sif. [ər.] Xəstəliklərə, tez xəstələnməyə mail olan, tez-tez xəstələnən, üzərindən xəstəlik əskik olmayan
is. Xəstəliyə mail olma; üzərindən xəstəlik əskik olmayan, tez-tez xəstələnən adamın halı
bax xaral. Bir adam ki, … kömür xəşəllərini dalına şələləyib hıqqana-hıqqana gətirə, …qalxa-qalxa Müqim bəy Cavanşir kimi bir əsilzadənin mühafizi ola
is. zool. Şirin sularda yaşayan, yeyilən balıq növü. İldırım qeyzini sel-sel axıdan; Çapaqdan, xəşəmdən, qızıl balıqdan; Rəng alan, dad alan dəli çayl
is. Suda bişirilib yağ və doşabla yeyilən xəmir xörəyi. Qarğa özünü quş bilir, xəşil özünü aş. (Ata. sözü)
is. [ər.] Səhv, yanlışlıq, qələt. Mürəttib xətası. Korrektor xətası
is. Kişilərdə saçın gicgah tərəfdə qulağın qabağında olan hissəsi. [Budaq:] Yeznəm məni görcək yerindən qalxıb içəridə var-gəl eləməyə, arabir sol əli
is. xüs. Xətt çəkməyə məxsus alət; cızıqçəkən. Xətçəkəni lazımi hündürlük ölçüsündə saxlamaq üçün masştabı olan hündürlükölçəndən … istifadə edilir
is. [ər.] 1. Təhlükə, qorxu. [Şah öz-özünə:] İndi bütün ümidim vəzirin fərasətinədir, yəqin keçəni görüb mənim xətərdə olduğumu anlar
“Xətərlənmək”dən f.is
f. Xətər dəymək, zərər, ziyan görmək. // Korlanmaq, xarab olmaq, zədələnmək. Blindajın divarları və tavanı adda-budda xətərlənmişdi
sif. Çox qorxulu, çox təhlükəli, təhlükə ilə dolu, xətər gətirə bilən, xatalı. Xətərli səfər. Xətərli yol
is. Qorxulu, təhlükəli olma, xətər gətirmə; təhlükəlilik
sif. [ər. xətər və fars. nak] klas. bax xətərli. Sərsəri basma qədəm eşq təriqinə, Füzuli; Ehtimal eylə ki, qayətdə xətərnak səfərdir
sif. Qorxusuz, təhlükəsiz, xatasız. Xətərsiz iş. Xətərsiz səfər. – [Ataş:] Xalıqverdi əmi deyirdi ki, Turaclı yolu xətərsizdir
“Xətərsizləşdirmək” dən f.is
f. Xətərsiz etmək, qorxusuz, təhlükəsiz hala gətirmək. [Veysəl] Kəngərlini qorxudub buradan uzaqlaşdırmaq, Ataşın yolunu xətərsizləşdirmək istəyirdi
“Xətərsizləşmək”dən f.is
f. Qorxusuz, təhlükəsiz olmaq, əminlik olmaq. Yollar xətərsizləşib
is. Xətərsiz, qorxusuz olma; təhlükəsizlik, əmin-amanlıq
is. [ər.] Məsciddə xütbə oxuyan din xadimi. Xətib minbərdən yerə düşməmiş, əhali hakimi və xətibi gözləməyərək məsciddən çıxdı
is. Xətib vəzifəsi, xətibin işi
is. [ər.] Hörmət, ehtiram, sayğı; şan-şərəf. Xətrini əziz tutmaq. Xətrini istəmək. – Xətir üçün xəstə yatmazlar
bax xətir. Xətir-hörmət saxlamaq. Xətir-hörmət gözləmək. Xətirhörmət bilmək. – [Sərvinaz qarı:] Bala, Həsrət, belə şeylərə qol qoyma, yoxsa aralıqda o
sif. Xətri əziz, hörmətli, hörmət edilən, sayılan, ehtirama layiq, nüfuzlu. Xətirli adam
[ər. xətt və fars. …keş] bax xətçəkən. Xətkeşlə cızıq çəkmək. – [Gəldiyevin] düz on yeddi gün qələm, xətkeş, pərgar, rezin əlindən düşmədi
is. [ər.] 1. Bitirmə, qurtarma, sona çatdırma. □ Xətm etmək (eləmək) – 1) bitirmək, tamamlamaq, sona çatdırmaq
bax gülxətmi. [Çöllərdə] nərgiz, nanə, xətmi, nilufər, nə desən taparsan. Mir Cəlal
is. [ər.] 1. Cızıq. Kağızda dikinə çəkilən xətlərin sayı indi beş idi. Ə.Əbülhəsən. 2. İki məntəqəni birləşdirən yol
is. 1. Yazarkən hərfləri təsvir etmə tərzi, yazı yazma xüsusiyyəti; yazı. Gözəl xətt. Uşaq xətti. Tanış xətt
is. [ər.] Gözəl xətti olan adam, gözəl yazı yazan adam. [Vaqif] …bir şeir Tiflisin və valinin mədhinə, bir ayrısını da vəliəhdə ithaf olaraq yazdı, üz
is. Gözəl xətlə yazma sənəti
is. [ər.] 1. köhn. Döyüşü hazırlama və aparma sənəti, döyüş üsulları; taktika. Düşmənin xətti-hərəkəti
is. [ər. xətt və fars. xal] klas. Gözəlin sifəti mənasında. Qoymazsan baxmağa xəttü xalına; Tamaşayi-camalını kəsibsən! M
sif. Xətt kimi, xəttəoxşar, xətt şəklində. Xətvari yarpaq
is. [ər.] 1. Bir şəxsin və ya şeyin insan fikrində, təsəvvüründə təcəssüm edən surəti; təxəyyül. Onun xəyalı heç vaxt gözümün qabağından getmir
is. [ər. “xəyalət” söz. cəmi] 1. Əsli olmadığı halda gözə görünən mövhum surət; həqiqətdə deyil, yalnız xəyalda, fikirdə, təsəvvürdə olan şeylər; xüly
bax xəyalpərəst
bax xəyalpərəstlik
zərf Xəyalında, fikrində, təsəvvüründə, zehnində; fikrən, zehnən. Xəyalən sənin yanındayam. Xəyalən onun surəti gözümün qabağında canlandı
[ər.] bax xəyal 1-ci mənada
sif. 1. Əslində olmayıb, göz qabağına gətirilən, təsəvvür edilən, xəyalda canlanan; qeyri-həqiqi, qeyri-real
“Xəyallanmaq”dan f.is
f. Dərin fikrə, xəyala dalmaq, keçmişləri göz qabağında canlandırmaq; fikirləşmək. Şərifzadə öz-özünə xəyallanır, gözünün altından qarovulçuya baxır,
sif. və is. [ər. xəyal və fars. …pərəst] Xəyala, düşüncələrə qapılmağı sevən, ona mail olan; xülyaçı
is. Xəyala, düşüncələrə qapılma; xəyalpərvərlik, real həyatdan uzaqlaşıb fantastika aləminə getmə; xülyaçılıq
sif. [ər. xəyal və fars. …pərvər] bax xəyalpərəst. [Xasayoğlu Adiləyə:] Hələ ilk gəncliyində [İlyas] xəyalpərvər idi
baxxəyalpərəstlik
is. Həqiqətdə mümkün olmayıb ancaq xəyalda ola bilən şey; xülya. [Hacı Kamyab:] [Fərman] qoy xəyalplovdan nə qədər yeyəcək, yesin
is. [ər.] 1. Özünə olan etimaddan sui-istifadə edərək dönüklük etmə; xainlik, xaincəsinə hərəkət, etibarsızlıq