Barmağın iltihabı ilə bağlı yara növüdür, barmağa dolandığı üçün belə adlanıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dolanmac kimi də işlədilir, “dolanan” mənasını əks etdirir. Çevrə qəlibi üzrədola ismi əmələ gəlib. -an şəkilçisi onu feilə çevirib, bac isə qaranlıq
Dolanmaq kəlməsi ilə qohumdur, “ətraf” mənasında işlədilir. Dolayı yolla, birbaşa deyil, kənar vasitələrin köməyi ilə iş görməkdir
Dol (dul) farsca “vedrə” deməkdir. Ərəbcə buna “sətl” (bizdə satıl kimi işlədilir) deyirlər. Dolça dol sözünün kiçiltmə formasıdır, “parç”deməkdir
1519-cu ildə Bohemiyanın Sen-İoahimştale şəhərində gümüş yatağı aşkar edildi. Bu şəhər Çexiyanın paytaxtı Praqadan 80 mil qərbdə yerləşir
İndi müstəqilliyini itirmiş dol (ətrafına “fırla, dola” mənasında işlədilib) feili ilə bağlıdır və bəzi türk dillərində sarıma kimi işlədilir
Bir neçə mülahizə söyləmək olar: 1. “Bərk olmaq” mənasını verən dolmaq feili ilə qohumdur, boş (yumşaq) sözünün antonimidir
Mənası “yumru” (kürə kimi olan) deməkdir. Dombalaq aşmaq “yumrulanaraq hərəkət etmək”dir. Güman ki, top, təpə, topa sözlərinin dəyişmiş formasıdır
Dümbək (balaca quyruq), donba, dombat, dombalaq sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Məsəl var: gözəllik ondur, doqquzu dondur. Niyə palto, pencək... yox, məhz don? Don sözünün qədim mənası “paltar” (bütün növlər üzrə) deməkdir
“Qozbel” deməkdir, əslində, sözün kökü “don”dur (müq. et: donba, donbalmaq). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Qədim mənası “paltarlıq” (gəlir, aylıq pul) deməkdir. Don (paltar) sözü ilə bağlıdır. İndi “maaş” anlamında işlədilir(Bəşir Əhmədov
Dilimizdə “soyuq” mənasını verən tum kəlməsi olub (tumov kəlməsi də onunla bağlıdır). Görünür, donmaq feili də “soyuq” mənasını verən kəlmə ilə bağlıd
Çıxardığı səslə bağlı təqlidi sözdən törəmişdir (donqultu sözünü yada salın). Dünya dillərinin çoxunda təqlidilik əsas götürülür (məsələn, qədim hind
Anadolu türklərində donuzluq sözü var və “qəddarlıq” anlamında işlədilir. Bizdə donuzluq yerinə, bəzən “murdarlıq”, “qəddarlıq” işlədilir
Fars mənşəlidir, bizdə onun müqabilində qadaş sözü işlədilib, sonra arxaikləşib (indi Bakı dialektində qədəş şəklində özünü hifz edir)
Fars mənşəlidir. Duş (sağmaq) vəab (su) sözlərindən ibarətdir (“sıxılmış meyvə suyu” anlamını verir)
Bu quşun adı Əbu Həyyanda duğ sözü ilə verilib, çıxardığı səslə bağlıdır (təqlidi sözdür): duğ-duğ kimi olub
Fars dilində ayrana duğ deyirlər. Dovğa da ayrandan hazırlanır (abduğ sözü də var). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Səs” mənasını əks etdirən tavuş kəlməsi olub. Bundan da tövşümək, dovşan sözləri əmələ gəlib. Dovşan sözü tövşümək feili ilə kökdaş olub
Tox, dol, toy kəlmələri ilə qohumdur. Etimon do(to) feilidir. Ondan tox (doymuş), toy (məclis), dol (çox olmaq) kimi sözlər əmələ gəlib
Donuz kəlməsi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. M.Kaşğaridə qonuz sözü “peyin” mənasında işlədilib. Qurdun növləri çox olduğundan “жук”u onlardan fərqləndi
“Kişi sperması” kimi başa düşülür. Döl tutub “hamilə” mənasında işlədilib. Nəsil əvəzinə “döldaş” deyiblər
Əsli döndürmək kimi olub. -dur şəkilçisi təsirli feil düzəldir: gülmək və güldürmək…(Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Filankəsin dönəlgəsi dönüb” deyirlər. Dönə qədim mənbələrdə “vaxt” kimi açıqlanıb. Dönəlgəsi dönüb, yəni “vaxtı dönüb, işlərin qaydasında getdiyi gün
“Gecələmə” anlamını verən sözdür: qonaq gələndə deyirlər ki, dönərgə yerin yoxdursa, bizdə gecələyə bilərsən
Qoyunlar quyruğunun formasına görə bir neçə yerə bölünür: bozaq, bımıq, balbas (“balbaz” da deyirlər), mazıq, dönmə (metis) və merinos
Bir vaxtlar üç, sonra yeddi, daha sonra qırx (əsli: qırıq): nəhayət, yüz sözləri say sistemində son ədədlər olub
Ehtimal olunur ki, dış (kənara çıxan, irəliyə çıxan, qabağa çıxan) sözü ilə qohumdur. “Avesta”da çiyin, latışlarda “qoltuq”, “qoyun” mənalarında işləd
Döş ismi və döşəmək feili ilə bağlıdır, “yastı” anlamını əks etdirir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dövr sözü ilə qohumdur. Dövriyyədə buradandır. Ərəb mənşəlidir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Döymək feilindən əmələ gəlib. Güman ki, tarixi baxımdan dəyənək (dubinka) sözü ilə eyni kökə malikdir
İsti çörəyi yağla qatıb ovurlar (əzirlər). Dialektlərdə buna döyməc deyilir. Sözün əsli oymac kimi qeydə alınıb, ovmaq feili ilə bağlıdır
Xırmanda taxıl döyürlər. Taxıl əvvəlcə əl vasitəsilə (zərbə endirməklə) sünbüldən ayrılırmış. Sonra at, eşşək və s
Qərb dialektlərində işlədilir, dəyirmi olan bir qabın adıdır. Dairə sözünün dəyişmiş formasıdır. (Bəşir Əhmədov
ing. drain – qurutmaq
fr. drainage < ing. drain – qurutmaq
holl. drijven – qovmaq, üzmək
irl. droumlin – yüksəklik
alm. druse – fırça
Ərəbcə “çağırmaq” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dud (tüstü) və keş (cəkən) sözlərindən əmələ gəlib, farscadır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
1140-cı ildə özündə Cənubi İtaliya və Siciliyanı birləşdirən Apuliya ən varlı hersoqluqlardan (duchy) biri idi
Qədim mənbələrdə dölək sözü var, “boşluq” anlamını əks etdirib. Ehtimal ki, dul və dölək qohum sözlər olub
Araba təkərinin topunda deşik olur və ox ora geydirilir. Buna dölək (yəqin ki: dəlik) deyiblər. Dulğu – “oxun topu sürtüb xarab etməməsi üçün topa gey
“Hər tərəfi örtən” mənasında tomo sözü olub. Tumurcuq (üstü örtülü və yumru olan), duman, hətta tuman (paltar) həmin tomo sözü ilə qohumdur
İndi işlətdiyimiz şüyüd (bu, alınma sözdür) sözünün qarşılığı olub. Mədənin qazını boşaltmaq, durğunluğu ləğv etmək üçün istifadə edilib
Farscadır, dur (uzaq) və bin (görən) sözlərindən əmələ gəlib, “uzağı göstərən” deməkdir. Bin hissəsi nik-bin, bəd-bin tipli sözlərdə də var
Durmaq feili ilə bağlıdır. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
“Boz” (quş) anlamını əks etdirir. Deməli, bu quş rənginə görə “durna” adlandırılıb. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)