Adaların bir qismi şelfin qalxması nəticəsində əmələ gəlmişdir.
ŞELF
[ ing. shelf] coğr. Materikin [qurunun] su altında 200 metrə qədər dərinlikdə olan davamı, hissəsi.
Şelf
Şеlf (ing. shelf) – dayaz, matеrikin su ilə basılmış hissələridir. Dünya оkеanının 8%-ə yaхınını tutur. Adətən 200 m dərinliyə qədər оlan sahələr bura aid еdilir.
Şеlf aid оlduğu matеrikin rеlyеfinə uyğun, dayaz, zəif mеylli düzənliklərə dеyilir. Dünya
оkеaının bu hissəsi еlə bir sahədir ki, gətirmə matеriallarının əsas hissəsi burada tоplanır. Gеоlоji baхımdan şеlf matеriklərə aid еdilən yеr kürəsinin bir hissəsi sayılır.
Şelf [ing. shelf – dayazlıq] - okeanologiyada qitənin kənarında yerləşən, dənizlə örtülü vilayət- geniş qitə dayazlığı. Qlobal miqyasda şelf eni sıfırdan 1500 km-dək dəyişir, orta hesabla 78 km təşkil edir.
Şelf buzlağı
Şelf buzlağı- Geniş, tavayaoxşar, qalınlığı 200-250 metr olan, materik buzundan ayrılan və həmin materik şelfində yerləşən nəhəng buz kütləsi . Ən böyük şelf buzlağı Antarktikada Ross şelf buzlağıdır (qalınlığı 200 metr). Şelf buzlağı parçalandıqda ondan stolvari aysberqlər əmələ gəlir.
Ross şelf buzlağı
Ross şelf buzlağı — Antarktidada yerləşın ən iri şelf buzlağıdır.,əsasən Ross ərazisində, Ross dənizi içərilərinə doğru uzanmış, qərbdən Meri Berd Torpağı, şərqdən isə Viktoriya Torpağı ilə əhatələnən buzlaq sahəsidir. Buzlağın sahəsi 487 000 km² təşkil edir. Şimaldan cənuba 850 km, şərqdən qərbə isə 800 km məsafədə izanır.
Buzlaq Ceyms Klark Rossun ekspedisiyası zamanı, 1841-ci ilin yanvarında aşkarlanmışdır. Buzlaq gəmilərin sahilə yan almasına imkan vermədiyindən Viktoriyanın buzlaq səddi olaraq adlandırılır. Daha sonra isə açılış edənin şərəfinə Ross sədd buzlağı olaraq adlandlrılır.
Buzlağın cənub-şərqinbdə 800 metr dərinlikdə Villans gölü yerləşir.
1831-ci ildə Ceyms Ross Şimal maqnit qütbünü fəth etdikdən sonra bir necə il ərzində Cənub qütbünə dəniz yolunu aşkarlamağa çalışırdı. 1841-ci ilin yanvarında İngiltərənin Erebus və «Terror» gəmisi xüsusi qorucularla Sakit okeandan ayrılan buzlaq səddini keçərək içərilərə daxil olur. Dörd gün burada üzdükdən sonra 11 yanvar tarixində ekspedisiya böyük buzlaq səddini aşkarlayırlar.
Mak-Merdo şelf buzlağı
Mak-Merdo şelf buzlağı — Ross şelf buzlağının tərkib hissəsini təşkil edən, Mak-Merdo boğazı və Ross adasının şimalında yerləşən buzlaq. Aparılan araşdırmalar Ross şelf buzlağının bu hissəsinin tap fərqli xüsusiyyətə malik olduğu göstərmişdir. Bu isə buzlağa müstəqil ad verilməsini mümkün edir. Buzlağı 1962-63-cü illərdə araşdıran A. Heyn buzlağın sərhədləri Ross adasından götürməyi təklif etmişdir. Ancaq Antarktidanın ad məsələləri üzrə kosultasiya komitəsi (US-ACAN) məsələyə baxmış və sərhədin Minndən başlamasını qeydə almışdır.
Üzən-yarı suya salınmış qazma qurğusu-"Şelf" (film, 1982)
Kinolent ən böyük dərinliklərdə neft və qaz çıxarmaq üçün geniş imkanlar açan "Şelf" silsiləsindən yeni üzən-yarı suya salınmış qazma qurğusu haqqında danışır.
Texniki-təbliğat filmi tamaşaçılara qurğunun əsas və texniki-iqtisadi göstəriciləri ilə tanış olmaq imkanı verir.
Film SSRİ Qaz Sənayesi Nazirliyinin Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Qaz Sənayesi İnstitutunun sifarişi ilə çəkilmişdir.
Rejissor: Ruslan Şahmalıyev
Ssenari müəllifi: Ruslan Şahmalıyev
Operator: Faiq Qasımov
Bəstəkar: Rafiq Babayev
Səs operatoru: Akif Nuriyev
SSRİ Qaz Sənayesi Nazirliyinin Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Qaz Sənayesi İnstitutu
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 330.
Üzən-yarı suya salınmış qazma qurğusu — "Şelf" (film, 1982)
Kinolent ən böyük dərinliklərdə neft və qaz çıxarmaq üçün geniş imkanlar açan "Şelf" silsiləsindən yeni üzən-yarı suya salınmış qazma qurğusu haqqında danışır.
Texniki-təbliğat filmi tamaşaçılara qurğunun əsas və texniki-iqtisadi göstəriciləri ilə tanış olmaq imkanı verir.
Film SSRİ Qaz Sənayesi Nazirliyinin Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Qaz Sənayesi İnstitutunun sifarişi ilə çəkilmişdir.
Rejissor: Ruslan Şahmalıyev
Ssenari müəllifi: Ruslan Şahmalıyev
Operator: Faiq Qasımov
Bəstəkar: Rafiq Babayev
Səs operatoru: Akif Nuriyev
SSRİ Qaz Sənayesi Nazirliyinin Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Qaz Sənayesi İnstitutu
Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyası. Aydın Kazımzadə. Bizim "Azərbaycanfilm". 1923-2003-cü illər. Bakı: Mütərcim, 2004.- səh. 330.
Dözümlülük və ya Şelford qanunu
Tolerantlıq qanunu — Orqanizmin hər-hansı ekoloji amilin dəyişkənliyinə münasibətdə dözümlülüyüdür.
== Ümumi məlumat ==
Mühitin limitləşdirici amilləri növün arealını müəyyən edir. Əgər qarşılıqlı təsirdə olan amillər məcmusundan ibarət mühitdə kəmiyyətcə müəyyən minimumdan az və ya maksimumdan çox olan ekoloji amil varsa belə mühitdə orqanizmin fəal həyat fəaliyyəti mümkün deyil. Bu amilin minimal və maksimal qiymətləri məhdudlaşdırıcı (limitləyici) rol oynayır. İki pessimum arasındakı məsafə-tolerantlıq zonası adlanır. Orqanizmin hər-hansı ekoloji amilin dəyişkənliyinə münasibətdə dözümlülüyü tolerantlıq adlandırılır. Əlverişsiz mühit şəraitinə dayanıqlı olan növlər tolerant növlərdir. Növün verilmiş coğrafi ərazidə mövcud olma imkanını müəyyən etmək üçün mühit amillərinin hər-hansı birinin ekoloji valentlik həddini aşıb-aşmamasını öyrənmək çox vacibdir. İlk dəfə bu qanunauyğunluğu amerikan alimi V. E. Şelford irəli sürmüşdür. 1913-cü ildə V. E. Şelford "tolerantlıq qanununu" formalaşdırmışdır.
Kontinent Şelfi
Kontinent Şelfi (rus. континентальный шельф, ing. continental shelf) — materik dayazlığı-materikin sualtı kənarlarının düzənlik zolağı, eni dəyişkəndir (bir neçə km-dən 1200–1500 km-dək). K.ş qurunun sahilinə bitişik olub, onunla eyni geoloji quruluşda olması ilə səciyyələnir. Materik dayazlığının kənarı (qaşı) müxtəlif dərinlikdə yerləşə bilər: 50–100 m-dən 200 m-ə qədər, bəzi hallarda isə 1500–2000 m-ə qədər çatır (mis: Oxot dənizinin Cənubi Kuril çökəkliyində). Şelf daxilində neft, qaz və digər faydalı qazıntı yataqları yerləşir.
Şelfordun tolerantlıq qanunu
Tolerantlıq qanunu — Orqanizmin hər-hansı ekoloji amilin dəyişkənliyinə münasibətdə dözümlülüyüdür.
Mühitin limitləşdirici amilləri növün arealını müəyyən edir. Əgər qarşılıqlı təsirdə olan amillər məcmusundan ibarət mühitdə kəmiyyətcə müəyyən minimumdan az və ya maksimumdan çox olan ekoloji amil varsa belə mühitdə orqanizmin fəal həyat fəaliyyəti mümkün deyil. Bu amilin minimal və maksimal qiymətləri məhdudlaşdırıcı (limitləyici) rol oynayır. İki pessimum arasındakı məsafə-tolerantlıq zonası adlanır. Orqanizmin hər-hansı ekoloji amilin dəyişkənliyinə münasibətdə dözümlülüyü tolerantlıq adlandırılır. Əlverişsiz mühit şəraitinə dayanıqlı olan növlər tolerant növlərdir. Növün verilmiş coğrafi ərazidə mövcud olma imkanını müəyyən etmək üçün mühit amillərinin hər-hansı birinin ekoloji valentlik həddini aşıb-aşmamasını öyrənmək çox vacibdir. İlk dəfə bu qanunauyğunluğu amerikan alimi V. E. Şelford irəli sürmüşdür. 1913-cü ildə V. E. Şelford "tolerantlıq qanununu" formalaşdırmışdır.