Mirəli türbəsi
Mir Əli türbəsi — Füzulidə XIV əsrə aid xatirə memarlıq nümunəsi. Kimə məxsus olması və hansı memar tərəfindən ucaldılması dəqiq müəyyən edilməsə də, bu qədim memarlıq nümunəsi Azərbaycanda yeganə və elmi cəhətdən də maraqlı və əhəmiyyətli idi[1].
| Mir Əli türbəsi | |
|---|---|
 Türbənin 1940-cı illərin əvvəllərində görünüşü | |
| 39°41′50″ şm. e. 47°11′53″ ş. u. | |
| Ölkə |
 Azərbaycan |
| Şəhər | Füzuli |
| Yerləşir | Aşağı Veysəlli |
| Tikilmə tarixi | XIV əsr |
| Vəziyyəti | Məlum deyil |
| İstinad nöm. | 215 |
| Kateqoriya | Türbə |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| Xəritədə yeri | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında[redaktə | mənbəni redaktə et]
Füzuli rayonunun Aşağı Veysəlli kəndində təpə üzərində ucalan qülləvari türbə xalq arasında Mirəli türbəsi adı ilə tanınır. Türbənin iç quruluşu ikiqatlı olub yeraltı sərdabə və yerüstü kameradan ibarətdir. Üzərində kitabə və ornament olmasa da inşaat texnikası və həcm-məkan quruluşuna görə, onun Elxanilər dövründə — XIII əsrin sonu XIV əsrin əvvəllərində tikildiyi şübhə doğurmur.
Yerləşdiyi məkan[redaktə | mənbəni redaktə et]
Mil düzünün qurtaracağında iti gümbəziylə göyə dikilən bu nadir və sirli memarlıq nümunəsi Füzuli rayonunun Aşağı Veysəlli kəndində yerləşir[2]. Füzuliyə az qalmış, yolun sol tərəfindəki dəniz dalğaları kimi bir-birini qovan kimsəsiz təpələr arxasından qəflətən iti gümbəzli hündür bir minarənin görünməsi o vaxtlar əsl möcüzəni xatırladırdı.[3]
Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]
Bu qədim türbə öz memarlıq formasına və gümbəzinə görə orta əsr memarlığının təkrarolunmaz nümunəsi olmasıyla doğrudan da xoş bir möcüzə idi və bəlkə də elə buna gorə müqəddəsləşdirilmiş, böyük nüfuza malik ziyarətgaha çevrilmişdi. Türbə üç pilləli kürsü üzərində ucaldılan silindirik formalı və onu tamamlayan konus şəkilli hündür gümbəzdən ibarətdir. Türbə bütünlüklə yonulmuş ağ daşdan tikilib. Mirəli türbəsi qədim köç yolu üzərində yerləşdiyindən, əsrlər boyu buradan böyük sürüləriylə yaylaqlara və yaylaqlardan düzlərə köç edənlər onun divarlarına çöl tərəfdən əl çatana kimi müxtəlif işarələr və rəsmlər həkk ediblər. Bunların özləri də tarixi nöqteyi-nəzərdən çox əhəmiyyətli idi. Təəssüflə qeyd etməliyik ki, nadir memarlıq abidəsi kimi tanınan Mirəli türbəsi 1993-cü ildən erməni işğalı altındadır və hal-hazırda bu türbənin aqibəti haqqında heç nə bilmirik. Mil düzündən Yuxan Qarabağa gedəndə, düzün qurtaracağında 6 iti gümbəzilə göyə dikilən bu nadir və sirli memarlıq nümunəs görünür. Bu türbə Ağdamdan Füzuliyə gedənlərin də nəzər-diqqətindən yayınmamışdır.[4] Əsrlər boyu buradan 6z boyük sürülərlə yaylaqlara və yaylaqlardan düzlərə koç edənlər onun divarlarına çöl tərəfdən əl çatana kimi müxtəlif işarələr və rəsmlər həkk etmişdilər. Bunların özləri də tarixi nöqteyi-nəzərdən çox əhəmiyyətli idi. Düşmən tapdağı altında olan nadir memarlıq abidəsi kimi tanınan Mirəli türbəsinin aqibəti haqqında heç nə bilmirik.[5]
İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]
- ↑ Fəridə Aslanova. Qədim türbələrin acı taleyi. Azərbaycan arxeologiyası jurnalı, 2002.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-17.
- ↑ "Füzuli abidələri". 2021-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-18.
- ↑ Azərbaycan Arxeologiyası,2002
- ↑ "Füzuli rayonunun əsir abidələri". 2021-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-18.
Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]
- İsmayılov Q.S. Abidələr, xatirələr, düşüncələr. Bakı, 1981.
- Salamzadə Ə.V. Azərbaycanın memarlıq abidələri. Bakı, 1958.
- Salamzadə Ə.V., Məmmədzadə K.M. Arazboyu abidələr. Bakı, 1979.