Anaksimen

Anaksimen ya da Anaksimenes (yun. Ἀναξιμένης, təq. e.ə. 585[1], Milet[1] – təq. e.ə. 525[1] və ya təq. e.ə. 528[2], Milet) — qədim yunan filosofu, Milet məktəbinin üçüncü nümayəndəsi, Anaksimandrın tələbəsi.

Anaksimenes
Ἀναξιμένης
Doğum tarixi təq. e.ə. 585[1]
Doğum yeri
Vəfat tarixi təq. e.ə. 525[1] və ya təq. e.ə. 528[2]
Vəfat yeri
Dövr Antik
İstiqaməti Sokrataqədərki fəlsəfə, Milet məktəbi
Əsas maraqları fəlsəfə
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Antik fəlsəfə
Yunan fəlsəfəöncəsi dövrü
(e. ə. VII yüzilliyə qədər)

Orfizm  • Homer  • Hesiod  • Ferekid  • Yeddi yunan müdriki  • Epixarm

Qədim yunan fəlsəfəsi
(e. ə. VII–IV yüzilliklər)
Müstəqil filosoflar
Heraklit  • Anaksaqor  • Empedokl
Qədim yunan atomçuları
Levkipp  • Demokrit
Sofistlər

"Böyük" sofistlər → Protaqor  • Prodikus  • Qorqias  • Hippias

"Kiçik" sofistlər → Trasimaxus  • Likofron  • Kritius  • Alkidamas
Ellinizm dövrünün fəlsəfəsi
(e. ə. IV–I yüzilliklər)
Qədim Roma dövrünün fəlsəfəsi
I–V yüzilliklər
Stoaçılıq

Seneka  • Epiktet  • Mark Avreli  • Siseron

Orta platonizm
Alkinous  • Apuleyus  • Qalen  • Plutarx  • Maksim  • Filon  • Selsus  • Teon
Neoplatonizm

Roma məktəbi → Ammonius Sakkas  • Plotin  • Porfirius  • Amelius
Apameya məktəbi → Yamblix  • Sopater
Perqama məktəbi → Sallustius  • Yulian Avqust
Afina məktəbi → Afinalı Plutarx  • Proklus  • Marinus  • Simplikius  • Damaskius

İskəndəriyyə məktəbi → Hierokles  • Hipatiya  • İoann Filoponus
Antik dini təlimlər

Qnostisizm  • Hermetizm  • Mitraizm
Neopifaqorçuluq → Apollonius  • Nikomaxus  • Numenius  • Moderatus

Erkən Xristian fəlsəfəsi

Klement  • Origen  • Avqustin Avrelius  • Boesius  • Saxta Dionisius Areopagit

Fəlsəfəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Anaksimen ”havanı” ilk ünsür saymış və hər şeyin ondan yaranmasını iddia etmişdir[3]. Başqa şeylər isə havanın qatlaşması və seyrəkləşməsindən əmələ gəlmişdir. Onun iddiasına görə, hava seyrəkləşdikcə oda, qatlaşdıqca bərk maddə və mayelərə çevrilir. O həmçinin qeyd etmişdir ki, bunun nəticəsində hər şey müxtəlif formalar alır.

Anaksimenə görə hər şeyin başlanğıcı qeyri-məhdud havadır. Dünyada nə varsa, nə olubsa, gələcəkdə nə olacaqsa hətta tanrılar və ilahi şeylər də havadan yaranmışdır.

Fales kimi Anaksimenes də yeri yastı şəkildə təsəvvür edirdi[4]. O qeyd edirdi ki, yer havada üzür, həm də o həyatverici rol oynayır. Ruhlar havanın nəfəsi və onun əsməsidir. Həm də hava ruhları səmada planetləri saxladığı kimi saxlayır. Anaksimenes planetlərin yerə yaxınlıq məsafəsini də düzgün təyin etmişdir. O deyirdi ki, yerə ən yaxın olan planet aydır, ondan sonra isə günəş gəlir. Ən uzaqda olanlar isə ulduzlardır

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 34. ISBN 5-89968-061-X. 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16. ("Fəlsəfəsi" bölümü)

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 34. ISBN 5-89968-061-X. 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
  • Фрагменты ранних греческих философов, т. 1. — М.: Наука, 1989. — С. 129—135.
  • Лосев А. Ф. История античной эстетики. Ранняя классика. — М.: Ладомир, 1994. — С. 312—317.
  • Таннери П. Первые шаги древнегреческой науки. — СПб., 1902.
  • Томсон Дж. Исследования по истории древнегреческого общества, т. 2. Первые философы. Пер. с англ. — М.: 1959. — С. 153—154.
  • Трубецкой С. Н. Курс истории древней философии. — М.: Русский двор, 1997.
  • Bicknell P. J. Anaximenes’ Astronomy // Acta Classica. — 1969. — Vol. 12. — P. 53-85.
  • Graham D. W. Explaining the Cosmos: the Ionian Tradition of Scientific Philosophy. — Princeton, NJ: Princeton University Press, 2006.
  • Graham D. W. A New Look at Anaximenes // History of Philosophy Quarterly. — 2003. — Vol. 20(1). — P. 1—20.
  • White S. A. Milesian Measures: Time, Space, and Matter // In: P. Curd and D. Graham (Eds.), Oxford Handbook to Presocratic Philosophy. — Oxford: Oxford University Press, 2008. — P. 89—133.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 NNDB (ing.). 2002.
  2. ↑ 1 2 https://ia802200.us.archive.org/11/items/jean-brun-books/Les%20pr%C3%A9socratiques%20by%20Jean%20Brun%20%28z-lib.org%29.pdf. S. 21.
  3. ↑ Guthrie, W.K.C. "The Milesians: Anaximenes."[ölü keçid] A History of Greek Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press, 1962, pp. 124-126.
  4. ↑ Fairbanks A. The First Philosophers of Greece. London, K. Paul, Trench, Trübner, 1898, p. 20.