Fəlsəfə terminlərinin izahlı lüğəti

  • ASKETİZM

    \ 1. Ümumi olaraq ənənəvi, ayinlərdə təbii fəaliyyətləri, hissi-yyatları imkan olduğu qədər azaltmağa çalışmaq şərtilə özünün və nəfsinin öhdəsindən

    Tam oxu »
  • ASSOSİASİYA

    \ – birləşmə, əlaqələnmə və s. Tamın hissə-ləri arasında olan bağllılıq, əlaqələnmə, birləşmə və s. Müasir anlamda assosiasiyalar qruplaşmış birliklə

    Tam oxu »
  • ASTRONOMİYA

    \ – göy cisimləri, onların sistemləri və kosmik materiyanın başqa formalarının vəziyyəti, hərəkəti, quru-luşu və inkişafı haqqında elm

    Tam oxu »
  • ATA

    ata, ulu əcdad, bilgə. Əski bir kəlmə olub, qədim oğuz dilindən bu yana işlədilməkdədir. Valideyn mənasında çox işlənir

    Tam oxu »
  • ATAHAN

    qurucu, böyük. Ata+han sözlərinin kombinasi-yasından yaranmışdır. Əski türklərdə atahan deyimi əsasən dövlətin ilk qurucusuna deyilirdi, çünki bəzə

    Tam oxu »
  • ATALAY

    məşhur olan adam. Bəzi qədim türkcəni araşdıran tədqiqatlarda bu sözün əslində Atillanın adından atilay şəklində törədiyini iddia edənlər var

    Tam oxu »
  • ATARAKSİYA

    \ – ruhi rahatlıq və sakitlik vəziyyəti, bəzi qədim yunan filosoflarının fikrincə ataraktiv hala mütəfəkkir, dühalar, sufilər nail ola bilir

    Tam oxu »
  • ATASAGUN

    ulu həkim. Ata+saqun sözlərinin kombina-siyasından əmələ gəlmişdir. Saqun şamanist təlimlərdə ən yaxşı özünü göstərən fərqlənən qamlar üçün işlədi

    Tam oxu »
  • ATEİZM

    \ – Tanrını rədd etmək, təbiətdə və kainatda Tanrının rolunu danmaq. Sovet hakimiyyəti dövründə Sovet İttifaqına daxil olan ölkələrdə və kommunizmin

    Tam oxu »
  • ATƏŞGAH

    atəşpərəst məbədi, ibadətgah. Sözün sonuna artırılan atəş+gah şəkilçisi fasrcada yer və məkan bildirir

    Tam oxu »
  • ATOM

    \ – bölünməyən, parçalanmayan. Qədim dövrdən bəri mütəfəkkirləri, filosofları düşündürən əsas məsələlərdən biri də təbiətin ən kiçik bölünməyən

    Tam oxu »
  • ATRİBUT

    \ – qalıcı, əsas xüsusiyyətlər, sifətlər. Söz latın mənşəlidir, hərfi mənada verirəm, bəxş edirəm deməkdir

    Tam oxu »
  • AVAR

    Heybətlilik, inadkarlıq. Əski türkcədə abar şəklində işlənilirdi. Bu sözdən törəyən abartmaq, abartı ifadəsi də mövcud-dur

    Tam oxu »
  • AVERROİZM

    Orta əsrlərdə Qərbdə ortaya çıxmış fəlsəfi təlim. Sözün kökündə dayanan Averroes müsəlman aləmində İbn Rüşd kimi tanınır

    Tam oxu »
  • AVESTA

    Zərdüştiliyin müqəddəs kitablar külliyyatı. Bəzi tədqiqatlara görə bu kitab Makedoniyalı İsgəndərin səfəri əsna-sında onun tərəfindən yararlı hesab

    Tam oxu »
  • AVROPASENTRİZM

    (ing. Europecentrism; ru. Европасент-ризм) – avropasayağılıq. Sözün kökündən də görün-düyü kimi, bu dünyagörüşü formasında Avropa elmi-mədəni

    Tam oxu »
  • AVTOXTONLUQ

    (yun. Autochthon; ru – местный – коренной) – yaxud aborigenlik; bir xalqın, yaxud millətin hər hansı bir yerə, bölgəyə, regiona aid olması, yerli əhal

    Tam oxu »
  • AVTONOMİYA

    \ – yunancadan digər Avropa dillərinə keçən bu terminin hərfi mənası özünü idarə etmə deməkdir. Termnin ingiliscədən dilimizə bir mənası da autonomo

    Tam oxu »
  • AVTORİTET

    \ termin olaraq nüfuz, etibar, səlahiyyət və s. Anlamlar ifadə edir. Misal üçün, Avtoritet qazanmaq

    Tam oxu »
  • AVVAM

    \ – kütlə, insan təbəqəsi, avamlar. Ərəbcədə avvam adlandırılan bu insan təbəqəsi guya Haqdan xüsusi bilik, işarə, yaxud zəka almamışlar

    Tam oxu »
  • AYAN

    ı sabitə \ – sabit olan varlıqlar. Əyan sözünün kökündə dayanan eyn \ kəlməsinin hərfi mənaları göz, nəzər, bulaq, mənbə və s

    Tam oxu »
  • AYƏ

    \ – ayə. ərəbcədən hərfi mənası ―işarə‖, ―əlamət‖ deməkdir. Qurani Kərimin surələri təşkil edən cümlələrə ayə deyilir

    Tam oxu »
  • AYIRD

    Fərq, müxtəliflik. Dilimizdə hazırda ayırd etmək ifadəsi mövcuddur.

    Tam oxu »
  • AZADLIQ

    \ – bağlı olmamaq, kiminsə təsiri altında qalmamaq, məcbur edilməmək, hər növ xarici istəkdən arınmış olmaq

    Tam oxu »
  • BABUVİZM

    XVIII əsrdə Fransada ―Bərabərlik Respub-likası‖ – vahid mərkəzdən idarə edilən, vahid, ümummilli kommuna uğrunda aparılan inqilabi hərəkat

    Tam oxu »
  • BACARIQ

    \ – insanda var olan bir şeyi edə bilmə gücü, qabiliyyəti. Bacarıq əski türkcədəki beceri sözündən qaynaqlanır

    Tam oxu »
  • BAĞ

    \ – bağ, əlaqə. əski türkçədir. Hər hansı bir düşüncə çərçivəsində arxa-arxaya sıralanaraq gələn iki və ya daha artıq şey arasında var olan birlik,

    Tam oxu »
  • BAĞIMSIZ

    Müstəqil. Türk mənşəli qədim sözdür. Bağlı olmayan, özgür, müstəqil deməkdir. Bağı, əlaqəsi olmayan, bağla-rından xilas olmuş anlamına gəlir

    Tam oxu »
  • BARIŞ

    Sülh, sükunət və s. anlamlara gəlir. Türk mənşəli qədim sözdür. Varış, gediş, gedişat; Sukunət, sülh; Sərvət, xəzinə mənalarını da verir

    Tam oxu »
  • BAY

    varlıq, zənginlik. Türk mənşəli qədim sözdür. Varlıq, zənginlik, ərlik, üstünlük, bolluq sözlərinin mahiyyətini ifadə edir

    Tam oxu »
  • BAZİS

    və ustqurum – Hər bir ictimai-iqtisadi formasiyanın struktur ünsürlərini səciyyələndirən kateqoriyalar

    Tam oxu »
  • BENGI

    Türk mənşəli qədim sözdür. Bengü, mengü – sonsuz, sonsuzluq, əbədiyyət, əbədi.

    Tam oxu »
  • BƏHANƏ

    digər hadisələrin baş verməsi üçün sövqedici təkan kimi çıxış edən xarici, çox vaxt təsadüfi hadisə, vəziyyət

    Tam oxu »
  • BƏRABƏRLİK

    \ – Eyni zaman kəsiyində eyni xüsusiyyətlərə malik olma. Cəmiyyətdə insanların bərabər vəziy-yətdə olduqlarını ifadə edən anlayış, lakin müxtəlif ta

    Tam oxu »
  • BƏRTƏRƏFLİLİK

    \. – kənarlaşdırma, uzaqlaşdırma, aradan götürmək. Hegel fəlsəfəsində geniş işlədilən termindir. Dilimizdə nadirən işlədilən bir kəlmə olaraq daha ço

    Tam oxu »
  • BƏŞƏRİYYƏT

    (ing. Humanity; os. Tr. beşeriyet; tr. insanlık; ər. تشش حَّ ) – insanlıq. Ərəbcədən keçə söz olan bəşəriyyətin həm yer üzündə yaşayan insanların mə

    Tam oxu »
  • BƏY

    Əski türkçdə beğ işlədilirdi. Bəy, ərlik, güc, idarəedici yığıcılıq, liderlik, nəcabətlik və s. mənaları verir

    Tam oxu »
  • BİHEVİORİZM

    \ – düzgün davranış. Müasir psixologiyada geniş yayılmış cərəyanlardan biri. Əxlaq-dan qaynaqlanan və əxlaqi davranışları önə çəkən fəlsəfi təlimdi

    Tam oxu »
  • BİLGƏ

    Türk mənşəli qədim sözdür. Bilgili, filosof, alim, bilgin, ulu kişi deməkdir. Sözün kökü bil-dir

    Tam oxu »
  • BİLİK

    \ – bilinən, məlum olan şey, bilmək fəaliyyətinin yaxud prosesinin nəticəsi. Fəlsəfədə nəyinsə bir şey olaraq qavranıl-masıdır və müxtəlif formalarda

    Tam oxu »
  • BİOLOGİZM

    \. Həqiqəti tək tərəfli olaraq ancaq bioloji baxımdan tədqiq edən təbii, dialek-tik həyatın anlamlarını digər real sahələrə də tətbiq edən dünya-göru

    Tam oxu »
  • BİRLİK

    \. Çoxluğun birliyi \ yaxud da birlik halında olan çoxluq. Özündə çoxluğu və bölünməzliyi də əhatə edən sırf bütün

    Tam oxu »
  • BİTİM

    Türk mənşəli qədim sözdür. Qayə, hədəf, ideya deməkdir.

    Tam oxu »
  • BOYDA

    Türk mənşəli qədim sözdür. Mücərrəd, absurd mənalarını verir.

    Tam oxu »
  • BOYDAĞ

    Türk mənşəli qədim sözdür. Mücərrəd, absurd mənalarını verir.

    Tam oxu »
  • BUDDİZM

    Etiqad edənlərin sayına görə dünya ən böyük-qeyri-ilahi mənşəli dinlərindən biridir; istəklərdən imtina etmək yolu ilə iztirablardan azad olmağı və

    Tam oxu »
  • BURJUAZİYA

    \ Bəşəriy-yətin inkişaf mərhələlərindən biri olan kapitalizm – ictimai, iqtisa-di formasiyalarının əsas siniflərindən biridir

    Tam oxu »
  • BÜROKRATİYA

    \ – bürokratiya, hakim təbəqə. Fransızcada büro kəlməsi ilə latıncadakı kratos – hakimiyyət, cəmiyyətin təşkilinin elə bir formasıdır ki, onun üçü

    Tam oxu »
  • BÜTPƏRƏSTLİK

    təbiətin cisim və əşyalarını ilahləşdirən, ibtidai dinlərin \ zəminində yaranmış dini etiqad. Farscadan dilimizə keçmişdir

    Tam oxu »
  • BÜYÜ

    Türk mənşəli qədim sözdür. Sehir, gizlinlərdən, qeybi olanlardan xəbərdar olmağa, agah olmağa deyilir

    Tam oxu »