kəlmə etibarı ilə hind mənşəlidir. Ruhun yaşadığını irəli sürən qeyri-ortodoksal qədim hind təlimlərin-dəndir
əski türkcədə çox işlənənən kəlmələrdəndir. ―Dünya‖, ―yer üzü‖ mənalarına gəlir. Acun sözünün daha müasiri ―kürrey-i ərz‖ sözü də işlənirdi
oğuz mənşəlidir. İntiqam, kin, qərəz, istirab, ələm və s. mənaları vardır. Bəzi yerlərdə ―acıh‖ yaxud ―açuv‖ kimi də keçmişdir
\. Müasir dilimizdə çox işlənir, türkcə kəlmədir. Məna olaraq izah, şərh, yaxud hər hansı bir hadisəni, bir halı vəziyyəti həll etdikdən sonra onun
\ – əski türkcədən gəlmədir, hal-hazırda çox işlənən və müxtəlif mənalara gələn sözlərdən biridir. Dili-mizdə adlar əşyalara məxsus ən böyük xarakt
və Qeyri-Additiv \ – tam və onu təşkil edən hissələr \ arasındakı nisbətin tiplərini əks etdirən anlayışlar
\ – bir-birinə uyan, uyğun gələn, həmahəng olan deməkdir. Latın dilindən avropa dillərinə keçən və dilimizdə də çox rastlanan bu kəlməyə bərabər bölü
\ – insanın əhvaldan və ehtirasdan (hissdən) fərqli olaraq güclü, coşqun baş verən və nisbətən qısamüddətli olan emosional həyəcanı, qəzəbi, dəhşət
\ – ruhi həyəcan. İnsanın hallardan və ehtirasdan \ fərqli olaraq güclü, gərgin ola-raq baş verən və nisbətən qısa müddətli olan emosional həyəcanı
\ – səbəbi olma. Qərb filosofu Kant tərəfindən ortaya çıxarılan və onun fəlsəfəsində işlək bir söz olan bu termin məna olaraq predmetin hiss üzvlərin
\ \ \ – hissiyyatın qarşılığı olaraq düşünmə, anlamaq, dərk etmək qabiliyyəti arasında məcburi əlaqələr qurmaq qabiliyyəti
\ – mənaları çoxdur. Oğuzca kəlmədir. Əşya, şey, yük, ağırlıq anlamları vardır. Aarık – avruk – ağruk – ağurluq – ağırlıq
Yaxşılıq mələyi. Ak və çora sözlərinin birləşmə-sindən əmələ gəlmişdir. Şamanizmdə daha çox təsadüf olunur
\ - əşyanın mühümdən, substansional olandan \ fərqli müvəqqəti, keçici, qeyri mühüm xassəsi. Aksidenisya termini əvəzinə dilimizdə daha çox tarix
\ – dəyərlər mahiyyətinin fəlsəfi tədqiqi. Aksiologiya termini mədə-niyyətşünaslığın və fəlsəfənin ortaq termini kimi götürülməlidir, çünki hər ik
\ – dəlilə, sübuta ehtiyacı olmayan deməkdir. Aksiomlar elə nəzəri ifadələrdir ki, onların doğruluğuna, düzgünlüyünə etibar etməmək mümkün deyi
\ dəlilə ehtiyac olmadan qəbul edilən müddəadır. Aksiomlar irəli sürülən elə təkliflərdir ki, onların düzgünlüyü, dəqiqliyi müzakirə mövzusu d
\ – hərəkət, fəaliyyət. Aksiya elə bir hərəkətdir ki, insanın hər hansı bir xarici səbəblə deyil, birbaşa istəkdən qaynaqlanır
\ Hərəkət, iş. Sxolastik fəlsəfədə Aristotelin anergia = reallaşdırma, aktlaşdırma, həyata keçirmə mənaları ilə üst-üstə düşür
\- fəallıq, yaxud qətiyyət. İnsanın həyatının və fikirlərinin əsas reallığının təsirdən, iş və fəaliyyətlərdən ibarət olduğunu önə sürən nəzəriyyə ya
\ - içərisində olduğumuz zaman kəsiyi üçün bir mənası, əhəmiyyəti olan, danışılan anda ortaya çıxan, yaxud da var olan deməkdir
\ – anlam olaraq varlığın dəyişkənliyini bildirən məfhumdur. Bu dəyişkənlik əsasən var olan şeyin zərurətini üzə çıxartmaqdan ötrü istifadə edilir
\ – dünyanın dərk olunması imkanını tamamilə və ya qismən inkar edən təlim.
\ – hiss orqanlarında hər hansı bir pozğunluq, yaxud, əksiklik olmamasına rəğmən idrakın olmaması, pozulması
əski türkcədən tərcümədə bütün, hamı, yaxud cəmiyyət kimi çevirmək mümkündür.
\ – eyni tipdən olan bütün məsələlərin həllinə doğru aparan əməliyyatların, bir sıra sistemin müəyyən qaydada yerinə yetirilməsi haqqında dəqiq gös
\ – dini təsəvvürlərə görə dünyanı yaradan və idarə edən fövqəltəbii qüvvə, hər şeyin səbəbi. Allah adının, kökünün hardan qaynaqlandığı barədə m
\ – məntiqi təfəkkürün rolunun həqiqətə çatmağın vasitəsi olmasının inkar edilməsi, yaxud kiçildilməsinə alogizm deyilir
sözü bəzi müsbət keyfiyyətləri ehtiva edir. Əski türk-cədə çox işlək bir ifadə olmuşdur. Ariflik, cəsarət, igidlik, fəda-karlıq, qəhrəmanlıq və s
\ – seçimdə müqayisə, iki şey arasında qeyri-könüllü seçim aparmaq. Fəlsəfədə hər hansı biri qəbul olunduğu təqdirdə digəri kənarda qalan, keçərsiz
\ başqa adamlara təmənnasız xidmət göstərilməsindən, onların xoşbəxtliyi naminə öz şəxsi mənafeyini qurban verməkdən ibarət əxlaqi prinsip
\ - Obyektiv və subyektiv şərtlərdən asılı olaraq həlledici ünsür, yaxud hər hansı bir şərtləndirici
\ – əxlaqsızlıq, əxlaqdan kənar davranış tərzi deməkdir. Fəlsəfi anlamda isə hər cür əxlaqın inkarı, əxlaq qanunlarından imtina, ―xeyir və şərin fövq
\- 1. Aristoteldə formal məntiqlə eyni mənada işlədilir. // birinci analitiklər, ikinci analitiklər və s
və SİNTEZ \ Analiz elə bir prosesin məcmusudur ki, tamı hissələrinə bölüb ayırma, yəni ən ümumi mənada bütövün fikrən, yaxud faktik olarak tərkib
\ – eyniyyət təşkil etməyən obyektlərin bəzi cəhətlərdən keyfiyyətcə, münasibətcə oxşarlığı deməkdir
\ – idrak nəzəriyyəsi terminidir. Hərfi mənada bənzəyən, oxşar olan deməkdir. Yunan dilindən alınmışdır
\ – hərc-mərclik, başıpozuqluq, kütlənin nəzarətindən kənar, demokratizm prinsiplərinə uymayan hərəkətlər
\ – ruhlardan qaynaqlanan hal və ya hərəkətlərin varlığını önə sürən dünyagörüşü. Şamanist dini təlimlərdə mövcuddur
\ – məna, sözün mənası. Bir sözün, kəlmənin, təyin etdiyi, düşündürdüyü şeydir. Yaxud gerçəkliyin mənimsənilməsini şüura xas olan və predmetin
\ - Anlayış idrakın, dilin tətbiqi ilə bağlı pilləsində aləmin iniaks formalarından biri, predmet və hadisələri ümumiləş-dirməyin forması
\ ictimai inkişaf ziddiyyətlərinin keyfiyyətcə müxtəlif tipləri. Antoqonizm isə bir-birinə tam ziddiyət deməkdir
e.ə. VII əsrin sonundan qədim yunan quldarlıq cəmiy-yətində, e. ə. II əsrdən başlayaraq eramızın VI əsrinin əvvəllə-rinədək Qədim Roma quldarlıq cəmiy
\ məntiqin düsturu olub qəti sillogizmin mühakimələrinin onun nəticəsinin inkarı ilə bir araya gəlməməsini ifadə edir
\ – mühakimənin gedişində bir-birinə zidd, lakin eyni dərəcədə əsas- landırılmış hökmün meydana gəlməsi
\ – İki qanun və ya qayda arasındakı təzad, qanunların, qaydaların, prinsiplərin bir-birinə tərs düşməsi
\ – qabaqgörənlik, bir şey haqqında qabaqcadan yaran-mış təsəvvür. Hadisənin gedişatını qabaqcadan xəbər vermək
\ fəlsəfi məntiqdə inkişaf prosesində əsas müddəanın inkarı; tezisə qarşı qoyulan müddəa. Antitezis Hegel triadasının ünsürlərindən biridir
\ – insanın ictimai varlıq kimi meydana gəlməsi və inkişafı prosesinə deyilir. Yunan-cada anthoropos – insan və genesis – mənşə mənalarını ifadə edir
\ materializmdə insanın təbiətin ən yüksək və kamil məhsulu olması haqqında dünyagörüşü forması; bu dünyagörüşünə görə insanı yaxından dərk edi