[ləngəho:r] şəklində dialektlərdə işlənir: “həddindən artıq iri və səliqəsiz, biçimsiz” mənasını verir
Bax: ləşkər.
Ordu, qoşun. Şəhərlər dağıdıb, ləşkər pozaram, Min düşmanı bir qılınca düzərəm, İndi sənin mən başını üzərəm, Gəldim, burdan əlləri boş getmərəm!
Lilmar, liləmar şəklində dialektlərdə işlənir, lilli deməkdir. – Qızım, ora lilnardı, orda su olacaq, gəl gedək
Nimçə. Qurbani dedi: – Dədə, bir başı limçə, bir başı çömçə olsa, dərdimi sənə söyləyə bilərəm... Bəli, gətirdilər Qurbaniyə bir dənə saz verdilər
Dialektlərdə büküm, dəstə mənasında işlənir. Çadırın hər yandan tənəflərini qopardıf, loğalax qayırıf, atının tərkinə bağlayıf, əyağını üzəngiyə vuruf
Tale lövhəsi (lövhi-məhfuz nəzərdə tutulur). Qəza-qədər yazdı lohi-talıma, Atam-anam qan ağlasın halıma, Bir dilbər sevdası düşüb canıma, Gəlin bir-bi
Ara, aralıq; orta, ortalıq. Sözün beynəlmiləl, beynəlxalq kəlmələri ilə əlaqəsi var. Mən də xan babama namə yazaram, Ara yerdə mabeynini düzərəm; Əsma
Davam. Ovçular təəccüb qalıb sözün məbədini gözlədilər. (“Şəmşir və Sənubər”)
Ən istəkli, ən əziz; arxa, ümidgah (övlad haqqında). – Qadan alım, mənim xanım qızım, təkcə bir madar qızım var
Ay; gözəlin surətinə, qaşlarına işarə kimi də işlənir. Sərim qurban olsun beylə naqqaşa, Gətirdin dəstimi damana, Gülgəz! Ağ üzdə xallara, mah qələm q
Balıq. Dəryada mahılar, havada quşlar, Alagöz ceyranı çölə düşübdü. (“Səyyad və Sədət”) * Dəryala
Bax: mahı.
fars. mah, ərəb. mənzər Üzü aya bənzər; məcazi mənada: gözəl. Nə müddətdi hicran dağı çəkən can Çarəsiz dərdimə dərman gəlibdi
1. İşıqlı, parlaq ay. 2. Məcazi mənada: gözəl. Səhər seyri bir ov çıxdı qarşıma, Könül sevdi sənin kimi maralı
Bax: mahi-mənzər.
Mahmız; atı mahmızlamaq üçün çəkmənin dabanına taxılan şiş dişli kiçicik dəmir çarx. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Zərif ipək parça. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Atı sürmək üçün qarnına vurmaq, ata mahmız vurmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bəhanə. Lazım budu ki, özümü xəstəliyə vurum. Mahna eliyib özünü xəstəliyə vurdu. (“Nəcəf və Pərzad”)
Bax: mahitab.
İşıqlı, parlaq ay. Dastanlarda müxtəlif variantlarda rast gəlinir: mahtaban, mahu təvan, mahi-təvan. Qarşıda əyləşib bir sultan kimi, Canım alır zalım
Mancanaq (daş atmaq üçün qurğu). (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
İlan. Sən ki ovçusu deyilsən, Marınan nə işin var? (“Səyyad və Sədət”) * Fələk xarab etdi abadanları, Zülmlə söndürdü
ərəb. məta sözünün canlı dildə işlənən forması Müasir dildə “qiymətli, az tapılan şey, əziz şey” mənasında işlənir
Miyoldamaq, həsrətini çəkmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
ərəb. məzərrət 1. Ziyan, zərər. 2. Mərdimazar, müzür. Dastanda 2-ci mənada işlənib. Dialektlərdə dələduz mənasına rast gəlinir
1. Məscidlərdə qiblə tərəfdəki divarın içində oyuq yer (önündə namaz qılınır). 2. Qiblə. 3. Məcazi mənada: inanılan yer
Məhəmməd peyğəmbərin (s.a.s.) göyə çıxması və Allahla danışması. Nərdivan; çıxılacaq yer, yüksəklik mənaları da var
Qərb, günbatan mənasında işlənir. Qərb, qürub sözləri ilə flektivlik cəhətdən eyniköklüdür. Məğribnən məşriqi seyr elədim, Viranə şəhərdə bir pəri gör
Bax: məxşuş.
Sevgili, istəkli, dost. Flektivlik baxımından həbib (dost) sözü ilə eyniköklüdür. Alimləri yazı yazar, mənadı, Gülləri var – min dərdlərə davadı, Gözə
1. Əsr. 2. Ara. 3. Sıra. 4. Zaman. 5. Fürsət. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Qarışıq, qarma-qarışıq. İğtişaş sözü ilə flektivlik baxımından eyniköklüdür. Haraya baxıram, hava məxşuşdu, Gördüyüm oylaqlar yadıma düşdü
Milçək. Arı şirə çəkir yazda çiçəkdən, Nə çıxar boş yerə yalan deməkdən! Bir fayda axtarma məkəs – milçəkdən, Şanında tapılar bal desəm, olmaz!
Bax: məkkara.
Məkrli, hiyləgər, aldadıcı. Dünyaya düşənlər qismətin yeyər, Kamillər agahdı, cahillər uyar, Sehrkardı, işin bilənlər duyar, Vəfasızdı, həm məkkara dü
Xoşa gəlmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Mələk sözünün cəmi, mələklər. Məlayikə şəklində də işlənir. Gərdəni çəkilmiş tazə sürahı, Məlayik hurizən bir bəşər olsun
Nəmər, muzd. Üç gündən sonra mənim bacım Pəri xanımın toyudu, gələrsən ora, toy məclisində oxuyarsan və çoxlu da məmər yığarsan
Ağlayıb inləmək, sızlamaq; (munlamaq) məhzun olmaq. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Bağırtmaq, böyürtmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Sığınacaq, daldalanacaq, məskən; yer. Günbəzlərdə etdim mənzili-mava Ədalət olmadı yetişsin hova. (“Dilsuz və Xəzangül”)
Hey! (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)
Səs-küy, qalmaqal, qovğa, dava-dalaş, həngamə. Dialektlərdə yığıncaq, məclis mənalarında da işlənir. Gəl biçarə Nəcəf, fəhm et alimlər həyatına, Mərək
Ölüm, vəfat. Bu söz mərgümüş sözünün tərkibində də işlənir. Cəhənnəm mərgini sənə qıllam nuş Fayda verməz sənə qəvi xan, haramı
Tərifli, adlı-sanlı, məşhur, şöhrətli, tanınmış. Flektivlik baxımından tərif sözü ilə eyniköklüdür. Qurbani der: göz gözlədim, göz aldım, Səmağ oldum,
Bax: vəsmə. Məsməni çəkibdi qələm qaşına, Ağ ipək çalmanı salıb başına... (“Əsli və Kərəm”)
Şərq, gündoğan. Şərq sözü ilə flektivlik baxımından eyniköklüdür. Axşam olcağın məşriqdə batdı şəms, doğdu qəmər, Yer üzünə qülqülə düşdü ki, oldu ta
Gəlinə, qadına bəzək vuran şəxs. Bir nəfər məşşatə gəldi ki, qızın başını bəzəsin. (“Arzı-Qənbər”)