lat. agglomero – birləşmə, toplanma
lat. agros – tarla, əkin yeri
lat. aggregatus – birləşdirilmiş
lat. agros – tarla, əkin yeri + lat. melioratio – yaxşılaşdırma
yun. agros – tarla, əkin yeri + yun. meteora – atmosfer hadisələri + yun. logos – elm
lat. agros – tarla, əkin yeri + yun. nomos – qanun
lat. agros – tarla, əkin yeri + lat. koinos – ümumi
lat. agros – tarla, əkin yeri + yun. teknikos – bacarıq, ustalıq
Sarışın qəlibi üzrə ağ sifətindən əmələ gəlib, sonra isimləşib (ada çevrilib).
Dilimizdə “Sənə al da geysən, yaraşır, şal da geysən” cümləsi var. Al sözü “narıncı (оранжевый) rəngdə olan ipək parça” deməkdir
Al “qırmızı”dır, “əlvan”, “parlaq”, “bəzəkli” anlamını əks etdirir.
Dilimizdə alaca, ala-bula, ala (пегий) sözləri var. Al sözü tarixən ağ sözü ilə eyni olub. Ala kəlməsinin mənasinda həmişə “ağ”anlamı da mövcuddur: a
Sinonimlər birləşməsidir, hər iki sözün mənası “yarımçıq” deməkdir.
“Açıq-kürən” (светло-рыжий) deməkdir. “Koroğlu”da “Bir atı var alaca...” sözləri mövcuddur, öz sözümüzdür
Sözün al hissəsi alın sözü ilə qohumdur. Mənası “qabaq”, “ön tərəf” deməkdir. Açıq isə elə indi də işlətdiyimiz kəlmədir, “bağlı olmayan” deməkdir
Ərəbcə əsli ələfdir, “yem” deməkdir. Əllaf sözü ilə qohumdur.
“İri və cazibəli göz” deməkdir. Qarasından ağı artıq olan gözə “ağ göz” deyirlər. Ala sözünün “ağ” mənası mənbələrdə qeydə alınıb
Azca xörək yeməklə mədəni sakitləşdirməyə respublikanın bəzi rayonlarında “alağızlanmaq” deyirlər. Güman edirəm ki, söz al (aldatmaq) və ağız kəlmələr
Sözün birinci hissəsi bizimkidir, alaq kəlməsi ilə bağlıdır, keş farsca “çəkən” deməkdir. Toxanın bir növünə “alakeş” deyirlər
Tovuzda kənd adıdır. İki yozumu var: 1. Kolluq sahə. 2. Geniş düzənlik. Ala (al) feili “geniş olmaq” mənasında işlənib
Ala sözünün bir mənası “yarımçıq” deməkdir. Alaqarın “doyunca yeməmək”, “yarımçıq, az yemək” deməkdir
Sinəbənd (bu, farscadır) sözünün türkcə qarşılığıdır. Al (ala) “qabaq tərəf” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
Mənbələrdə al (ala) sözünün bir mənası belə açıqlanıb: “talançı atlı dəstə”. Talamaq, talan, talançı sözləri ilə alamançı (soyğunçu) kəlməsi arasında
yakut. alaas – biçənək
Al “hündür, yüksək”, asiman isə “səma” deməkdir. Alasiman “yüksək səma” deməkdir (al “hündür mənasında çox işlənir”)
Ala-bəzək sözündəki ala hissəsi ilə qohumdur, “qarışıq” (dönmə) deməkdir. Alaşa cins (seçmə) ayğırla adi madyandan törəyən (qarışıq) ata deyiblər
Ala “bir qədər” (yarımçıq) deməkdir, toran farsca tar (qaranlıq) sözü ilə bağlıdır, sinonimi ala-qaranlıq kəlməsidir
“Alayı cür ola bilməz” deyirik. Zənn edirəm ki, alayı sözü an (o əvəzliyi) və layu (kimi, cür, sayaq) kəlmələrindən törəyib, anlayu (o cür, başqa cür)
Al sözü “hiylə”, “yalan”, “aldadıcı” deməkdir. Deməli, albalı “yalançı (şirin olmayan) gilas” kimi başa düşülə bilər (balı sözünün mənası şirin gilas
lat. albedo – ağlıq
lat. albus – ağ
Alu farsca “meyvə” deməkdir: gavalı, şaftalı və s. Alça (əsli: aluçə) sözü də bununla bağlıdır. “Meyvəcik” mənasını əks etdirir
Kiçi (kiçi-l-mək, kiçi-k), alça (alça-q, alça-l-maq) tipli sözlər qabaqlar müstəqil işlədilib. Alçacıq kəlməsində alça özünün qədim formasını saxlayıb
Rus dilində “спускаться” kimi tərcümə edilmiş il felimiz olub. Alçaq sözü də bir vaxtlar ilçaq şəklində işlədilib
Aşıq-aşıq oyununda sümüyün dörd tərfindən birinin adıdır, cik sözü də bunun dəyişmiş formasıdır. “Cikinə-bikinə bələd olmaq” deyirik
Alda-n, alda-t sözləri göstərir ki, törəmə kök alda hissəsidir. Söz al (hiylə) və la (feil düzəldən şəkilçi) hissələrindən ibarət olub, sonra dissimli
Törəmə kök aldadır. Daha qədim kök isə “hiylə” mənasını verən al sözüdür. Bu sözdən al-la feili yaranıb, sonra 2-ci l səsi d səsinə keçib
Paltarın boyun hissəsində olan bəzəkli haşiyədir, “yaraşıqlı” deməkdir, almaq və qaçmaq sözlərindən əmələ gəlib
rus. Aleksandrit – rus çarı II Aleksandrın adından
yun. aleuron – un
yun. aleuron – un + yun. lithos – daş
“Aləmin qızılı” (qiymətli) deməkdir. (aləm ərəb, zər farscadır).
Məxsus, xassə sözləri ilə qohumdur. Əl (artikl) və xas komponentlərindən əmələ gəlib. Xalis sözü ilə semantik yaxınlığı var
Görünür, “soyundurmaq, biabırçı vəziyyətə salmaq” demək olub.
Əbu-Həyyan bu sözü heyvan dərisindən olan “örtük”, “paltar” kimi açıqlayıb. Burada al kəlməsi “yuxarı”, “üst” mənasındadır
El arasında “alımını vermək” ifadəsi işlədilir. Alım mənbələrdə borc kimi açıqlanıb. Deməli, “payını vermək”(əvəz çıxmaq) deməkdir
Bu ifadə mənfi mənada işlədilir: “cəzalandırmaq”, “cavabını vermək” və s. Alım sözünün bu mənası “borc” demək olub
“Ön”, “qabaq tərəf” deməkdir. Başın ön tərəfində olduğu üçün alın adlanıb. Alın yazısı da “öncədən olan yazı” deməkdir
Bu, heç də başın bir hissəsini təşkil edən alındakı yazı demək deyil. Alın sözünün qədim mənası “ön, əvvəl, qabaq” deməkdir