I
(Hamamlı, Xanlar, Kəlbəcər, Tovuz)
1. uc, zirvə
2. hündür (tərəf). – Dərə:n o tərəfi döş oloy, bu tərəfi til oloy. – Ağacın başına ağacın tili deillər də (Xanlar)
II
(Meğri)
ələ öyrənmiş. – Xə:l til quzu kimin hara gedirəm düşer dalımcan
III
(Zaqatala)
çıxıntı
IV
(Yardımlı)
diribaş, dəcəl. – Bi qiz yaman tildi
Til (En)
Til (fr. Thil) — Fransada kommuna, Rona-Alplar regionunda yerləşir. Departament — En. Miribel kantonuna daxildir. Kommunanın dairəsi — Burk-an-Bres.
INSEE kodu — 01418.
Kommuna Paris şəhərinin 400 km cənub-şərqində, Lion şəhərindən 16 km şimal-şərqdə və Burk-an-Bres şəhərindən 50 km cənubda yerləşir.
2010-cu ildə əhalinin sayı 1070 nəfər təşkil edirdi.
2010-cu ildə əmək qabiliyyətli 708 nəfər (15–64 yaş) arasında 558 nəfər iqtisadi fəal, 150 nəfər fəaliyyətsizdir (fəaliyyət göstərici 78,8%, 1999-cu ildə 73,5%). Aktiv 558 sakindən 525 nəfər (280 kişi və 245 qadın) işləyir, 33 nəfər işsizdir (17 kişi və 16 qadın).
Til (Şəbüstər)
Til (fars. تيل) — İranın Şərqi Azərbaycan ostanının Şəbüstər şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 2,642 nəfər yaşayır (817 ailə).
Til (Ərdəbil)
Til (fars. تيل) — İranın Ərdəbil ostanının Xalxal şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd.
2006-cı il məlumatına görə kənddə 928 nəfər yaşayır (221 ailə).
Til Ulenşpigel
Til Ulenşpigel (Almanca [tɪl ˈʔɔʏlənˌʃpiːɡəl]) — alman folklorunda hiyləgər komik personaj. Almaniyanın Molla Nəsrəddini adlanan ədəbi qəhrəman.
Qəhrəmanın adı aşağı almancada ulan-getmək, şpigel-geri sözlərindən yaranıb.
XVIII əsrdə Alman satiristləri sosial satira üçün seriyalar qəbul etdilər və XIX - XX əsrin əvvəllərində nağılların müxtəlif variantları, uşaqlara uyğun olaraq hazırlanmışdı.
Belçikalı yazıçı Çarlz De Kosterin 1867-ci ildə yazdığı Til Ulenşpigel və Lamme Goedzak əfsanəsi bir çox dillərə tərcümə edilmişdir.
Fransızca versiyası 1910-cu ildə Konstantin Kantera tərəfindən Les Aventures de Til Ulespiègle adı ilə nəşr olunmuşdur.
1945-1950-ci illərdə alman satirik jurnalı Ulenspiegel adını daşıyırdı.Digər bir satirik jurnal olan Eulenspiegel 1954-cü ildə Şərqi Almaniyada fəaliyyətə başlayıb.
1956-cı ildə Cerard Filip və Yoris İvens tərəfindən Til Ulenşpigelin macəraları filmi çəkilib.
1973-cü ildə Ualter van der Kamp tərəfindən Uilenspiegel adlı holland filmi.
Reyner Simon 1975-ci ildə Şərqi Almaniyada Til Ulenşpigel adlı film.
Til Şvayqer
Tilman Valentin "Til" Şvayqer (19 dekabr 1963[…], Frayburq-im-Braysqau, Baden-Vürtemberq) — alman aktyor,rejissor,ssenari müəllifi və prodüseri.
Til Şvayqer Hoyxelhaymda üç qardaşın ortancılı kimi böyümüşdür və atasının müəllim işlədiyi Qiesen Hayderşuledə oxumuşdur.Anası tarix müəlliməsi kimi işləmişdir.Məktəbi bitirdikdən sonra o Niderlanda hərbi xidmətə yollanmışdır.Bir müddət sonra o hərbi xidmətdən imtina etmiş və bir xəstəxanada sivil xidmətə başlamışdır.O, sonra Germanistik oxumağa başlamış və onu da sonrakı tibb təhsili kimi tərk etmişdir.
1986-cı ildə Şvayqer aktyorluq təhsilnə Köln Kellner teatrında başlamışdır.Sonra o, bunu müvəffəqiyyətlə başa vurmuş.1989ci ildə Kontra Krays teatrına daxil olmuşdur.
Emmett Till
Emmett Till (25 iyul 1941, Çikaqo, İllinoys, ABŞ – 28 avqust 1955) ABŞ-nin Missisipi ştatında 1955-ci ildə 14 yaşında ikən irqçi bir cinayət nəticəsində ödürülən Afroamerikalı uşaq. Emmet Till cinayəti, Afroamerikalılar vətəndaş haqqlar hərəkətinin qurulmasına səbəb olmuşdur.
Lamium tillii
Lamium maculatum (lat. Lamium maculatum) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin dalamaz cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Lamium album var.
Maks Tilke
Maks Tilke (6 fevral 1869, Vrotslav, Sileziya[d] – 2 avqust 1942, Berlin) — Almaniya rəssamı və etnoqrafı. 1912–1913-cü illərdə Qafqaza səyahət etmişdir. O, yerli xalqların milli geyimləri haqqında məlumat verən çox sayda rəsm əsərinin müəllifidir.
== Əsərləri ==
Tilke, Max Karl. “Orientalische Kostüme in Schnitt und Farbe.” Berlin: E. Wasmuth, 1922.
Tilke, Max Karl. indiana.edu “Oriental Costumes Their Designs and Colors.” Berlin: E. Wasmuth, 1922.
Tilke, Max Karl. “National Costumes from East Europe, Africa and Asia.” New York, Hastings House, 1978.
Tilke, Max Karl.
Mauris Tillet
Moris Tiye (fr. Maurice Tillet) — fransız güləşçi, poliqlot, "Şrek" cizgi filminin əsas qəhrəmanının prototipi.
== Həyatı ==
Moris Tiye 1903-cü il 23 oktyabrda Rusiyada, Uralda fransız ailəsində anadan olub. Anası müəllimə, atası dəmiryolunda mühəndis işləyib. Kiçik yaşlarında atası dünyasını dəyişir. Rusiyada 1917-ci il inqilabından sonra Tiye anası ilə birlikdə Rusiyanı tərk edir və Fransaya, Reyms bölgəsinə yerləşirlər. Tiye 17 yaşından sonra qəribə xəstəliyə yoluxur. Həkimlər ona "akromeqaliya" diaqnozu qoyurlar. Bu xəstəlik sümüklərin böyüməsinə səbəb olan nadir xəstəliklərdəndir. Belə ki, Tiyenin boyu 170 sm olduğu halda, çəkisi 122 kq idi.
Neoseiulella tiliarum
Neoseiulella tiliarum (lat. Neoseiulella tiliarum) — heyvanlar aləminin buğumayaqlılar tipinin hörümçəkkimilər sinfinin mesostigmata dəstəsinin phytoseiidae fəsiləsinin neoseiulella cinsinə aid heyvan növü.
Ophrys apifera var. tilaventina
Arı qaş səhləbi (lat. Ophrys apifera) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin səhləbkimilər fəsiləsinin ofris cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir – VU D2. Azərbaycanın nadir, endemik növüdür.
Çoxillik ot bitkisidir. Gövdəsi 20-30 sm hündürlükdədir. Soğanaqları şarvari və ya xırda ellipsvaridir. Yarpaqları iti, uzunsov, lansetvaridir. Çiçək yanlığı lansetvari, yumurtalıqdan uzundur. Çiçək yanlığının kənar yarpaqları uzunsov, küt, parlaq və ya açıq-çəhrayı rəngli, 5 damarlıdır.
Pentacalia tillettii
Pentacalia tillettii (lat. Pentacalia tillettii) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin pentacalia cinsinə aid bitki növü.
Reks Tillerson
Reks Ueyn Tillerson (ing. Rex Wayne Tillerson; 23 mart 1952[…]) — amerika sahibkarı, ExxonMobil direktorlar şurasının sədri.ABŞ-nin 69-cu dövlət katibi(1 fevral 2017-13 mart 2018).
Salvia tiliifolia
Salvia tiliifolia (lat. Salvia tiliifolia) — dalamazkimilər fəsiləsinin adaçayı cinsinə aid bitki növü.
Samuel Leonard Tilli
Samuel Leonard Tilli (ing. Samuel Leonard Tilley;8 may 1818[…], Qeyctaun[d], Nyu-Bransuik – 25 iyun 1896, Sent-Con[d], Nyu-Bransuik) — Nyu-Bransuik və daha sonra Kanada dövlət adamı. 1860-cı illərin ilk yarısında, Kanada Konfederasiyasının qurucu konfranslarının iştirakçısı olan Nyu-Bransuik Baş Naziri və suveren Kanada qurulduqdan sonra Con A. Makdonaldın hökumət idarələrində bir nazir (nazir də daxil olmaqla) 1873 və 1878–1885-ci illərdə maliyyənin). 1873-cü ildə Makdonald hökumətinin istefası ilə 1878-ci il seçkilərindəki yeni qələbə arasındakı dövrdə, ikinci dəfə 1885–1893-cü illərdə Nyu-Bransuik valisi leytenant idi. Qüdrətli Hamam ordeninin şevaliyeri (1867), Maykl və Georgi müqəddəslər ordeni komandiri cəngavəri (1879).
1818-ci ilin may ayında Geyctaunda anadan olan Samuel Tilli, Tomas və Susan Ann Petersin böyük oğlu idi. Atası hacı atalardan biri Tomas Tilliydən düz bir xəttlə endi. Samuel Leonardın ulu babası Samuel Tilli, sadiq adamı olaraq, Amerika İnqilabından sonra sərhədin şimalına doğru hərəkət etdi.
Geyctaundaki kilsə məktəbində dörd il sonra Leonard, 1827-ci ildə yerli liseyə girdi və dörd il daha orada keçdi. 1831-ci ildə 13 yaşında Portlanddakı qohumları ilə köçdü, Nyu-Bransuik və yaxınlıqdakı Müqəddəs Condaki aptekdə fəhlə oldu.
Senecio tilcarensis
Senecio tilcarensis (lat. Senecio tilcarensis) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xaçgülü cinsinə aid bitki növü.
Sida tiliifolia
Teofrast kəndirotu (lat. Abutilon theophrasti) — kəndirotu cinsinə aid bitki növü.
Abutilon avicennae Gaertn.
Abutilon avicennae var. chinense Skvortsov
Abutilon avicennae f. nigrum Skvortsov
Abutilon pubescens Moench
Abutilon theophrasti var. chinense (Skvortsov) S.Y.Hu
Abutilon theophrasti var. nigrum (Skvortsov) S.Y.Hu
Abutilon tiliifolium (Fisch. ex DC.) Sweet
Malva abutilon E.H.L. Krause
Sida abutilon L.
Sida tiliifolia Fisch. ex DC.
Sida tiliifolia Fisch.
Bal Qandadhar Tilak
Lokamanya Bal Qanqadhar Tilak (ing. Lokmanya Bal Gangadhar Tilak, marathi बाळ गंगाधर टिळक; 23 iyul 1856 – 1 sentyabr 1920, Bombey, Britaniya Hindistanı) — hind siyasi xadim, sosial reformator. Milliyyətcə maratxdır. Hindistanın azadlıq uğrunda hərəkatının liderlərindən biridir.
Stanislav Tillich
Stanislav Tillix (, alm. Stanislaw Tillich, y.sorb Stanisław Tilich) — Alman dövlət və siyasət xadimi. Saksoniya əyalətinin baş naziri (2008–2017). Bundesratın sədri (2015–2016). Xristian Demokrat İttifaqı (Almaniya) üzvü.
Stanislav Tillix Kamenets yaxınlığındakı Neudörfeldə anadan olub. Orta təhsilini Bautzendəki Sorb Gimnaziyasında almışdır. 1977-ci ildə Tillix Drezden Texnologiya Universitetinin İnşaat Mühəndisliyi və Sürücü Mühəndisliyi fakültəsinə daxil olub. 1984-cü ildə universiteti bitirərək məzun olur. 1987–1989-cu illərdə Tillix Kamenets şəhərinin rayon administrasiyasının əməkdaşı daha sonra sahibkar olur.
Stanislav Tillix
Stanislav Tillix (, alm. Stanislaw Tillich, y.sorb Stanisław Tilich) — Alman dövlət və siyasət xadimi. Saksoniya əyalətinin baş naziri (2008–2017). Bundesratın sədri (2015–2016). Xristian Demokrat İttifaqı (Almaniya) üzvü.
Stanislav Tillix Kamenets yaxınlığındakı Neudörfeldə anadan olub. Orta təhsilini Bautzendəki Sorb Gimnaziyasında almışdır. 1977-ci ildə Tillix Drezden Texnologiya Universitetinin İnşaat Mühəndisliyi və Sürücü Mühəndisliyi fakültəsinə daxil olub. 1984-cü ildə universiteti bitirərək məzun olur. 1987–1989-cu illərdə Tillix Kamenets şəhərinin rayon administrasiyasının əməkdaşı daha sonra sahibkar olur.
Tilia americana
Amerika cökəsi (lat. Tilia americana) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
Amerikanın cənub-qərbi ştatlarında geniş yayılmışdır. 1752-ci ildə İngiltərəyə gətirilmışdır.
Hündürlüyü 20-35 (45)m, gövdəsinin diametri 1,2 m-dək olan, şaxələnmiş çətirli, budaqları çox vaxt sallaq, boz və ya açıq qonur qabıqlı, yarpağı tökülən ağacdır. Tumurcuqları hamar, möhkəm, ucu biz, oval, tünd qırmızı rəngli, iki tumurcuq pulcuqludur. Yarpaqları sadə, növbəli, oval və ya ürəkvari formalı, uzunluğu və eni 10-15 sm (bəzən 25 sm-dək), uzun, nazik saplaqlı, kənarı iri dişli və ucu bizdir. Kiçik (diametri 10-14 mm), sarımtıl-ağ, ətirli çiçəkləri 6-20 ədəd sallaq, çətirşəkilli çiçək quruplarına yığılmışdır. Çiçəkləri düz, beş ləçəkli və kasayarpaqlı, çoxsaylı erkəkcikli və beş yuvalı yuxarı yumurtalıqdadır. Çiçəkləmə yayın əvvəli və ya ortası baş verir.
Tilia heterophylla
Müxtəlifyarpaqlı cökə (lat. Tilia heterophylla) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
Şimali Amerikada yayılmışdır.
Hündürlüyü 15-24 m-ə çatan, oval, yumru çətirli, iri yarpaqlı ağacdır. Yarpaqları iri, tünd yaşıl, ucu biz, kənarları dişli, alt tərəfi gümüşüdür. Çiçəkaltlığının uzunluğu 5 dyumdur. Çiçəkaltlığının uzunluğu 5 dyumdur (12 sm-ə qədər). Çiçək qrupu 5-10 çiçəkdən ibarət olaraq iyunda çiçəkləyir.Açıq sarı meyvələri - xırda qozaları yayın axırlarında yetişir.
Orta nəmişli, yaxşı drenajlı torpaqlarda asanlıqla becərilir. Havanın çirklənməsinə və şəhər şəraitinə pis dözür.
Tilia mandshurica
Mancuriya cökəsi (lat. Tilia mandshurica) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
Rusiya, Çin və Koreyada yayılmışdır.
Hündürlüyü 15(20) m-dək, sıx, enli çətili ağacdır. Zoğlarısarımtıl-yaşıl, tumurcuqları sarımtıl-qonur ulduzvaridir və sadə tükcüklərlə sıx örtülmüşdür. Yarpaq saplaqları yarpaq ayasından iki dəfə qısa, tükcüklü,uzunluğu 4-5 sm-dir, güclü zoğlarda yerləşir. Meyvə verən zoğların yarpaqları yumru və ya enli yumurtavari, uzunluğu və eni 6(8)-1(12) sm, ucu biz, simmetrik, dişli, möhkəm, üstü parlaq,yaşıl, çılpaq və ya az tükcüklü, alt tərəfi ulduzvarı tükcüklü, damarcıqları 6-10 ədəd; steril zoğların yarpaqlarının uzunluğu və eni 20-30 sm-dək, dişlidir. Çiçək altlığının uzunluğu 7-9 (12) sm, eni (1,3) 1,5-2,5 (3) sm-dir, aşağı hissəsi bir az yumru, tükcüklüdür. Çiçək qrupu sallaq, 5 (10) — 12 (15) çiçəkli; çiçək saplağı ağ, ulduzvari və sadə tükcüklüdür. Çiçəklərin diametri 10–12 mm-dir.
Tilia platyphyllos
Enliyarpaq cökə (lat. Tilia platyphyllos) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
Ukraynanın qərb hissəsinin meşələrində, Moldovada, Qafqazda, Qərbi, Mərkəzi, Cənubi Avropada, İtaliyada, Yuqosloviyada, Bolqariyada, Yunanistanda, Rumıniyada bitir.
Hündürlüyü 40 m-dək, sıx, enli piramidal çətirli, qırmızımtıl qonur tükücüklü, bəzən çılpaq ağacdır. Yarpaqları 14 sm-dək uzunluqda, yumurtavari, üstü tünd yaşıl, alt tərəfi açıq, çılpaq, damarcıqların künclərində açıq tükcüklüdür, 2-6 sm uzunluğu olan saplaqlarda yerləşir. Xırdayarpaq cökəyə nisbətən yarpaqları iki həftə gec açılır Tumurcuqları qırmızımtıl-qonur, çılpaqdır. Çiçəkləri 2-5 ədəd sarımtıl çiçək qrupunda toplanır və iyun ayının əvvəlində çiçəkləyir. Meyvəsi təxminən şarşəkilli, 5 çıxıntılı, qalın qabıqlı, keçəli tükcüklü qozadır.
İstiyə, quraqlığa, rütübətə davamlı olub, torpaga tələbkardır. İşıqlı ərazilərdə yaxşı bitir.
Tilia × europaea
Avropa cökəsi (lat. Tilia × europaea) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin əməköməcikimilər fəsiləsinin cökə cinsinə aid bitki növü.
Tillaea rubella
Ammaniyayabənzər bergiya (lat. Bergia ammannioides) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin elatinaceae fəsiləsinin bergiya cinsinə aid bitki növü.
Lechea verticillata Willd.
Sagina ammannioides B.Heyne ex Wall.
Tillaea rubella Blanco
Bergia ammannioides var. glaber Abdallah & Sa'ad
Bergia ammannioides var. pentandra Wight
Bergia oryzetorum Fenzl ex Zoll.
Bergia pentandra Cambess. ex Guill. & Perr.
Laurus till
Ocotea foetens (lat. Ocotea foetens) — bitkilər aləminin dəfnəçiçəklilər dəstəsinin dəfnəkimilər fəsiləsinin ocotea cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
=== Heterotipik sinonimləri ===
Keiria lutea Bowdich
Laurus till Poir.
Persea foetida Ettingsh.
Tilsimlənmiş Ella (film)
Tilsimlənmiş Ella (ing. Ella Enchanted} Amerika, İngiltərə və İrlandiya istehsalı olan fentezi, ailə və komediya janrlı filmdir. 2004-cü ildə istehsal olunan film Qeil Karson Levinin eyni adlı əsərinin motivləri əsasındadır.
== Məzmun ==
Ella doğulandan sonra Lusinda adlı pəri ona itaətetmə vergisini verir. Bu vergi isə ona deyilən hər bir şeyi etməyə məcbur etdirən bir qüvvədi.Ellanın həyatı isə anasının ölümündən sonra daha da pisləşir. Atasının yenidən evlənməsi nəticəsində ögey anası və həmin qadının Heti və Oliv adında qızları onunla amansız rəftar edirlər. Qızlar ona pis əmrlər verərək hamının yanında onu utandırmağa çalışırlar.
Bütün bunlardan bezən Ella üstündəki bu tilsimi qırmaq üçün evi tərk edərək Lusindanı tapmaq və ona bu vergini geri götüzdürmək məqsədilə yola düşür. Krallığın ən təhlükəli meşəsində bir Elf ilə tanış olur və kralın qəsrinə gəlib çıxır. Burada gənc şahzadə Çar ilə tanış olan Ella ona vurulur.
Callicarpa tiliifolia
Callicarpa pedunculata (lat. Callicarpa pedunculata) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin callicarpa cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Callicarpa pedunculata var.
