Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti

  • AVAR

    Heybətlilik, inadkarlıq. Əski türkcədə abar şəklində işlənilirdi. Bu sözdən törəyən abartmaq, abartı ifadəsi də mövcud-dur

    Tam oxu »
  • AVERROİZM

    Orta əsrlərdə Qərbdə ortaya çıxmış fəlsəfi təlim. Sözün kökündə dayanan Averroes müsəlman aləmində İbn Rüşd kimi tanınır

    Tam oxu »
  • AVESTA

    Zərdüştiliyin müqəddəs kitablar külliyyatı. Bəzi tədqiqatlara görə bu kitab Makedoniyalı İsgəndərin səfəri əsna-sında onun tərəfindən yararlı hesab

    Tam oxu »
  • AVROPASENTRİZM

    (ing. Europecentrism; ru. Европасент-ризм) – avropasayağılıq. Sözün kökündən də görün-düyü kimi, bu dünyagörüşü formasında Avropa elmi-mədəni

    Tam oxu »
  • AVTOXTONLUQ

    (yun. Autochthon; ru – местный – коренной) – yaxud aborigenlik; bir xalqın, yaxud millətin hər hansı bir yerə, bölgəyə, regiona aid olması, yerli əhal

    Tam oxu »
  • AVTONOMİYA

    \ – yunancadan digər Avropa dillərinə keçən bu terminin hərfi mənası özünü idarə etmə deməkdir. Termnin ingiliscədən dilimizə bir mənası da autonomo

    Tam oxu »
  • AVTORİTET

    \ termin olaraq nüfuz, etibar, səlahiyyət və s. Anlamlar ifadə edir. Misal üçün, Avtoritet qazanmaq

    Tam oxu »
  • AVVAM

    \ – kütlə, insan təbəqəsi, avamlar. Ərəbcədə avvam adlandırılan bu insan təbəqəsi guya Haqdan xüsusi bilik, işarə, yaxud zəka almamışlar

    Tam oxu »
  • AYAN

    ı sabitə \ – sabit olan varlıqlar. Əyan sözünün kökündə dayanan eyn \ kəlməsinin hərfi mənaları göz, nəzər, bulaq, mənbə və s

    Tam oxu »
  • AYƏ

    \ – ayə. ərəbcədən hərfi mənası ―işarə‖, ―əlamət‖ deməkdir. Qurani Kərimin surələri təşkil edən cümlələrə ayə deyilir

    Tam oxu »
  • AYIRD

    Fərq, müxtəliflik. Dilimizdə hazırda ayırd etmək ifadəsi mövcuddur.

    Tam oxu »
  • AZADLIQ

    \ – bağlı olmamaq, kiminsə təsiri altında qalmamaq, məcbur edilməmək, hər növ xarici istəkdən arınmış olmaq

    Tam oxu »
  • BABUVİZM

    XVIII əsrdə Fransada ―Bərabərlik Respub-likası‖ – vahid mərkəzdən idarə edilən, vahid, ümummilli kommuna uğrunda aparılan inqilabi hərəkat

    Tam oxu »
  • BACARIQ

    \ – insanda var olan bir şeyi edə bilmə gücü, qabiliyyəti. Bacarıq əski türkcədəki beceri sözündən qaynaqlanır

    Tam oxu »
  • BAĞ

    \ – bağ, əlaqə. əski türkçədir. Hər hansı bir düşüncə çərçivəsində arxa-arxaya sıralanaraq gələn iki və ya daha artıq şey arasında var olan birlik,

    Tam oxu »
  • BAĞIMSIZ

    Müstəqil. Türk mənşəli qədim sözdür. Bağlı olmayan, özgür, müstəqil deməkdir. Bağı, əlaqəsi olmayan, bağla-rından xilas olmuş anlamına gəlir

    Tam oxu »
  • BARIŞ

    Sülh, sükunət və s. anlamlara gəlir. Türk mənşəli qədim sözdür. Varış, gediş, gedişat; Sukunət, sülh; Sərvət, xəzinə mənalarını da verir

    Tam oxu »
  • BAY

    varlıq, zənginlik. Türk mənşəli qədim sözdür. Varlıq, zənginlik, ərlik, üstünlük, bolluq sözlərinin mahiyyətini ifadə edir

    Tam oxu »
  • BAZİS

    və ustqurum – Hər bir ictimai-iqtisadi formasiyanın struktur ünsürlərini səciyyələndirən kateqoriyalar

    Tam oxu »
  • BENGI

    Türk mənşəli qədim sözdür. Bengü, mengü – sonsuz, sonsuzluq, əbədiyyət, əbədi.

    Tam oxu »
  • BƏHANƏ

    digər hadisələrin baş verməsi üçün sövqedici təkan kimi çıxış edən xarici, çox vaxt təsadüfi hadisə, vəziyyət

    Tam oxu »
  • BƏRABƏRLİK

    \ – Eyni zaman kəsiyində eyni xüsusiyyətlərə malik olma. Cəmiyyətdə insanların bərabər vəziy-yətdə olduqlarını ifadə edən anlayış, lakin müxtəlif ta

    Tam oxu »
  • BƏRTƏRƏFLİLİK

    \. – kənarlaşdırma, uzaqlaşdırma, aradan götürmək. Hegel fəlsəfəsində geniş işlədilən termindir. Dilimizdə nadirən işlədilən bir kəlmə olaraq daha ço

    Tam oxu »
  • BƏŞƏRİYYƏT

    (ing. Humanity; os. Tr. beşeriyet; tr. insanlık; ər. تشش حَّ ) – insanlıq. Ərəbcədən keçə söz olan bəşəriyyətin həm yer üzündə yaşayan insanların mə

    Tam oxu »
  • BƏY

    Əski türkçdə beğ işlədilirdi. Bəy, ərlik, güc, idarəedici yığıcılıq, liderlik, nəcabətlik və s. mənaları verir

    Tam oxu »
  • BİHEVİORİZM

    \ – düzgün davranış. Müasir psixologiyada geniş yayılmış cərəyanlardan biri. Əxlaq-dan qaynaqlanan və əxlaqi davranışları önə çəkən fəlsəfi təlimdi

    Tam oxu »
  • BİLGƏ

    Türk mənşəli qədim sözdür. Bilgili, filosof, alim, bilgin, ulu kişi deməkdir. Sözün kökü bil-dir

    Tam oxu »
  • BİLİK

    \ – bilinən, məlum olan şey, bilmək fəaliyyətinin yaxud prosesinin nəticəsi. Fəlsəfədə nəyinsə bir şey olaraq qavranıl-masıdır və müxtəlif formalarda

    Tam oxu »
  • BİOLOGİZM

    \. Həqiqəti tək tərəfli olaraq ancaq bioloji baxımdan tədqiq edən təbii, dialek-tik həyatın anlamlarını digər real sahələrə də tətbiq edən dünya-göru

    Tam oxu »
  • BİRLİK

    \. Çoxluğun birliyi \ yaxud da birlik halında olan çoxluq. Özündə çoxluğu və bölünməzliyi də əhatə edən sırf bütün

    Tam oxu »
  • BİTİM

    Türk mənşəli qədim sözdür. Qayə, hədəf, ideya deməkdir.

    Tam oxu »
  • BOYDA

    Türk mənşəli qədim sözdür. Mücərrəd, absurd mənalarını verir.

    Tam oxu »
  • BOYDAĞ

    Türk mənşəli qədim sözdür. Mücərrəd, absurd mənalarını verir.

    Tam oxu »
  • BUDDİZM

    Etiqad edənlərin sayına görə dünya ən böyük-qeyri-ilahi mənşəli dinlərindən biridir; istəklərdən imtina etmək yolu ilə iztirablardan azad olmağı və

    Tam oxu »
  • BURJUAZİYA

    \ Bəşəriy-yətin inkişaf mərhələlərindən biri olan kapitalizm – ictimai, iqtisa-di formasiyalarının əsas siniflərindən biridir

    Tam oxu »
  • BÜROKRATİYA

    \ – bürokratiya, hakim təbəqə. Fransızcada büro kəlməsi ilə latıncadakı kratos – hakimiyyət, cəmiyyətin təşkilinin elə bir formasıdır ki, onun üçü

    Tam oxu »
  • BÜTPƏRƏSTLİK

    təbiətin cisim və əşyalarını ilahləşdirən, ibtidai dinlərin \ zəminində yaranmış dini etiqad. Farscadan dilimizə keçmişdir

    Tam oxu »
  • BÜYÜ

    Türk mənşəli qədim sözdür. Sehir, gizlinlərdən, qeybi olanlardan xəbərdar olmağa, agah olmağa deyilir

    Tam oxu »
  • CAĞATAY

    Fövqəlzaman. Çağ+atay. Qədim oğuz dillərində öz çağından, zəmanəsindən üstün olan uzaqgörənə deyilir

    Tam oxu »
  • CAİZ

    \ – icra edilməsində dini hökmlərə əks olmayan, günah olmayan şeylər. Hər hansı bir şeyin, yaxud hərəkətin caiz olması islam dinində ilk növbədə Qura

    Tam oxu »
  • CAN

    insanı var edən. Əski türkcədən gəlmədir. Ərəb dilli fəlsəfədə bu sözün qarşılığı olaraq hayy yaxud da ruh sözləri işlənir

    Tam oxu »
  • CƏBƏRİLİK

    dini-fəlsəfi təlim. Qurana münasibətdə sifatilərə zidd mövqe tuturdu. Cəbəriliyin tərəfdarları iddia edirdilər ki, Allahın heç bir qədim atributu yox

    Tam oxu »
  • CƏDƏL

    elmi \ – İslam mədəni bölgəsi fəlsəfəsində mü-səlman filosoflarının dialektikaya verdiyi addır. Daha ətraflı mə-lumat üçün bax: Dilektika

    Tam oxu »
  • CƏMİYYƏT

    \ – şüurlu fərdlərdən və xüsusilə aralarında təşkilatlanma əlaqələri və qarşılıqlı əməllər olan insanlardan ibarət topluluq

    Tam oxu »
  • CƏVVAD

    \ – əli açıqlıq etməyi, sədəqə verməyi sevən kəs. Comərdlik, cəsarət və ərdəmlik kimi məziyyətləri özündə ehtiva edir

    Tam oxu »
  • CİHAD

    \– din uğrunda döyüş səfərbərliyi, fərqli məna-larda işlədilir. Bəzən insanın öz nəfsi ilə mübarizə aparmasına, nəfsin istək və arzularına boyun əym

    Tam oxu »
  • CİLMAYA

    at adı. Əski oğuz dilindədir. Türk mifologi-yasına görə əfsanəvi qanadlı atdır.

    Tam oxu »
  • CİNS

    \ – bir – birinə yaxın növlərin əhatə olunduğu birlik. Bəzən isə öz içində növləri olan hər növ, o növlər üçün cinsə çevrilir

    Tam oxu »
  • CİSİM

    \ - 1. şüur xaricində özbaşına müstəqil olaraq kainatda yer tu-tan hər hansı bir şey. 2. Fiziki baxımından götürdükdə isə bölünə bilən və yer tut

    Tam oxu »
  • CÖVHƏR

    \ – yunan dilində ausia – öz mənasında istifadə olunur. Cövhər – dəyişən əşyada əbədi olan, hadisələr və sifətlər özünə yüklənən, bir başqa şeydə və

    Tam oxu »