XORASAN

Böyük Xorasan (pəhl. Xwarāsān; fars. خراسان‎, [xoɾɒːˈsɒːn] ( dinlə)) və ya Xəvər-zəmin — Qərbi və Orta Asiya arasında İran yaylasında tarixi şərq regionu. Sasani imperiyasından bəri yazılı mənbələrdə adı çəkilmişdir və Böyük İranın bir hissəsidir. İslam dövründə Böyük Xorasan İranda hazırda mövcud olan üç Xorasan vilayətindən çox daha böyük əraziləri əhatə edirdi. Region Əfqanıstan, İran, Türkmənistan, Özbəkistan və Tacikistanın hissələrini birləşdirmişdir. Xorasan adı farscadır və Baktriya dilindəki "Miirosan" sözündən götürülmüşdür, mənası "günəşin çıxdığı yer" və ya "şərq vilayəti"dir. Bu ad ilk dəfə Sasanilər imperiyası dövründə şərqdə yerləşən Fars vilayətinə verilmişdir və son orta əsrlərdən qonşu Mavəraünnəhrdən fərqli olaraq istifadə edilmişdir.

Rəzavi Xorasan ostanı (fars. استان خراسان رضوی‎ – Ostane Xorasane rəzəvi) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Məşhəd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 148.959 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 5 593 079 nəfər əhali yaşayır. Əhalisinin etnik tərkibi Azərbaycan türklərindən (Ostan əhalisinin 1/5-i qədər), farslardan, Xorasan türklərindən, türkmənlərdən, kürdlərdən, həzaralardan, bəluclardan, puştunlardan və s. ibarətdir.

Rəzavi Xorasan ostanı (fars. استان خراسان رضوی‎ – Ostane Xorasane rəzəvi) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Məşhəd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 148.959 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 5 593 079 nəfər əhali yaşayır. Əhalisinin etnik tərkibi Azərbaycan türklərindən (Ostan əhalisinin 1/5-i qədər), farslardan, Xorasan türklərindən, türkmənlərdən, kürdlərdən, həzaralardan, bəluclardan, puştunlardan və s. ibarətdir.

Rəzavi Xorasan ostanı (fars. استان خراسان رضوی‎ – Ostane Xorasane rəzəvi) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Məşhəd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 148.959 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 5 593 079 nəfər əhali yaşayır. Əhalisinin etnik tərkibi Azərbaycan türklərindən (Ostan əhalisinin 1/5-i qədər), farslardan, Xorasan türklərindən, türkmənlərdən, kürdlərdən, həzaralardan, bəluclardan, puştunlardan və s. ibarətdir.

Xorasan (fars. خراسان‎) — İranın Kürdüstan ostanı Bicar şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd. Kənddə 2006-cı il siyahıya alınmaya görə 105 nəfər yaşayır (26 ailə). Əhalisini kürdlər təşkil edir.

Böyük Xorasan — İranda tarixi region. Xorasan — İranda keçmiş inzibati vahid. Sonradan üç yerə bölünmüşdür: Şimali Xorasan ostanı (mərkəzi: Bocnurd) Cənubi Xorasan ostanı (mərkəzi: Bircənd) Rəzəvi Xorasan ostanı (mərkəzi: Məşhəd) ‎Xorasan (Bicar) — İranın Kürdüstan ostanı Bicar şəhristanının ərazisinə daxil olan kənd.

Xorasan Səlcuqiləri (türk. Horasan Selçuklu Devleti; 1092-1118) - Səlcuqluların Xorasanda qurduğu dövlət (sultanlıq). Ərazisi Xorasanı, Türkmənistanı, Məvarünnəhri və Xarəzmi əhatə etmişdi. Davud Çağrı bəy Alparslan Arslan şah İlyas ibn Davud Süleyman ibn Davud Məsud ibn Ərtaş Yabqu Maudud ibn Ərtaş Yabqu Arslan Arqun ibn Məhəmməd Böri Bars ibn Məhəmməd Təkiş ibn Məhəmməd Toğan ibn Alparslan Arslan Arqun ibn Məhəmməd Əhməd Səncər ibn Məlikşah Səlcuqlu dövlətinin bayrağında bir ikibaşlı qartal və üzərində bir yay ilə ox təsvir edilmişdir. İkibaşlı qartal Səlcuqların həm Şərqə, həm də Qərbə hakim olduğununun simvoludur. Ox və yay isə Türklərin savaş ruhunu təmsil etməkdə idi. Böyük Səlcuqlu parçalanmağa başlayandan sonra yaranmış digər kiçik Səlcuqlu dövlətləri öz bayraqlarını Böyük Səlcuqluların bayrağının əsasında düzəldiblər. Məsələn, Rum Səlcuqlularının bayrağı kimi. Və ehtimal ki, Xorasan Səlcuqluları da öz bayraqlarını bu bayraq əsasında düzəldiblər. Səlcuqluların gerbi ikibaşlı qartaldır.

Böyük Xorasan (pəhl. Xwarāsān; fars. خراسان‎, [xoɾɒːˈsɒːn] ( dinlə)) və ya Xəvər-zəmin — Qərbi və Orta Asiya arasında İran yaylasında tarixi şərq regionu. Sasani imperiyasından bəri yazılı mənbələrdə adı çəkilmişdir və Böyük İranın bir hissəsidir. İslam dövründə Böyük Xorasan İranda hazırda mövcud olan üç Xorasan vilayətindən çox daha böyük əraziləri əhatə edirdi. Region Əfqanıstan, İran, Türkmənistan, Özbəkistan və Tacikistanın hissələrini birləşdirmişdir. == Etimologiyası == Xorasan adı farscadır və Baktriya dilindəki "Miirosan" sözündən götürülmüşdür, mənası "günəşin çıxdığı yer" və ya "şərq vilayəti"dir. Bu ad ilk dəfə Sasanilər imperiyası dövründə şərqdə yerləşən Fars vilayətinə verilmişdir və son orta əsrlərdən qonşu Mavəraünnəhrdən fərqli olaraq istifadə edilmişdir.

Xorasan (fars. خراسان‎ – gün çıxan yer) — İranın şərqində tarixi vilayət. Xorasan qədim yaşayış yeri olub dünya şöhrətli memarlıq abidələri və xalçaları ilə tanınır. 29 sentyabr 2004-cü ildə vahid Xorasan ostanı üç ostana bölünmüşdür: Şimali Xorasan ostanı (mərkəzi: Bocnurd) Cənubi Xorasan ostanı (mərkəzi: Bircənd) Rəzəvi Xorasan ostanı (mərkəzi: Məşhəd) 25 %-ini türklər təşkil edir. Azərbaycanlılar (20%), farslar , Xorasan türkləri , türkmənlər , kürdlər , həzaralar, bəluclar, puştunlar və s. ibarətdir . Məşhəd şəhərində 500 mindən çox azərbaycanlı yaşayır. İqtisadiyyatının əsas sahələri — avtomobil, elektrotexnika, neft-kimya, metallurgiya, kənd təsərrüfatı, qida (buğda, arpa, şəkər çuğunduru, pambıq, zəfəran, üzüm, pomidor, raps), dəri, ayaqqabı, toxuculuq, keramika sənayesi, energetika, tikinti materiallarının istehsalı, silisium, turizm və səyahət, nəqliyyat, ticarət, neft, qaz hasilatı, firuzəni, mis filizi, qızıl, daş duz.

Eşqabad — İranın Rəzəvi Xorasan ostanının Nişapur şəhristanının Miyan Colgə bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 1,325 nəfər və 348 ailədən ibarət idi.

Feyzabad — İranın Rəzəvi Xorasan ostanının şəhərlərindən və Məhvilat şəhristanının mərkəzidir. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 14,721 nəfər və 3,827 ailədən ibarət idi.

Hacıabad — İranın Cənubi Xorasan ostanının Qainat şəhristanının Zirkuh bəxşində şəhər. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 4,333 nəfər və 1,026 ailədən ibarət idi.

Məlikabad — İranın Rəzəvi Xorasan ostanının Məşhəd şəhristanının Əhmədabad bəxşində şəhər və onun mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 1,161 nəfər və 302 ailədən ibarət idi.

Nəsrabad — İranın Rəzəvi Xorasan ostanının Türbət Cam şəhristanının Nəsrabad bəxşində şəhər və onun mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 6,835 nəfər və 1,599 ailədən ibarət idi.

Rəzavi Xorasan ostanı (fars. استان خراسان رضوی‎ – Ostane Xorasane rəzəvi) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Məşhəd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 148.959 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 5 593 079 nəfər əhali yaşayır. Əhalisinin etnik tərkibi Azərbaycan türklərindən (Ostan əhalisinin 1/5-i qədər), farslardan, Xorasan türklərindən, türkmənlərdən, kürdlərdən, həzaralardan, bəluclardan, puştunlardan və s. ibarətdir.

Rəzavi Xorasan ostanı (fars. استان خراسان رضوی‎ – Ostane Xorasane rəzəvi) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Məşhəd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 148.959 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 5 593 079 nəfər əhali yaşayır. Əhalisinin etnik tərkibi Azərbaycan türklərindən (Ostan əhalisinin 1/5-i qədər), farslardan, Xorasan türklərindən, türkmənlərdən, kürdlərdən, həzaralardan, bəluclardan, puştunlardan və s. ibarətdir.

Rəzavi Xorasan ostanı (fars. استان خراسان رضوی‎ – Ostane Xorasane rəzəvi) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Məşhəd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 148.959 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 5 593 079 nəfər əhali yaşayır. Əhalisinin etnik tərkibi Azərbaycan türklərindən (Ostan əhalisinin 1/5-i qədər), farslardan, Xorasan türklərindən, türkmənlərdən, kürdlərdən, həzaralardan, bəluclardan, puştunlardan və s. ibarətdir.

Salehabad — İranın Rəzəvi Xorasan ostanının Türbət Cam şəhristanının Salehabad bəxşində şəhər və onun mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 8,280 nəfər və 1,877 ailədən ibarət idi.

Xorasan Səlcuqiləri (türk. Horasan Selçuklu Devleti; 1092-1118) - Səlcuqluların Xorasanda qurduğu dövlət (sultanlıq). Ərazisi Xorasanı, Türkmənistanı, Məvarünnəhri və Xarəzmi əhatə etmişdi. Davud Çağrı bəy Alparslan Arslan şah İlyas ibn Davud Süleyman ibn Davud Məsud ibn Ərtaş Yabqu Maudud ibn Ərtaş Yabqu Arslan Arqun ibn Məhəmməd Böri Bars ibn Məhəmməd Təkiş ibn Məhəmməd Toğan ibn Alparslan Arslan Arqun ibn Məhəmməd Əhməd Səncər ibn Məlikşah Səlcuqlu dövlətinin bayrağında bir ikibaşlı qartal və üzərində bir yay ilə ox təsvir edilmişdir. İkibaşlı qartal Səlcuqların həm Şərqə, həm də Qərbə hakim olduğununun simvoludur. Ox və yay isə Türklərin savaş ruhunu təmsil etməkdə idi. Böyük Səlcuqlu parçalanmağa başlayandan sonra yaranmış digər kiçik Səlcuqlu dövlətləri öz bayraqlarını Böyük Səlcuqluların bayrağının əsasında düzəldiblər. Məsələn, Rum Səlcuqlularının bayrağı kimi. Və ehtimal ki, Xorasan Səlcuqluları da öz bayraqlarını bu bayraq əsasında düzəldiblər. Səlcuqluların gerbi ikibaşlı qartaldır.

Xorasan bəylərbəyliyi — Səfəvilər dövlətinə bağlı bölgələrdən biri. XVI əsrin əvvəlindən Şeybanilər bütün Xorasanı ələ keçirməyə can atdılar, lakin onun yalnız şimal-şərq hissəsində (yəni Bəlx vilayətində) kifayət qədər möhkəmlənə bildilər. O zamankı Xorasanın qalan üç vilayəti- Herat, Məşhəd və Mərv yenə də Səfəvilərin hakimiyyəti altında qaldı. Orta Asiyanın sünni ruhaniləri şiələrə münasibətdə bütün vasitələrlə dini fanatizmi qızışdırır və Səfəvilər dövləti ilə mübarizədə Şeybaniləri hər cəhətdən müdafiə edirdilər. Şeybanilər Xorasanda hökmdarlıq uğrunda qızılbaşlarla mübarizəni "dönüklərə (rəfizilərə) – şiələrə" qarşı "müqəddəs müharibə" şüarı altında aparırdılar. I Şah İsmayılın vəfatından və qızılbaş tayfalarının ara müharibələri ilə əlaqədar olaraq ölkədəki qarışıqlıqlardan istifadə edənn Şeybani xanın oğlu və varisi Übeydulla xan Xorasan üzərinə dəfələrlə basqınlar etdi. Özbəklərin hücumları demək olar ki, hər il təkrar olunurdu. "Qiyamçı qızılbaşlar kütləsinə" qarşı ittifaq yaratmış Osmanlı türkləri və özbəklərlə eyni vaxtda mübarizə aparmaq Səfəvilər dövləti üçün çətin idi. 1524-cü ildə Übeydulla xan Herata hərəkət etdi, lakin Xorasan bəylərbəyi Durmuş xan Şamlının qoşunları ilə toqquşaraq geri döndü. 1526-cı ildə Durmuş xan Şamlının vəfatından sonra Xorasandakı qarışıqlıqdan istifadə edən özbəklər Amudəryanı keçərək Tus şəhərini mühasirəyə aldılar və onu tutdular.

Xorasan kürdləri (kürd. کوردانی خۆراسان/Kurdên Xorasanê‎, fars. کردهای خراسان‎‎) — İranın şimal-şərqində, İran–Türkmənistan sərhədi boyunca Şimali Xorasan və Rəzəvi Xorasan ostanlarında yaşayan kürdlər. Xorasanda təxminən 696 kürd kəndi var. Kürdlərin indiki Türkiyə və Cənubi Qafqazdan Xorasana sürgün edilməsi Səfəvi şahı I İsmayıl tərəfindən təşəbbüs edilmiş və XVI əsrin əvvəllərində I Təhmasib hakimiyyəti dövründə davam etdirilmişdir. 1598–1601-ci illərdə daha 45 min kürd ailəsi sürgün edilmişdir. Sonrakı onilliklərdə I Abbas tərəfindən Xorasanda Astrabaddan Çinarana qədər uzanan beş kürd bölgəsi qurulmuşdur. Əfşar şahı Nadir Şahın dövründə Ərdalan kürdləri və artıq Xorasana sürgün edilənlər Gilan ərazisinə yerləşdirilmişdir. Deportasiyaların əsas səbəbi Mərkəzi Asiyadakı türkmən və özbək köçərilərinə qarşı müdafiə xətti yaratmaq istəyi idi. Xorasandakı kürd tayfaları arasında Əmar, Bəçvan, Bədlan, Bərivan, Bicərvan, Çapəş, Davan, Həməzkan, İzan, Keyvan, Məmyan, Məstiyan, Mozdegan, Palokan, Qaçkan, Qarabaş, Qaraçur, Qaraman, Rəşvan, Rudkan, Sevkan, Silsəpuran, Şad, Şeyxkan, Şirvan, Torosan, Tukan, Tupkan, Zəfəran, Zəngilan, Zərəqkan, Zərdkan və Zeydandır.

Xorasan tatları — İranın Şimali Xorasan və Rəzəvi Xorasan ostanlarında yaşayan tatlar. Xorasan tatlarının dilləri ehtimalən tacik, kurmanc (kürd) və Xorasan-türk dillərinin qarışıqından əmələ gələn dildir.

Xorasan türkləri - İran İslam Respublikasında yaşayan Türk millətinin bir parçası . Kompakt halda Rəzəvi Xorasan ostanı, Quzey Xorasan ostanı, Gülüstan ostanı və Simnan ostanında yaşamaqdadırlar. Danışdıqları dil türk dili olub Oğuz yarımqrupuna daxildir, Türkmən və Azərbaycan dilləri arasında bir ləhcəyə sahib olan Xorasan türkcəsi Azərbaycan dilinə daha yaxındır. İranın ortaq dili olan Fars dilində də danışa bilirlər. Xorasan türklərinə dair müxtəlif tədqiqatlar aparılmışdır. Onların iranda saylarına dair müxtəlif təxminlər mövcud olsa da əksər mütəxəssilərin ehtimallarına əsasən onlar iran əhalisinin ən az ehtimalla 1%-dən çoxunu təşkil edirlər .Cavad Heyət kitabında yazılıb sayları 1.500.,000 nəfər ki indi bü tarix də şübhəsiz 2.500.000 nəfərdən daha çoxdur . Mühüm türk yaşayən şəh'rlər: Azadşəhr, Ramiyan, Əliabad Kətul, Minudəşt, Şirvan Bocnurd, İsfərayen, Kəlat, Cuveyn, Çağatay Dərgəz, Nişapur, Qoçan. Professor Gerhard Dörfer Xorasan türklərinin nəsilini Səlcuqlular türklərdən bilir ki, Toğrul bəy ilə İrana gəlmişlər. Code copying in İrano-Turkic Lars Cohanson Arxivləşdirilib 2016-03-13 at the Wayback Machine The Khorasani Turk of Iran Arxivləşdirilib 2010-03-15 at the Wayback Machine CENTRAL ASIA xiv. Turkish-Iranian Language Contacts Seyri Dar Tarix Zaban Lahjehaye Torki.dr.javad heyat Doerfer, Gehard (1969).

Xorasan ərəbləri — İranın Xorasan regionunda yaşayan ərəb əsilli xalq. Xorasan ərəblərinin əksəriyyəti Şeybani, Zənguyi, Mişməst, Xuzəymə və Əzd tayfalarından ibarətdirlər və fars dilində danışırlar və çox azının anadili ərəb dilidir. Bu xalqın çoxu Məşhəd, Bircənd və Nişapur şəhərlərində sakindirlər.

Şimali Xorasan ostanı (fars. استان خراسان شمالی‎ – Ostane Xorasane şomali) — İranın şərqində ostan. Mərkəzi Bocnurd şəhəridir. Tarixi Xorasan bölgəsinin bir hissəsini təşkil edir. Ostanın ərazisi 28.434 km²-dir. 2006-cı ildə aparılmış rəsmi siyahıya almaya əsasən ostanda 811 572 nəfər yaşayır. 1998-ci ilə olan ehtimala görə keçmiş Xorasan vilayətinin şimalında, yəni hazırkı Şimali Xorasan vilayətində və Rezavi Xorasan vilayətinin şimalında təxminən 2 000 000 nəfər Xorasan türkü yaşamaqdadır və onlar məskunlaşdıqları bölgənin əhalisinin 50%-70%-ni təşkil etməktədirlər.

Nadir şah Əfşarın Xorasan səfəri — Nadir şahın II Təhmasib tabeliyində apardığı ilk böyük hərbi kampaniya 1726-cı il sentyabr ayında Təhmasibə bağlı qüvvələri də öz ətrafında birləşdirən Nadir ilk növbədə ölkənin şərq sərhədlərini bərpa etmək üçün səfərbərliyə başladı. Bu siyasət eyni zamanda həm Məlik Mahmudu və Əbdadiləri həm də Gilzayları hədəf almışdı. Lakin ilk hücum hədəfi olaraq Məlik Mahmud seçildi. Bunun əsas səbəbi Məşhəd kimi şiiələr üçün müqəddəs sayılan bir mərkəzin bu güruhun əlinə keçməsi eləcə də Məlik Mahmudun ən zəif düşmənlərdən biri olması idi. Məlik Mahmud da Xorasanda ikitərəfli təzyiqin gücləndiyini hiss edirdi. Şərq tərəfdə Nadir günü-gündən güclənir, bölgədəki tayfa və oymaqları öz nəzarəti altına alır və Məşhəd üzərinə hücuma hazırlaşırdı. O biri istiqamətdən isə Səfəvi xanədanının varisi olan Təhmasib Məşhədin qərbində, Mazandaran və Astrabad ətrafında qüvvə toplamaqda idi. Təhmasibin gücləndikdən sonra Məşhəd üzərinə hücum təşkil edəcəyi də gizli deyildi. Mirzə Mehdi xan Astrabadiyə görə, Məlik Mahmud onun ətrafında mürəkkəbləşən vəziyyəti öz xeyrinə dəyişmək üçün Təhmasibin üzərinə qoşun çəkməyi qərarlaşdırdı. Bu məqsədlə qoşunu ilə Cəvin və Esfəreyn istiqamətində hərəkətə başladı ki, orada Təhmasibin qoşununa zərbə vurub onun tərəfindən ehtimal edilən təhlükəni aradan qaldırsın.

Səngan — İranın Rəzəvi Xorasan ostanının Xaf şəhristanının Səngan bəxşində şəhər və onun mərkəzi. 2006-cı il əhalinin siyahıya alınmasına əsasən, şəhərin əhalisi 8,718 nəfər 1,952 ailədən ibarət idi.

Xorasan-türk dili — Xorasan türkcəsi, türk dillərdən biridi ki Xorasan türkləri bu dildə danişirlar, bu dil daha çox quzey Xorasan da sohbet olur, amma Rəzəvi Xorasan və Gülüstan iyalətlər də'də danişmaci vardir.tüm kimlər ki Xorasan türkcəsinnən danışırlar fars dilini də yaxşı danışa bilirlər. Xorasan türkləri umumən bocnurd, şirvan, bam və səfi abad quzey xorasan iyalətindən və bəzi də quçan, dərgəz, cəğtay, cuvin, səbzivar, neyşabur rəzəvi xorasan dan və ayrica ramiyan, minadəşt şəhərlərdə və azadşəhr (gulistan iyalətində bir şəhər) sohbət olur. Xorasan türkcəsi bölgəsəli 3 ləhcədə bölum olur 1-Batı ləhcəsi: bocnurd və bağli kəndlər, cuvin, cəğtay, neqab 2-Doğu ləhcəsi: şirvan, faruc, quçan, dərgəz, kəlat və bağli kəndlər 3-Güney ləhcəsi: nişapur, sərvelayət və bağli kəndlər Xorasan türkcəsi oğuz dillərin ailəsini aid'dir, ayrica Azərbaycan türkcəsi, İstanbul turkcəsi, qaqauz, türkməncə və salar dilləri də oluşur Xorasan türkcəsi, Azərbaycan türkcəsini ən yaxin dilidir Xorasan türkcəsi bağımsız bir ləhcə oğuz dili qrupun şubəsin'də olaraq qəbul olmuşdur. Mevlana şeirlərin dilidə Xorasan türkcəsidir Azərbaycanin classic ədəbiyyatin ilkinci şairləri pur həsən isfirayinidi. Alles über Chorasan – in arabischer und lateinischer Schrift Homepage der Chorasan-Türken Arxivləşdirilib 2007-05-18 at the Wayback Machine xorasan türkü dili tanişliği, yazan:calal Qolizade mezerci Arxivləşdirilib 2015-05-13 at the Wayback Machine Cevat, Heyet (1988).

Xorasan Səlcuqiləri (türk. Horasan Selçuklu Devleti; 1092-1118) - Səlcuqluların Xorasanda qurduğu dövlət (sultanlıq). Ərazisi Xorasanı, Türkmənistanı, Məvarünnəhri və Xarəzmi əhatə etmişdi. Davud Çağrı bəy Alparslan Arslan şah İlyas ibn Davud Süleyman ibn Davud Məsud ibn Ərtaş Yabqu Maudud ibn Ərtaş Yabqu Arslan Arqun ibn Məhəmməd Böri Bars ibn Məhəmməd Təkiş ibn Məhəmməd Toğan ibn Alparslan Arslan Arqun ibn Məhəmməd Əhməd Səncər ibn Məlikşah Səlcuqlu dövlətinin bayrağında bir ikibaşlı qartal və üzərində bir yay ilə ox təsvir edilmişdir. İkibaşlı qartal Səlcuqların həm Şərqə, həm də Qərbə hakim olduğununun simvoludur. Ox və yay isə Türklərin savaş ruhunu təmsil etməkdə idi. Böyük Səlcuqlu parçalanmağa başlayandan sonra yaranmış digər kiçik Səlcuqlu dövlətləri öz bayraqlarını Böyük Səlcuqluların bayrağının əsasında düzəldiblər. Məsələn, Rum Səlcuqlularının bayrağı kimi. Və ehtimal ki, Xorasan Səlcuqluları da öz bayraqlarını bu bayraq əsasında düzəldiblər. Səlcuqluların gerbi ikibaşlı qartaldır.

Şeyx Hüseyn Vəhid Xorasani (1 yanvar 1921, Nişapur, Rəzəvi Xorasan ostanı) — din alimi, müctəhid. Şeyx Vəhid Xorasani 1 yanvar 1921-ci ildə (hicri-şəmsi 1299-cu il, 11 Dey) Məşhəd şəhərində doğulmuşdur. Müqəddimə və ədəbiyyat dərslərini Ayətullah Nəhavəndidən, məntiq və fəlsəfə dərslərini isə Mirzə Əbül-Qasım İlahi və Mirzə Mehdi İsfahanidən almışdır. Daha sonra isə Ayətullah Mehdi İsfahani və Ayətullah Əştiyarinin xaric dərslərinə qatılmışdır. 27 yaşında ikən təhsilini davam etdirmək üçün Nəcəfi-əşrəfə yola düşmüşdür. Ayətullah Əbdül-Hadi Şirazi və Ayətullah Xoyinin dərslərinə qatıldı, o həzrətin seçilmiş tələbələrindən olmuşdur. İllərlə üsul və fiqh dərslərinin təlimi və tədrisi ilə məşğul olduqdan sonra, Nəcəfdə 12 il xaric dərsləri vermişdir. İrana qayıtdıqdan sonra Məşhəd şəhərində tədrislə məşğul olmuşdur. 1 il sonra Qum şəhərinə getmişdir. Hal-hazırda üsul və fiqh dərslərinin ali səviyyədə tədrisi ilə məşğuldur.

Sərayə əl-Xorasani və ya Xorasan briqadası (ərəb. سرايا طليعة الخراساني‎, Sərayə Təli-ə əl-Xurasani; hərf. Xorasanın avanqard bölükləri), həmçinin 18-ci Briqada — Xalq Səfərbərlik Qüvvələrinin 2013-cü ildə yaradılmış şiə islamçı milisləri. İraqda ikinci vətəndaş müharibəsi və Suriyada vətəndaş müharibəsində iştirak etmişdir. Qrup adını VIII əsrdə yaşamış müsəlman lideri Əbu Müslim Xorasanidən götürmüşdür. Bu silahlı qrupun üzvləri iraqlı olsa da, onun loqosu İran İslam İnqilabı Keşikçiləri Korpusunun loqosunu təqlid edir. Onun ideologiyası şiə islamına əsaslanır və Əlinin ailəsinə işarə edir.

İslam Dövləti – Xorasan Vilayəti (İŞİD–X) — İslam Dövləti silahlı qruplaşmasının Cənubi-Mərkəzi Asiyada, ilk növbədə Əfqanıstanda fəaliyyət göstərən regional qolu. İŞİD-X İŞİD-in digər regionlardakı qolları kimi özünün sərt, fundamental islamçı idarəçiliyi altında islam xilafətini qurmaq üçün tarixi Xorasan regionunun mövcud hökumətlərini destabilləşdirməyə və devirməyə çalışır. İŞİD-X Əfqanıstan və Pakistanda dinc sakinlərə qarşı çoxsaylı hücumlar həyata keçirmişdir. Ən diqqətəlayiq hücumlarından bəziləri arasında 2021-ci ilin avqustunda ABŞ-nin ölkədən çıxarılması zamanı Kabildə 13 ABŞ hərbçisinin və ən azı 169 əfqanıstanlının ölümünə səbəb olan intiharçı partlayış, 2018-ci ilin iyulunda Pakistanda seçki mitinqlərində ən azı 131 nəfərin ölümü ilə nəticələnən iki intihar hücumu və 2016-cı ilin iyulunda Kabil şəhərinin mərkəzində 97 həzara etirazçısının ölümünə səbəb olan iki partlayış daxildir. İŞİD-X Xorasan regionunda İslam Dövlətinin qolu üçün döyüşçülər cəlb etmək məqsədilə təlimat və maliyyə ilə regiona qayıdan "Əl-Qaidə" ilə əlaqəli qruplardan əfqan və pakistanlı yaraqlıların Suriyada vətəndaş müharibəsinə göndərilməsi ilə başlamışdır. Onlar keçmiş narazı döyüşçülərdən və "Taliban"ın dissidentlərindən cəlb olunmuşdular. Qrupun ənənəvi güc bazası Əfqanıstanın şərqində Pakistanla sərhəddə başlamış və belə olaraq qalır. İŞİD-X hücumlarının əksəriyyəti Əfqanıstanın şərqində və Pakistanın qərbində baş versə də, qrup Əfqanıstanın şimal qonşuları olan Tacikistan və Özbəkistana raketlər atdığını iddia etmişdir. 2024-cü ildə, yanvar ayının əvvəlində iki İŞİD-X hücumçusu İranın Kirman şəhərində ABŞ-nin "Qüds qüvvələri"nin lideri Qasım Süleymaniyə sui-qəsdi ilə bağlı matəm mərasimi zamanı iki intiharçı partlayış törətmişdir. Hücum İŞİD-X-nin Əfqanıstan və Pakistan bölgəsi sərhədləri xaricində ilk hücumu olmuşdur.