cekson onun atasını öldürmək hədəsi ilə gələrək Lizanın əli ilə məşhur biznesmeni öldürməlidir. Liza samolyotda olduğuna görə onun hal-hazırda başqa çıxış yolu qalmayıb...

Kapital uçuşu və ya qaçışı — sərmayələrini daha etibarlı və gəlirli etmək, habelə özgəninkiləşdirilməsini, yüksək vergiyə cəlb olunmasını və inflyasiyadan gələn zərərləri qarşısını almaq üçün dövlət tərəfindən tənzimlənməyən kortəbii, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən xaricə kapital ixracı. Ödəniş balansında kapital qaçışı iki maddədə əks olunur: "İdxal müqavilələri üzrə pul köçürmələri, uydurma qiymətli kağızlar əməliyyatları üzrə köçürmələr qarşı vaxtında alınmayan ixrac gəlirləri, mal və xidmətlər" və "Xalis səhvlər və səhvlər". Sərmayə axını və kapital axını qarışdırılmamalıdır. Böyük həcmdə kapital axını müsbət ticarət balansı olan bütün ölkələr üçün xarakterikdir və birbaşa ondan asılıdır. Məsələn, Çində kapital ixracatı ildə 1 trilyon dollara çatır. == Müzakirə == === Qanuni === Sərmayə axını milli qanunlara görə qanuni və ya qanunsuz ola bilər. Qanuni kapital qaçışı köçürmə həyata keçirən hüquqi və ya fiziki şəxsin kitablarında qeyd olunur və faiz, dividend və əldə edilmiş kapital qazancından əldə olunan gəlir ümumiyyətlə mənşə ölkəsinə qaytarılır. Qanunsuz maliyyə axınları olaraq da bilinən kapital uçuşu, mənşə ölkəsindəki hər hansı bir qeyddən yox olmaq üçün nəzərdə tutulmuşdur və ölkədən qeyri-qanuni kapital uçuşundan əldə edilən gəlir adətən mənşə ölkəsinə qaytarılmır. Bu, ölkənin tədiyyə balansında itkin pul kimi qeyd olunur. === Ölkə daxilində === Sərmayə axını, bəzən bir ölkənin daxilindəki bir şəhərdən və ya bölgədən sərvət və varlıqların axınını ifadə etmək üçün də istifadə olunur.

Metrojet Hava Yollarının 9268 reysi — Rusiya Hava Yolları tərəfindən Metrojet Hava Yolları Rusiya Şarm əl Şeyx şəhərindəki eyni adlı hava limanından Rusiya Sankt-Peterburq Pulkovo hava limanına uçuşdur. 31 oktyabr 2015-ci ildə təyyarə Sinay yarımadasında olarkən təyyarə ilə siqnal kəsildi. Misir Aviasiya İdarəsinin açıqlamasında təyyarənin qəzaya uğradığı müəyyən edildi. Təyyarə Moskva vaxtı saat 7: 13-də. Təyyarə Airbus markalı idi A321 - 231. Təyyarədə 217 sərnişin və yeddi ekipaj üzvü olub. Ekipajda olduğu kimi 214 sərnişin rus, üç nəfər isə Ukrayna turisti idi. İŞİD qəzaya görə məsuliyyəti öz üzərinə götürdü. 224-cü bir tarixlə bu qəza Misir tarixindəki ən ölümcül təyyarə qəzası kimi tarixə düşdü. Ayrıca Airbus A321 ilə əlaqəli ən ölümcül qəzadır.

Film-tamaşa uğursuz məhəbbət haqqındadır. Məktəb illərində bir-birini sevən, lakin, yolları ayrılan Nəsiblə (Ötkəm İsgəndərov) Gülgəz (Həmidə Ömərova) uzun illər sonra məzunların görüşündə rastlaşırlar və bütün xatirələr xəyallarda canlanır. Filmdə Nəsibin digər məzunlara göstərdiyi ailəvi şəkildəkilər aktyor Ötkəm İsgəndərovun öz ailəsidir.

Aviasiya uçuşu nəzarət səthləri − pilota təyyarəni tənzimləməyə və nəzarət etməyə imkan verən aerodinamik qurğulardır. Uçuşa nəzarət səthinin inkişafı təyyarənin inkişafında kritik bir addım idi. Sabit qanadlı təyyarə dizaynında erkən səylər təyyarəni yerdən çıxarmaq üçün kifayət qədər qaldırıcı qüvvə yaratmağa müvəffəq oldu, ancaq təyyarələr uçduqdan sonra onları idarə etmək mümkün olmurdu. Effektiv uçuş nəzarətinin inkişafı sabit uçuşa imkan verən şeydir. Bu məqalə konvensional dizaynın sabit qanadlı təyyarəsində istifadə olunan nəzarət səthlərini təsvir edir. Digər sabit təyyarə konfiqurasiyaları müxtəlif nəzarət səthlərindən istifadə edə bilər, amma əsas prinsiplər qalır. Döner qanad təyyarələri (vertolyotlar) üçün idarəetmə (stick və rudder) üç fırlanma oxu ilə eyni hərəkətləri yerinə yetirir, lakin dönən uçuş nəzarətini (əsas rotor disk və quyruq rotor diskini) tamamilə fərqli şəkildə idarə edir. Rayt qardaşlar, ilk pratik nəzarət səthlərininin inkişafında böyük rolları olmuşdur. Modern idarəetmə səthlərindən fərqli olaraq qanad bükümü istifadə etdilər . Rayt patentini qəbuletmə cəhdində, Glenn Curtiss, Birleşmiş Krallıq'da təxminən 40 il əvvəl patentli olan idarəetmə səthlərini ilə eyni tipdə idilər.

Uçuşa nəzarət rejimləri — Kompüter tərəfindən uçuş müddətinə görə uçuş məlumatlarının məsələn sürət və yüksəklik kimi məlumatların düzəldilməsi (buna FBW yəni Fly-by-wire deyilir) yəni uçuş nəzaətləri olan təyyarələrdə, uçuş nəzarət qaydaları siqnallarının çıxış siqnallarına funksional çevrilməsi, sensorlardan və başqa qaynaqlardan oxunma, aktuatorlar (hər hansı mexanizmanın bir hissəsidir. Bir mexanizm və ya sistemin hərəkət və idarə olunması üçün məsuliyyət daşıyır, məsələn bir klapan açmaq.) və digər çatış nöqtələrinin adətən uçuş nəzarət üsülları var; onlar istifadəçi interfeysində (yəni istifadəçi və kompüter sisteminin qarşılıqlı əlaqəsi olan vasitələr, xüsusi ilə də software və giriş cihazları istifadəsi.) üsulların tətbiqidir. Onların məqsədi insan nəzarəti girişlərinin uçuş nəzarət səthlərinə və nəticədə hərəkət yoluna müxtəlif vəziyyətlərə və ya uçuş rejimlərinə uyğun şəkildə tərcümə olunma üsulunu dəyişdirməkdir. Elektron uçuş nəzarətinin azaldılması, məsələn, uçuş nəzarət kompüteri kimi hesablamalı bir cihazın və ya ADIRU kimi məlumat verən hesablama qurğusunun uğursuzluğu ilə nəticələnə bilər. Elektron uçuş idarəetmə sistemləri (EFCS) həmçinin şiddətli havanı tanıyaraq və düzəldərək və balans pozulmanı azaldaraq sərnişinlər üçün daha rahat uçuş təmin etmək kimi, təyyarənin çox gərilməyə qarşı qorunması və ya sərnişinlər üçün daha rahat bir uçuş şərti ilə normal uçuşlarda gücləndirmə təmin edər. İki təyyarə istehsalçısı müxtəlif uçuş nəzarət rejimi (və ya qanunları) altında çıxış edə bilən birincil uçuş kompüterləri ilə ticari sərnişin təyyarələri istehsal edir. Ən yaxşı bilinənlər, Airbus A320-A380 modelinin normal, alternativ, düz və mexaniki qanunlarıdır. Boeingin FBW uçuş sistemi Boeing 777, Boeing 787 Dreamliner ve Boeing 747-8 də istifadə olunur. Bu təzə təyyarələr hava ağırlığını qorurkən təhlükəsizliyi və performansı artırmaq üçün elektronik nəzarət sistemləri istifadə edir. Bu elektronik sistemlər köhnə mexanik sistemlərdən daha yüngüldür və eyni zamanda təyyarəni yüksək gərilmə vəziyyətlerindən də qoruya bilir, dizaynerlərin həddindən artıq hazırlanmış parçaları azaltmalarına icazə verərək təyyarənin ağırlığını daha da azaldır.

Yüzillik Kosmos Uçuşu layihəsi (ing. 100 Year Starship və ya qısaca ing. 100YSS) — NASA və Pentaqonun DARPA adlı qurumunun insanları Yer kürəsindən kənardakı planetlərə yerləşdirmək strategiyasının həyata keçirilməsi layihəsi Layihənin əsasında insanları yad planetlərə aparıb, orada buraxmaq durur. Yəni insanların geri qaytarılması mümkün olmayacaq. İnsan yerləşdirilməsi nəzərdə tutulan ilk planet Marsdır. 2010-cu ildə bu layihə ictimaiyyətə təqdim olunan zaman NASA İdarə Heyətinin üzvü Simon Vorden deyib ki, layihə qarşıdakı 20 ildə həyata keçiriləcək: "2030-cu ildə Marsda olacağımızı düşünürəm". 2010-cu ilin oktyabr ayına qədər qədər NASA bu layihəyə 100 min dollar, Pentaqon 1 milyon dollar ayırıb. Layihə haqqında detallı məlumat verilmir. == Mənbə == Yad planetlərə insan aparılacaq Arxivləşdirilib 2010-10-29 at the Wayback Machine.