Şuşa Xalça Muzeyi: Redaktələr arasındakı fərq

Vikipediya, azad ensiklopediya
Naviqasiyaya keç Axtarışa keç
Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktə
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
kRedaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
 
(11 istifadəçi tərəfindən edilmiş 22 dəyişiklik göstərilmir)
Sətir 4: Sətir 4:
|Sahəsi =
|Sahəsi =
|Orijinal adı =
|Orijinal adı =
|Şəkil = Şuşa Xalça Muzeyi 6.jpg
|Şəkil = Պատմա-երկրագիտական թանգարան Շուշիում.jpg
|Miqyası =
|Miqyası =
|İzahı = Şuşa Xalça Muzeyi
|İzahı = Şuşa Xalça Muzeyi
|Əsası qoyulub = [[26 sentyabr]] [[1985]]
|Əsası qoyulub = 26 sentyabr 1985
|Açılış tarixi = [[19 may]] [[1987]]
|Açılış tarixi = 19 may 1987
|Yeri = 1992-ci ilə qədər Şuşada, general Səməd bəy Mehmandarova məxsus malikanədə,<br> 1992-ci ildən sonra [[Azərbaycan]], [[Bakı]]<br>AZ 1003, Mikayıl Useynov prospekti, 28. Dənizkənarı Milli Parkda
|Yeri = [[Fayl:Şuşa şəhərinin gerbi.png|25px|]] [[Şuşa]] 1992-ci ilə qədər Şuşada, general Səməd bəy Mehmandarova məxsus malikanədə,<br> 1992-2022 illərdə [[Bakı]]da<br>AZ 1003, Mikayıl Useynov prospekti, 28. Dənizkənarı Milli Parkda<br>2023-cü ildən Şuşada, AZ 5800, 8 Noyabr küçəsi, 57
|Kolleksiyası =
|Kolleksiyası =
|Müsafirlərin sayı =
|Müsafirlərin sayı =
|Direktoru = [[Şirin Məlikova]]<ref>[http://news.lent.az/news/234813 Xalça Muzeyinə yeni direktor təyin olundu]</ref>
|Direktoru =
|Muzeyə yetışmək = {{Bahnlinie|M|1||black|red|black}} [[İçərişəhər metrostansiyası]]
|Muzeyə yetışmək =
|Telefon = (+994 12) 497-20-57
|Telefon =
|İş vaxtı = Çərşənbə axşamı - Cümə 10:00 -18:00,<br>Şənbə-Bazar 10:00 - 20:00 <br>İstitahət günü - Bazar ertəsi
|İş vaxtı = Çərşənbə axşamı - Cümə 10:00 -18:00,<br>Şənbə-Bazar 10:00 - 20:00 <br>İstitahət günü - Bazar ertəsi
|İstitahət günü = Bazar ertəsi
|İstitahət günü = Bazar ertəsi
Sətir 20: Sətir 20:
|Rəsmi saytı =
|Rəsmi saytı =
}}
}}
'''Şuşa Xalça Muzeyi''' — [[Qarabağ xalçaları|Qarabağ xalçaçılıq sənəti]] ənənələrinin öyrənilməsi, qorunması və yaşadılması məqsədilə [[Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyi]]<nowiki/>nin 26 sentyabr 1985-ci il tarixli 502 №-li əmrinə əsasən əsası qoyulan [[Azərbaycan Xalça Muzeyi|Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialı]]. Filial fəaliyyətinə 19 may 1987-ci il tarixindən general Səməd bəy Mehmandarova məxsus XVIII əsr abidəsi olan malikanədə başlamışdır.<ref name=":0">http://azcarpetmuseum.az/front/az/article/157</ref><ref>https://edumap.az/mek-e-azerbaycan-xalcasi-ve-xalq-tetbiqi-seneti-dovlet-muzeyi-susa-filiali-adli-kataloq-daxil-olub/</ref>
'''Şuşa Xalça Muzeyi''' (və ya '''Azərbaycan Xalça Muzeyinin Şuşa filialı''') — [[Qarabağ xalçaları|Qarabağ xalçaçılıq sənəti]] ənənələrinin öyrənilməsi, qorunması və yaşadılması məqsədilə [[Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyi]]nin 26 sentyabr 1985-ci il tarixli 502 №-li əmrinə əsasən əsası qoyulan [[Azərbaycan Xalça Muzeyi|Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialı]]. Filial fəaliyyətinə 19 may 1987-ci il tarixindən general Səməd bəy Mehmandarova məxsus XVIII əsr abidəsi olan malikanədə başlamışdır.<ref name=":0">{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=http://azcarpetmuseum.az/front/az/article/157 |access-date=2018-07-16 |archive-date=2018-08-09 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180809193840/http://azcarpetmuseum.az/front/az/article/157 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |title=Arxivlənmiş surət |url=https://edumap.az/mek-e-azerbaycan-xalcasi-ve-xalq-tetbiqi-seneti-dovlet-muzeyi-susa-filiali-adli-kataloq-daxil-olub/ |access-date=2018-07-16 |archive-date=2020-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200217064723/https://edumap.az/mek-e-azerbaycan-xalcasi-ve-xalq-tetbiqi-seneti-dovlet-muzeyi-susa-filiali-adli-kataloq-daxil-olub/ |url-status=dead }}</ref>


Qədim tarixə malik [[Qarabağ]], o cümlədən [[Şuşa]] xalçalarının tədqiqi, təbliği, qorunub-saxlanılması məqsədilə [[Azərbaycan xalçaçılıq məktəbləri|Azərbaycan Xalçası]] və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əsas fondundan – milli sənət dəyərlərimizi yaşadan xalça və xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyim və zərgərlik nümunələri sərgilənməsi üçün Şuşa filialına göndərilmişdi.<ref name=":0" />
Qədim tarixə malik [[Qarabağ]], o cümlədən [[Şuşa]] xalçalarının tədqiqi, təbliği, qorunub-saxlanılması məqsədilə [[Azərbaycan xalçaçılıq məktəbləri|Azərbaycan Xalçası]] və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əsas fondundan – milli sənət dəyərlərimizi yaşadan xalça və xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyim və zərgərlik nümunələri sərgilənməsi üçün Şuşa filialına göndərilmişdi.<ref name=":0" />


[[Şuşa]] filialında Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əsas fondundan seçilmiş xovlu və xovsuz xalçalar, xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyim, zərgərlik və bədii metal nümunələri nümayiş olunurdu.<ref>Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi</ref>
[[Şuşa]] filialında Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əsas fondundan seçilmiş xovlu və xovsuz xalçalar, xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyim, zərgərlik və bədii metal nümunələri nümayiş olunurdu.<ref>Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi</ref>

== Qalereya ==
<center>
<gallery caption="" perrow="" widths="180px" heights="165px">
Şuşa Xalça Muzeyi 1.jpg|<small> "Şuşa Xalça Muzeyi"</small>
Şuşa Xalça Muzeyi 2.jpg|<small> "Şuşa Xalça Muzeyi"</small>
Şuşa Xalça Muzeyi 3.jpg|<small> "Şuşa Xalça Muzeyi"</small>
Şuşa Xalça Muzeyi 4.jpg|<small> "Şuşa Xalça Muzeyi"</small>
Şuşa Xalça Muzeyi 5.jpg|<small> "Şuşa Xalça Muzeyi"</small>
Şuşa Xalça Muzeyi 7.jpg|<small> "Şuşa Xalça Muzeyi"</small>
</gallery>
</center>


== Muzeyin tarixi ==
== Muzeyin tarixi ==
Filial beş il, 1992-ci il may ayının 8-də Şuşa şəhəri [[Ermənistan Silahlı  Qüvvələri]] tərəfindən işğal olunduğu günə kimi fəaliyyət göstərmişdir. [[Azərbaycan]] və [[Ermənistan]] arasında baş vermiş hərbi münaqişə 1992-ci ildə filialın öz fəaliyyətini dayandırmasına səbəb oldu.<ref>Müəllif: Lətif Kərimov, "Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi Şuşa filialı" adlı kataloq</ref> 1992-ci ilin 29 fevral tarixində Şuşa filialının 246 ədəd eksponatından 183-ü (80 ədəd xovlu xalça, 35 ədəd xovsuz xalça və xalça məmulatı, 29 ədəd bədii tikmə və milli geyim, 39 ədəd zərgərlik məmulatı) təxliyə edilərək Bərdəyə, daha sonra Bakı şəhərinə gətirilərək, Azərbaycan Xalça Muzeyinin əsas fonduna təhvil verilmişdir.<ref name=":0" />
Filial beş il, 1992-ci il may ayının 8-də Şuşa şəhəri [[Ermənistan Silahlı  Qüvvələri]] tərəfindən işğal olunduğu günə kimi fəaliyyət göstərmişdir. [[Azərbaycan]] və [[Ermənistan]] arasında baş vermiş hərbi münaqişə 1992-ci ildə filialın öz fəaliyyətini dayandırmasına səbəb oldu.<ref>Müəllif: Lətif Kərimov, "Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi Şuşa filialı" adlı kataloq</ref> 1992-ci ilin 29 fevral tarixində Şuşa filialının 246 ədəd eksponatından 183-ü (80 ədəd xovlu xalça, 35 ədəd xovsuz xalça və xalça məmulatı, 29 ədəd bədii tikmə və milli geyim, 39 ədəd zərgərlik məmulatı) təxliyə edilərək Bərdəyə, daha sonra Bakı şəhərinə gətirilərək, Azərbaycan Xalça Muzeyinin əsas fonduna təhvil verilmişdir.<ref name=":0" />


[[Şuşa]]<nowiki/>da fəaliyyət göstərən 8 [[muzey]]<nowiki/>dən yalnız [[Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi|Azərbaycan Xalça Muzeyi]] əşyalarının yarıdan çoxunu, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin ev muzeyi isə əşyalarını qismən xilas edə bilmişdir. Xilas edilmiş eksponatlar arasında XIX–XX əsrləri əhatə edən Qarabağın ənənəvi "[[Şabalıdbuta xalçaları|Şabalıd]]-[[Şabalıdbuta xalçaları|buta]]", "[[Malıbəyli xalçaları|Malıbəyli]]", "[[Qoca xalçaları|Qoca]]", "[[Bəhmənli xalçaları|Bəhmənli]]", "Atlı-itli", "[[Xanlıq xalçaları|Xanlıq]]", "[[Çələbi xalçaları|Çələbi]]", "[[Açma-yumma xalçaları|Açma-yumma]]" çeşniləri əsasında toxunmuş xovlu xalçalar, məişətdə geniş istifadə olunan [[xovsuz xalçalar]] və xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyimlər və zərgərlik nümunələri var. Hazırda [[Şuşa]] filialı öz fəaliyyətini [[Azərbaycan Xalça Muzeyi]]<nowiki/>ndə davam etdirir.<ref name=":0" />
[[Şuşa]]da fəaliyyət göstərən 8 [[muzey]]dən yalnız [[Azərbaycan Milli Xalça Muzeyi|Azərbaycan Xalça Muzeyi]] əşyalarının yarıdan çoxunu, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin ev muzeyi isə əşyalarını qismən xilas edə bilmişdir. Xilas edilmiş eksponatlar arasında XIX–XX əsrləri əhatə edən Qarabağın ənənəvi "[[Şabalıdbuta xalçaları|Şabalıd]]-[[Şabalıdbuta xalçaları|buta]]", "[[Malıbəyli xalçaları|Malıbəyli]]", "[[Qoca xalçaları|Qoca]]", "[[Bəhmənli xalçaları|Bəhmənli]]", "Atlı-itli", "[[Xanlıq xalçaları|Xanlıq]]", "[[Çələbi xalçaları|Çələbi]]", "[[Açma-yumma xalçaları|Açma-yumma]]" çeşniləri əsasında toxunmuş xovlu xalçalar, məişətdə geniş istifadə olunan [[xovsuz xalçalar]] və xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyimlər və zərgərlik nümunələri var. Hazırda [[Şuşa]] filialı öz fəaliyyətini [[Azərbaycan Xalça Muzeyi]]ndə davam etdirir.<ref name=":0" />


== Muzeyin fəaliyyəti ==
== Muzeyin fəaliyyəti ==
[[Muzey]]<nowiki/>in Şuşa filialı Qarabağ məktəbinə məxsus xalça nümunələrinin məhz xarici ölkələrdə təbliği məqsədi ilə ABŞ-da fəaliyyət göstərən "Qarabağ Fondu" ilə əməkdaşlıq edir. Qarabağın unudulmaqda olan toxuculuq texnologiyalarının bərpası və inkişafı [[Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi]]<nowiki/>nin Şuşa filialının əsas layihələrindəndir. [[Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi]]n<nowiki/>in Şuşa filialının əməkdaşları tərəfindən [[Qarabağ]] məktəbinə məxsus qədim çeşnili "[[Çələbi xalçaları|Çələbi]]", "[[Bəhmənli xalçaları|Bəhmənli]]" və [[Malıbəyli xalçaları|"Malıbəyli]]" xalçalarının eskizləri hazırlanaraq 2012-ci ilin yanvar ayından fəaliyyət göstərən xalça sexinə toxuması üçün təhvil verilmişdir. ''Şuşa xalça sənətkarları hələ 1867-ci il Paris sərgisindən medallarla, diplomlarla qayıtmışlar. 1872-ci ildə Moskvada keçirilən Politexnik Sərgisində də Şuşa xalçaları yenidən xüsusi nişanlarla təltif olunmuşdular.''<ref>[https://1905.az/l%C9%99tif-k%C9%99rimov-adina-az%C9%99rbaycan-xalcasi-v%C9%99-xalq-t%C9%99tbiqi-s%C9%99n%C9%99ti-dovl%C9%99t-muzeyinin-susa-filiali/ Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialı]</ref>
[[Muzey]]in Şuşa filialı Qarabağ məktəbinə məxsus xalça nümunələrinin məhz xarici ölkələrdə təbliği məqsədilə ABŞ-də fəaliyyət göstərən "Qarabağ Fondu" ilə əməkdaşlıq edir. Qarabağın unudulmaqda olan toxuculuq texnologiyalarının bərpası və inkişafı [[Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi]]nin Şuşa filialının əsas layihələrindəndir. [[Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi]]nin Şuşa filialının əməkdaşları tərəfindən [[Qarabağ]] məktəbinə məxsus qədim çeşnili "[[Çələbi xalçaları|Çələbi]]", "[[Bəhmənli xalçaları|Bəhmənli]]" və [[Malıbəyli xalçaları|"Malıbəyli]]" xalçalarının eskizləri hazırlanaraq 2012-ci ilin yanvar ayından fəaliyyət göstərən xalça sexinə toxuması üçün təhvil verilmişdir. ''Şuşa xalça sənətkarları hələ 1867-ci il Paris sərgisindən medallarla, diplomlarla qayıtmışlar. 1872-ci ildə Moskvada keçirilən Politexnik Sərgisində də Şuşa xalçaları yenidən xüsusi nişanlarla təltif olunmuşdular.''<ref>{{Cite web |title=Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialı |url=https://1905.az/l%C9%99tif-k%C9%99rimov-adina-az%C9%99rbaycan-xalcasi-v%C9%99-xalq-t%C9%99tbiqi-s%C9%99n%C9%99ti-dovl%C9%99t-muzeyinin-susa-filiali/ |access-date=2020-08-19 |archive-date=2022-08-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220831121243/https://1905.az/l%C9%99tif-k%C9%99rimov-adina-az%C9%99rbaycan-xalcasi-v%C9%99-xalq-t%C9%99tbiqi-s%C9%99n%C9%99ti-dovl%C9%99t-muzeyinin-susa-filiali/ |url-status=live }}</ref>


== Türk komandanları və Balama qurban xalçaları ==
== Türk komandanları və Balama qurban xalçaları ==
Erməni silahlı dəstələri zamanla Azərbaycana, o cümlədən Qarabağa çox ağır zərbələr vurub, minlərlə insan qırğınların qurbanı olub, yurd-yuvaları xarabazara çevrilib. 1918-ci il qırğınlarında Azərbaycan hökumətinin dəvəti ilə köməyə gələn [[Qafqaz İslam Ordusu]] [[Qarabağ]]<nowiki/>da da faciənin qarşısının alınmasında iştirak edib. Qədirbilən şuşalılar öz xilaskarlarına dərin hörmət və ehtiramla yanaşıblar. Zəngin sənət biliklərinə malik olan Şuşa xalçaçıları öz minnətdarlığını ilmələrlə ifadə ediblər.
Erməni silahlı dəstələri zamanla Azərbaycana, o cümlədən Qarabağa çox ağır zərbələr vurub, minlərlə insan qırğınların qurbanı olub, yurd-yuvaları xarabazara çevrilib. 1918-ci il qırğınlarında Azərbaycan hökumətinin dəvəti ilə köməyə gələn [[Qafqaz İslam Ordusu]] [[Qarabağ]]da da faciənin qarşısının alınmasında iştirak edib. Qədirbilən şuşalılar öz xilaskarlarına dərin hörmət və ehtiramla yanaşıblar. Zəngin sənət biliklərinə malik olan Şuşa xalçaçıları öz minnətdarlığını ilmələrlə ifadə ediblər.

<nowiki/>[[Şəkil:Türk komandanları.jpg|thumb|Türk komandanları xalçası]] Bu xalçalardan ikisi [[Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi]]<nowiki/>nin satınalma komissiyası tərəfindən əldə edilib<ref>Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi, Şuşa filialı</ref>. [[Xalça]]<nowiki/>lar 1916-cı ilə aid fotoşəkil əsasında 1920-ci ildə hazırlanıb. Haşiyələrdən birinə ermənilərə qarşı döyüşən hərbçilərin qəhrəmanlığını vəsf edən şeir, digər haşiyəyə [[Qarabağ]]<nowiki/>ın məşhur nəlbəki gülü toxunubdur. Xalçanın əsasını təşkil edən mərkəzi hissəsində insan təsvirləri salınıb. Mərkəzi hissənin ətrafındakı haşiyələrdə yazılmış mətnə əsasən təsvirdəki insanların şəxsiyyətini təyin etmək mümkündür. Bunlar: "Cənabi möhtərəm Ənvər bəy əfəndi", "Cənab Şevket Paşa həzrətləri", "Cənab [[Yusif İzzəddin Əfəndi|Yusif İzzətdin]]", "Sultan Məhəmməd Rəşadxan Xamis Həzrətləri"dir. Digər xalçada isə kiril hərfləri ilə "Balama qurban" ifadəsi yazılıbdır. Görünür onu toxuyan şuşalı ana xilaskar orduya öz balası kimi münasibət göstərib, şirin Qarabağ kəlamı ilə onları əzizləyib. Xalçalar eksklüziv olduğuna görə birinci xalça "Türk komandanları", ikinci xalça isə üzərindəki yazı ilə əlaqədar "Balama qurban" adlandırılıb.<ref>[http://www.serqqapisi.az/index.php/humanitar/m-d-niyy-t/23881-milli-azaerbaydzan-tarikhi-muzeyindae-shusha-khalchalar-gorunur.html Şuşa xalça muzeyi]</ref>
Bu xalçalardan ikisi [[Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi]]nin satınalma komissiyası tərəfindən əldə edilib<ref>Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi, Şuşa filialı</ref>. [[Xalça]]lar 1916-cı ilə aid fotoşəkil əsasında 1920-ci ildə hazırlanıb. Haşiyələrdən birinə ermənilərə qarşı döyüşən hərbçilərin qəhrəmanlığını vəsf edən şeir, digər haşiyəyə [[Qarabağ]]ın məşhur nəlbəki gülü toxunubdur. Xalçanın əsasını təşkil edən mərkəzi hissəsində insan təsvirləri salınıb. Mərkəzi hissənin ətrafındakı haşiyələrdə yazılmış mətnə əsasən təsvirdəki insanların şəxsiyyətini təyin etmək mümkündür. Bunlar: "Cənabi möhtərəm Ənvər bəy əfəndi", "Cənab Şevket Paşa həzrətləri", "Cənab [[Yusif İzzəddin Əfəndi|Yusif İzzətdin]]", "Sultan Məhəmməd Rəşadxan Xamis Həzrətləri"dir. Digər xalçada isə kiril hərfləri ilə "Balama qurban" ifadəsi yazılıbdır. Görünür onu toxuyan şuşalı ana xilaskar orduya öz balası kimi münasibət göstərib, şirin Qarabağ kəlamı ilə onları əzizləyib. Xalçalar eksklüziv olduğuna görə birinci xalça "Türk komandanları", ikinci xalça isə üzərindəki yazı ilə əlaqədar "Balama qurban" adlandırılıb.<ref>{{Cite web |title=Şuşa xalça muzeyi |url=http://www.serqqapisi.az/index.php/humanitar/m-d-niyy-t/23881-milli-azaerbaydzan-tarikhi-muzeyindae-shusha-khalchalar-gorunur.html |access-date=2020-08-19 |archive-date=2020-09-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200926100803/http://serqqapisi.az/index.php/humanitar/m-d-niyy-t/23881-milli-azaerbaydzan-tarikhi-muzeyindae-shusha-khalchalar-gorunur.html |url-status=live }}</ref>


== Həmçinin bax ==
== Həmçinin bax ==
* [[Şuşa]]
* [[Mehmandarovların evi]]
* [[Muzey]]
* [[Xalça]]
* [[Xalçaçılıq]]
* [[Qarabağ xalçaları]]
* [[Qarabağ xalçaları]]
* [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]
* [[Qarabağ xalçaçılıq məktəbi]]
Sətir 67: Sətir 53:
* [http://xezerxeber.az/son_x%C9%99b%C9%99r/249774.html Erməni işğalı Şuşada xalçaçılıq ənənələrini məhv edib ]
* [http://xezerxeber.az/son_x%C9%99b%C9%99r/249774.html Erməni işğalı Şuşada xalçaçılıq ənənələrini məhv edib ]
* [http://www.elibrary.az/docs/QAZET/qzt2017_2085.htm Azərbaycan Xalça Muzeyinin 50 yaşı tamam olur]
* [http://www.elibrary.az/docs/QAZET/qzt2017_2085.htm Azərbaycan Xalça Muzeyinin 50 yaşı tamam olur]
* [https://azcarpetmuseum.az/front/az/article/157 Azərbaycan Xalça Muzeyi]
* [https://azcarpetmuseum.az/front/az/article/157 Azərbaycan Xalça Muzeyi] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20200305073914/http://azcarpetmuseum.az/front/az/article/157 |date=2020-03-05 }}
* [https://azertag.az/xeber/Milli_Azerbaycan_Tarixi_Muzeyinde_Susa_xalchalari_qorunur-1491241 Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Şuşa xalçaları qorunur]
* [https://azertag.az/xeber/Milli_Azerbaycan_Tarixi_Muzeyinde_Susa_xalchalari_qorunur-1491241 Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyində Şuşa xalçaları qorunur]
* [http://qarabagkitabxana.info/the-culture-burnt-by-war/garabag-muzeyl%C9%99ri/ Qarabağ muzeyləri]
* [http://qarabagkitabxana.info/the-culture-burnt-by-war/garabag-muzeyl%C9%99ri/ Qarabağ muzeyləri]


== İstinadlar ==
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
{{İstinad stili}}
{{İstinad siyahısı|2}}
{{Şuşa Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu}}


[[Kateqoriya:Azərbaycan muzeyləri]]
[[Kateqoriya:Şuşa mədəniyyəti]]
[[Kateqoriya:Şuşada mədəniyyət]]
[[Kateqoriya:Şuşanın görməli yerləri]]
[[Kateqoriya:Şuşanın görməli yerləri]]
[[Kateqoriya:Şuşada yerləşən muzeylər]]
[[Kateqoriya:Şuşa muzeyləri]]
[[Kateqoriya:Dekorativ-tətbiqi incəsənət muzeyləri]]
[[Kateqoriya:1985-ci ildə yaradılmış muzeylər]]

Səhifəsinin 14:47, 14 mart 2024 tarixinə olan son versiyası

Şuşa Xalça Muzeyi
Azərbaycan Xalça Muzeyinin Şuşa filialı
Şuşa Xalça Muzeyi
Şuşa Xalça Muzeyi
Əsası qoyulub 26 sentyabr 1985
Açılış tarixi 19 may 1987
Bağlanıb 1992
Ölkə
Yerləşir Şuşa 1992-ci ilə qədər Şuşada, general Səməd bəy Mehmandarova məxsus malikanədə,
1992-2022 illərdə Bakıda
AZ 1003, Mikayıl Useynov prospekti, 28. Dənizkənarı Milli Parkda
2023-cü ildən Şuşada, AZ 5800, 8 Noyabr küçəsi, 57
İş rejimi Çərşənbə axşamı - Cümə 10:00 -18:00,
Şənbə-Bazar 10:00 - 20:00
İstitahət günü - Bazar ertəsi
azcarpetmuseum.az

Şuşa Xalça Muzeyi (və ya Azərbaycan Xalça Muzeyinin Şuşa filialı) — Qarabağ xalçaçılıq sənəti ənənələrinin öyrənilməsi, qorunması və yaşadılması məqsədilə Azərbaycan SSR Mədəniyyət Nazirliyinin 26 sentyabr 1985-ci il tarixli 502 №-li əmrinə əsasən əsası qoyulan Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialı. Filial fəaliyyətinə 19 may 1987-ci il tarixindən general Səməd bəy Mehmandarova məxsus XVIII əsr abidəsi olan malikanədə başlamışdır.[1][2]

Qədim tarixə malik Qarabağ, o cümlədən Şuşa xalçalarının tədqiqi, təbliği, qorunub-saxlanılması məqsədilə Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əsas fondundan – milli sənət dəyərlərimizi yaşadan xalça və xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyim və zərgərlik nümunələri sərgilənməsi üçün Şuşa filialına göndərilmişdi.[1]

Şuşa filialında Azərbaycan Xalçası və Xalq-Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin əsas fondundan seçilmiş xovlu və xovsuz xalçalar, xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyim, zərgərlik və bədii metal nümunələri nümayiş olunurdu.[3]

Muzeyin tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Filial beş il, 1992-ci il may ayının 8-də Şuşa şəhəri Ermənistan Silahlı  Qüvvələri tərəfindən işğal olunduğu günə kimi fəaliyyət göstərmişdir. Azərbaycan və Ermənistan arasında baş vermiş hərbi münaqişə 1992-ci ildə filialın öz fəaliyyətini dayandırmasına səbəb oldu.[4] 1992-ci ilin 29 fevral tarixində Şuşa filialının 246 ədəd eksponatından 183-ü (80 ədəd xovlu xalça, 35 ədəd xovsuz xalça və xalça məmulatı, 29 ədəd bədii tikmə və milli geyim, 39 ədəd zərgərlik məmulatı) təxliyə edilərək Bərdəyə, daha sonra Bakı şəhərinə gətirilərək, Azərbaycan Xalça Muzeyinin əsas fonduna təhvil verilmişdir.[1]

Şuşada fəaliyyət göstərən 8 muzeydən yalnız Azərbaycan Xalça Muzeyi əşyalarının yarıdan çoxunu, dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin ev muzeyi isə əşyalarını qismən xilas edə bilmişdir. Xilas edilmiş eksponatlar arasında XIX–XX əsrləri əhatə edən Qarabağın ənənəvi "Şabalıd-buta", "Malıbəyli", "Qoca", "Bəhmənli", "Atlı-itli", "Xanlıq", "Çələbi", "Açma-yumma" çeşniləri əsasında toxunmuş xovlu xalçalar, məişətdə geniş istifadə olunan xovsuz xalçalar və xalça məmulatları, bədii tikmə, milli geyimlər və zərgərlik nümunələri var. Hazırda Şuşa filialı öz fəaliyyətini Azərbaycan Xalça Muzeyində davam etdirir.[1]

Muzeyin fəaliyyəti[redaktə | mənbəni redaktə et]

Muzeyin Şuşa filialı Qarabağ məktəbinə məxsus xalça nümunələrinin məhz xarici ölkələrdə təbliği məqsədilə ABŞ-də fəaliyyət göstərən "Qarabağ Fondu" ilə əməkdaşlıq edir. Qarabağın unudulmaqda olan toxuculuq texnologiyalarının bərpası və inkişafı Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialının əsas layihələrindəndir. Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialının əməkdaşları tərəfindən Qarabağ məktəbinə məxsus qədim çeşnili "Çələbi", "Bəhmənli" və "Malıbəyli" xalçalarının eskizləri hazırlanaraq 2012-ci ilin yanvar ayından fəaliyyət göstərən xalça sexinə toxuması üçün təhvil verilmişdir. Şuşa xalça sənətkarları hələ 1867-ci il Paris sərgisindən medallarla, diplomlarla qayıtmışlar. 1872-ci ildə Moskvada keçirilən Politexnik Sərgisində də Şuşa xalçaları yenidən xüsusi nişanlarla təltif olunmuşdular.[5]

Türk komandanları və Balama qurban xalçaları[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erməni silahlı dəstələri zamanla Azərbaycana, o cümlədən Qarabağa çox ağır zərbələr vurub, minlərlə insan qırğınların qurbanı olub, yurd-yuvaları xarabazara çevrilib. 1918-ci il qırğınlarında Azərbaycan hökumətinin dəvəti ilə köməyə gələn Qafqaz İslam Ordusu Qarabağda da faciənin qarşısının alınmasında iştirak edib. Qədirbilən şuşalılar öz xilaskarlarına dərin hörmət və ehtiramla yanaşıblar. Zəngin sənət biliklərinə malik olan Şuşa xalçaçıları öz minnətdarlığını ilmələrlə ifadə ediblər.

Bu xalçalardan ikisi Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyinin satınalma komissiyası tərəfindən əldə edilib[6]. Xalçalar 1916-cı ilə aid fotoşəkil əsasında 1920-ci ildə hazırlanıb. Haşiyələrdən birinə ermənilərə qarşı döyüşən hərbçilərin qəhrəmanlığını vəsf edən şeir, digər haşiyəyə Qarabağın məşhur nəlbəki gülü toxunubdur. Xalçanın əsasını təşkil edən mərkəzi hissəsində insan təsvirləri salınıb. Mərkəzi hissənin ətrafındakı haşiyələrdə yazılmış mətnə əsasən təsvirdəki insanların şəxsiyyətini təyin etmək mümkündür. Bunlar: "Cənabi möhtərəm Ənvər bəy əfəndi", "Cənab Şevket Paşa həzrətləri", "Cənab Yusif İzzətdin", "Sultan Məhəmməd Rəşadxan Xamis Həzrətləri"dir. Digər xalçada isə kiril hərfləri ilə "Balama qurban" ifadəsi yazılıbdır. Görünür onu toxuyan şuşalı ana xilaskar orduya öz balası kimi münasibət göstərib, şirin Qarabağ kəlamı ilə onları əzizləyib. Xalçalar eksklüziv olduğuna görə birinci xalça "Türk komandanları", ikinci xalça isə üzərindəki yazı ilə əlaqədar "Balama qurban" adlandırılıb.[7]

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1 2 3 4 "Arxivlənmiş surət". 2018-08-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-02-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-07-16.
  3. ↑ Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi
  4. ↑ Müəllif: Lətif Kərimov, "Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi Şuşa filialı" adlı kataloq
  5. ↑ "Lətif Kərimov adına Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyinin Şuşa filialı". 2022-08-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
  6. ↑ Azərbaycan Xalçası və Xalq Tətbiqi Sənəti Dövlət Muzeyi, Şuşa filialı
  7. ↑ "Şuşa xalça muzeyi". 2020-09-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-08-19.
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Şuşa_Xalça_Muzeyi&oldid=7522855"