is. 1. Əks şeyin halı. 2. Ziddiyyət, uyğunsuzluq, məntiqsizlik. Fikirlər arasında əkslik. 3. fəls. Aralarında ziddiyyət olan əşya, hadisə, ya proseslə
is. [ər. “iqlim” söz. cəmi] köhn. Ölkələr, iqlimlər, vilayətlər. [Firənglər] … sənaye işlətməyə iqdam edib, … əmtəə hazır edib Firəngistanda və sair ə
is. [ər. “əqidə” söz. cəmi] klas. Əqidələr, inamlar. Əgər bu halət, yəni ittifaq sənə müyəssər olsaydı, özünə bir fikir çəkərdin və özünə puç əqayidin
[ər.] rəs. köhn.: əqd etmək – bağlamaq. İki dövlət müqavilə əqd etmişdi. Əqd edilmək (olunmaq) – bağlanmaq
zərf. [ər.] Qabaq, əvvəl, irəli. [Şair Hacı Nuru:] …Avar ləzgisi altmış il bundan əqdəm Xanbutayın sərkərdəliyi ilə Nuxanı gəlib çapdığını nəzm etmişə
sif. [ər.] klas. Ən müqəddəs, çox müqəddəs. Çeynənildi millətin, neylim, hüquqi-əqdəsi; Ya ki heç bir yerdə yoxdur hörməti, şəni, səsi
is. [ər. əqd və fars. …xan] köhn. Dini qaydalar üzrə kəbin kəsmək ixtiyarı olan, kəbin kəsən adam
is. köhn. Kəbinkəsmə, nikahoxuma
is. [ər. əqd. və fars. …namə] rəs. köhn. Əqd kağızı, kəbin şəhadətnaməsi
is. [ər.] Sayca azlıq təşkil edənlər; azlıq. Əqəliyyət çoxluğa tabe olmalıdır. □ Əqəliyyətdə qalmaq – azlıq təşkil etmək, az olmaq
zərf [ər.] Daha az, ən az; ən kiçik
zərf [ər.] Ən azı, heç olmazsa. [Əvvəlinci cavan:] Zarafat deyil, şəhərdən buraya gərək əqəllən üç verst olsun
is. [ər.] 1. İnsanın mühit, həyat və ümumiyyətlə, varlıq haqqındakı düşüncə və inamı; etiqad, inam, məslək
sif. Müəyyən əqidəsi, məsləki olan, bir şeyə möhkəm inanan; əqidəsində, məsləkində, etiqadında möhkəm olan
sif. Heç bir əqidəsi, məsləki olmayan. [Kürd Əhməd] …əsəbləri soyuduqda … bir addım əvəzinə beş addım geri çəkilən əqidəsiz, etiqadsız adamlardandır
is. [ər.] Müxtəlif rənglərə çalan laylardan ibarət olan, qiymətli daş kimi müxtəlif bəzək şeyləri hazırlanmasında və s
bax ağıllı
bax ağıllı-başlı
bax ağılsız. Dedim: – Zülfün mat elədi sünbüli; Dedi: – Sən nə bildin, əqilsiz, dəli? Aşıq Zabit
[ər.] bax ağıl. 1. Əql meydanını zindani-bəla bilməz hənuz; Kim ki bir müddət cünun mülkünü seyran etmədi
is. [ər.] Ağıl və düşüncə, dərrakə. [Dərviş:] Əgər məndə əql-şüur olsaydı… N.Vəzirov
zərf. [ər.] Ağılca, ağıla görə
sif. [ər.] Ağıla əsaslanan, ağıla mənsub, ağılla görülən, ağılla olan; zehni. Əqli əmək. Əqli iş. Əqli fəaliyyət
is. [ər.] 1. zool. Quyruğunun ucunda zəhərli iynəsi olan onurğasız həşərat. Əqrəb sancması. Hər daşı qaldırırsan, altından əqrəb çıxır
is. [ər.] Saat, kompas və sairədə öz oxu ətrafında fırlanıb müəyyən işarəni göstərən mil. Saat əqrəbi
is. [ər.] Qohumlar (çox vaxt “qohum-əqrəba” şəklində işlənir). Bu, Hümmətəlinin qohum və əqrəbası idi
sif. Əqrəbası, qohumu, qohum-əqrəbası, yaxınları çox olan. Əqrəbalı adam. – Daşdəmir ağır əqrəbalı, qoçuluqda şöhrət qazanmış, varlı bir qəssab idi
is. Qohumluq, yaxınlıq. Aralarında əqrəbalıq vardır
is. Əqrəbası, qohumqardaşı, yaxınları çox olma
sif. Əqrəbası, qohumu, yaxınları olmayan. Əqrəbasız adam. – [Durna:] …Yoxsul, gücsüz, əqrəbasız, kimsəsiz bu Aydəmir mənim təkcə yoldaşımın qardaşıdır
is. Əqrəbanın, qohumun, yaxın adamların olmadığı vəziyyət. Əqrəbasızlıq pis şeydir
sif. Əqrəb çox olan. Əqrəbli səhralar. – Əqrəbli çöllərdə bağ-bostan quran; Zəhməti güldürən sənət olacaq
sif. [ər.] köhn. kit. Uzaqda olan, çox uzaq. □ Əqsayi-Şərq – Uzaq Şərq. Nə Şərq olaydı, nə Əqsayi-Şərq, həm nə Japonya; Nə onların hünəri xalqa dərsii
is. [ər. “qism” söz. cəmi] köhn. kit. Növlər, cinslər. Cücələrin köklüyünü, yağlı-yağsız olduğunu, mürəbbələrin əqsamını və s
is. [ər. “qövm” söz. cəmi] kit. 1. Tayfalar, qövmlər. Vətəndaşlarımın bu tərəqqi zamanında, bu telefon və elektrik əsrində ki, – sair miləl və əqvam a
is. 1. Qolun biləkdən dırnaqlara qədər olan hissəsi. Əli ilə tutmaq. Sağ əl. Əllərini yumaq. Əlini çiyninə qoymaq
top. Qollar ilə qılçalar birlikdə. Əl-ayağını bağlamaq. Əl-ayağı titrəmək (əsmək). – [Köməkçi dedi:] Səriyin əl-ayağını, sürün onu bəri… Nə olubdur? C
zərf dan. Mütləq, lap yəqin, hər necə olur olsun, hər halda. Əl-əlbət gəlin
zərf 1. Bir-birinin əlindən tutaraq. Əl-ələ oynadılar. Əl-ələ yerimək. 2. Birgə, bir yerdə, həmrəycəsinə, dostcasına
is. Əllər və qollar. Əl-qolunu çırmalamaq. – [Zənci:] Zəncirlə bağlıdır mənim əl-qolum. S.Vurğun. □ Əli-qolu açılmaq – geniş fəaliyyət göstərməyə imka
top. Əllər və üz. Əl-üzünü silmək. Uşaq əl-üzünü rəngə buladı. – Qaraca qız paltarını geyib dedi: – Baba, əl-üzümü harada yuyum? S
sif. [ər.] 1. Ən yüksək, ən yaxşı, ən gözəl. Əla meyvə. Əla şey. – [Qərib:] Yarın eyvanında cüt qoşa qızla; Şahsənəm əladır, hamısı gözəl
bax əla 1-ci mənada. [Qoltuqçu:] Lap əla-mərəkədir. S.Rəhimov
is. [ər.] 1. Bir xəstəliyin sağalmasına kömək edən hər bir şey; dərman, dava. Hazır əlaclar var. – Firuzə xəstəni bir an gözdən qoymurdu, həkimin yazd
sif. Əlacı, dərmanı olan, sağala (sağaldıla) bilən, müalicəsi olan
sif. [ər. ilac və fars. …pəzir] Əlacı (dərmanı) olan, sağala (sağaldıla) bilən, müalicəsi olan. Ustanın azarı əlacpəzir deyildi
is. Əlacı, dərmanı olma; sağala (sağaldıla) bilmə. Xəstəliyin əlacpəzirliyi
1. sif. Davasız, dərmansız, sağalmaz, əlacı olmayan. Əlacsız xəstəlik sağalmaz. Əlacsız dərdə düşmək
is. Çarəsizlik, naəlaclıq. Pərşan … yorulub əlacsızlıqdan (z.) “Aşıq Ələsgər”i götürdü, vərəqlədi. M
sif. 1. Bütün fənlərdən əla qiymət alan. Əlaçı tələbə. – Şirmayı əlaçı şagirdlərdən biri idi. M.Hüseyn