42-ci Şahmat Olimpiyadası

42-ci Şahmat Olimpiadası (bəzən Bakı Şahmat Olimpiadası adlanır) — Beynəlxalq Şahmat Federasiyası (FİDE) tərəfindən təşkil olunmuşdur. Olimpiadaya Açıq və Qadınlar turniri və şahmat oyununu təbliğ etmək üçün nəzərdə tutulmuş bir sıra tədbirlər daxil olunmuşdur. Tədbir 2016-cı il 1–14 sentyabr tarixlərində Bakıda keçirilmişdir.^[1] Şahmat Olimpiadası Azərbaycanda ilk dəfə keçirilsə də, Azərbaycan daha əvvəl güclü turnirlərə, o cümlədən, Vüqar Həşimovun xatirəsinə həsr olunmuş illik Şəmkir Beynəlxalq Şahmat Turnirinə və 2015-ci ildə Şahmat üzrə Dünya Kubokuna ev sahibliyi etmişdir.^[2][3][4][5]

42-ci Şahmat Olimpiyası
42-ci Şahmat Olimpiadasının loqosu
Yarışma günləri	1–14 Sentyabr 2016
Yarışçılar	1,587 (894 rəqib açıqda və 693 rəqib də qadınlar bölümündə)
Komandalar	180 (Açıq) 142 (Qadınlar)
Millətlər	175 (Açıq) 138 (Qadınlar)
Məkan	Bakı Kristal Zalı
Yer	Bakı, Azərbaycan
Çempionlar
Komanda
Açıq	ABŞ Ukrayna Rusiya
Qadınlar	ÇXR Polşa Ukrayna

Tədbirdə iştirakçılarının ümumi sayı 1587 nəfər idi. Açıq turnirdə 894, Qadınlar turnirində isə 693 nəfər iştirak etmişdir.^[6] Qeydiyyatdan keçmiş komandaların sayı — açıq bölmədə 180 ölkədən 175-i, Qadınlar bölməsində isə 142 ölkədən 138-i iştirak etmişdir. Hər iki bölmədə komandan iştirakı rekordları qeyd olunmuşdur. Eritreya, Kosova və Cənubi Sudan ilk dəfə turnirdə iştirak etmişdir. Tədbir Bakı Kristal Zalında keçirilmişdir.^[7] Tədbirin baş hakimi Azərbaycandan beynəlxalq arbitr olan Faiq Həsənov idi.^[8]

ABŞ 1976-cı ildən ilk dəfə və ümumilikdə altıncı dəfə açıq tədbirdə qızıl medal qazanmışdır. Qadınlar üçün keçirilən tədbirdə Çin, son üç Olimpiadada gümüş medal qazanandan sonra ilk dəfə 1994-cü ildən bəri beşinci qızıl medalını qazanmışdır. Ukraynalı oyunçu Andrey Volokitin, ehtiyat oyunçu olsa da, Açıq turnirin ən yaxşı fərdi oyunçusu olmuşdur. O, 9 baldan (8 qələbə və bir bərabərlik) 8¹⁄₂ yığıb, 2992 səviyyəsində performans göstərmişdir. Qadınlar arasında ən yaxşı fərdi oyunçu rusiyalı Valentina Qunina olmuşdur. O, 10 baldan 8 (yeddi qalibiyyət, iki bərabərlik və bir itki) xal yığıb, 2643 səviyyəsinə çatmışdır.^[9]

Şahmat Olimpiadasının təşkilat komitəsi on dörd tanınmış azərbaycanlı heyətdən ibarət idi. Təşkilat Komitəsinin sədri Azərbaycan Respublikası Baş nazirinin birinci müavini Yaqub Eyyubov idi. Komitənin digər üzvləri Azərbaycan Respublikasının gənclər və idman naziri Azad Rəhimov, Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Bankının sədri və Azərbaycan Şahmat Federasiyasının prezidenti Elman Rüstəmov, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı Hacıbala Abutalıbov, Azərbaycan Respublikasının xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarov, Azərbaycan Respublikasının daxili işlər naziri Ramil Usubov, Azərbaycan Respublikasının milli təhlükəsizlik naziri Eldar Mahmudov, Azərbaycan Respublikasının maliyyə naziri Samir Şərifov, Azərbaycan Respublikasının mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev, Azərbaycan Respublikasının rabitə və informasiya texnologiyaları naziri Əli Abbasov, Azərbaycan Respublikasının səhiyyə naziri Oqtay Şirəliyev, Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkətinin prezidenti Rövnəq Abdullayev, Azərbaycan Respublikası Dövlət Gömrük Komitəsinin sədri Aydın Əliyev, Azərbaycan Respublikasının Dövlət Miqrasiya Xidmətinin rəisi Firudin Nəbiyev, Azərbaycan Şahmat Federasiyasının vitse-prezidenti Mahir Məmmədov və Azərbaycan Şahmat Federasiyasının vitse-prezidenti Faiq Həsənovdan ibarət idi.

Şahmat Olimpiadasının ulduz səfirləri — "Bu Şəhərdə" teatrının baş prodüseri və rəhbəri Müşviq Abbasov, aktyorları Coşqun Rəhimov və Rafael İsgəndərov olub.^[10] 2016-cı ilin iyulunda yunan-Roma güləşi üzrə olimpiya və ikiqat dünya çempionu Fərid Mansurov Şahmat Olimpiadasının dördüncü ulduz səfiri olub.^[11]

Olimpiadanın büdcəsi 13,3 milyon avro idi. Oyunçular və nümayəndələrin birinci sinif yaşayış yerlərinən yerləşdirilməsi üçün 6,8 milyon avro, FİDE Komissiyası dünya çempionatı və olimiyadaları və intellektual hüquqları üçün 1 milyon avro ayırmışdır.^[7][12]

Qeydiyyatdan 175 ölkədən 180 komanda keçsə də, onların 10-u turnirdə iştirak etməmişdi. Qadınlar turnirində 138 ölkədən 142 komanda iştirak edirdi.^[13][14] On FIDE-nin üzvü olan komanda Olimpiadada yox idi. Onlar — üçqat çempion (2006, 2008 və 2012) Ermənistan, həm də Butan, Burundi, Kamboca, Komor, Qabon, Laos, Nauru, Solomon adaları və Şərqi Timor idi. Niderland Antil adaları, 2010-cu ildən etibarən mövcud olmayan bir təşkilat olsa da, bu ad altında çıxış edirdi, çünki Kuraçao Şahmat Federasiyası FİDE Direktivində həll olunan ölkəni təmsil etmək üçün rəsmən qeydə alınmışdı.^[15] Eritreya, Kosovo və Cənubi Sudan Şahmat Olimpiadalasında debüt etdi.^[16] Qadın turnirində ilk dəfə Cibuti, Quam, Qayana, Maldivlər, Sierra Leone və Tanzaniya iştirak edirdi.^[17]

Participating teams in the 42nd Chess Olympiad

ABŞ ABŞ Vircin adaları Albaniya Almaniya Andorra Anqola Argentina Aruba Avstraliya Avstriya Azərbaycan Azərbaycan-2 Azərbaycan-3 Baham adaları Barbados Banqladeş BBŞA Bəhreyn Belarus Belçika Bermuda BƏƏ BƏŞA BKŞK Boliviya Bolqarıstan Bosniya və Herseqovina Botsvana Braziliya Bruney Burundi * Cibuti CAR Cənubi Sudan Cənubi Koreya Cersi Çili ÇXR MAR Çin Taybeyi Kolumbiya Konqo Respublikası Kosta-Rika Xorvatiya Kuba Kipr Çexiya Danimarka Dominikan Respublikası Ekvador Misir El Salvador İngiltərə Eritreya Estoniya Efiopiya Əfqanıstan Əlcəzair Farer adaları Fici Finlandiya Fransa Gürcüstan Qambiya Qana Quam Qvatemala Gersni Qayana Haiti Honduras Honkonq Macarıstan İslandiya Hindistan İndoneziya İran İraq İrlandiya İsrail İtaliya Kot-d'İvuar İordaniya Kamerun Kanada Keniya Kosovo Küveyt Qazaxıstan Qırğızıstan Latviya Livan Lesoto Liberiya Liviya Lixtenşteyn Litva Lüksemburq Makao Şimali Makedoniya Madaqaskar Malavi Malayziya Maldiv adaları Mali Malta Mavritaniya Mavriki Meksika Moldova Monako Monqolustan Monteneqro Mərakeş Mozambik Myanmar Namibiya Nepal Niderland Niderland Antil adaları Nikaraqua Nigeriya Norveç Oman Pakistan Palau Fələstin Panama Papua-Yeni Qvineya Paraqvay Peru Filippin Polşa Portuqaliya Puerto Riko Qətər Rumıniya Rusiya Ruanda San-Marino San-Tome və Prinsipi Səudiyyə Ərəbistanı Seneqal Serbiya Seyşel adaları Syerra-Leone Sinqapur Slovakiya Sloveniya Somali Şotlandiya İspaniya Şri Lanka Sudan Surinam Esvatini İsveç İsveçrə Suriya Tacikistan Tanzaniya Tailand Toqo Trinidad və Tobaqo Tunis Türkiyə Türkmənistan Uqanda Ukrayna Uruqvay Özbəkistan Venesuela Vyetnam Uels Yamayka Yaponiya Yeni Zelandiya Yəmən Yunanıstan Zambiya Zimbabve

Qeydlər

Turnir İsveçrə sistemində keçirildi. Bütün oyunların vaxt nəzarəti 40 hərəkətə 90 dəqiqə idi, hər artıq hərəkətə 30 saniyə və 40-cı addımdan 30 dəqiqə sonra əlavə edilirdi.

1997-ci ildə FİDE tərəfindən yaradılmış və keçmiş qadınlar arası dünya çempionun (1961–78) şərəfinə adlandırılan Nona Qaprindaşvili kuboku Ukraynaya, açıq və qadın turnirində toplam ən çox xal qazanmış komanda kimi verildi.^[18]

#	Komanda	TX
1	Ukrayna	37
2	ABŞ	36
3	ÇXR	35

42-ci Şahmat Olimpiadasının təşkilatçıları aşağıdakı şirkətlərlə əməkdaşlıq müqaviləsi imzalamışdır:

Qlobal partnyorlar	Milli partnyorlar
Türk Hava Yolları Qatar Airways Tudor House Tea & Spice Lavazza TranQuini	SOCAR Azercell SMARTSCORING Mega Insurance Modern Hospital Badamlı Milla Jalə

2016-cı ilin avqustunda Bakı Şahmat Olimpiadası Əməliyyat Komitəsi Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin balansında olan turistik avtobuslardan ikisini brendləşdirərək şahmat avtobusu kimi şəhər sakinlərinin və qonaqların istifadəsinə verib.^[19] Sözügedən ikimərtəbəli nəqliyyat vasitəsi paytaxt küçələrində şəhərin ən görməli yerlərində pulsuz fəaliyyət göstərərək və şahmatın təbliğini həyata keçirib. Turda iştirak edənlərin avtobusda şahmat oynaması və Bakı Şahmat Olimpiadası haqda məlumatlar əldə etməsi üçün bütün şərait yaradılıb. Şahmat avtobusları sentyabr ayının 14-ə qədər fəaliyyət göstərib.^[20][21]

Bakı Şahmat Olimpiadası Əməliyyat Komitəsinin dəvəti ilə Ukraynada 3D küçə sənətinin əsasını qoyan rəssamlardan biri Aleks Maksiov Bakıya dəvət olunmuşdur.^[21] Maksiov Bakı Şahmat Olimpiadasına həsr olunan 3D küçə sənəti tablosu çəkib. Rəssam sözügedən əsəri Bakı bulvarında (Azərbaycan Dövlət Kukla Teatrının yaxınlığında) yaradıb. 42-ci Ümumdünya Şahmat Olimpiadasına həsr olunan 3D küçə sənəti tablosu 3 gün ərzində hazırlanıb. Əsər paytaxt sakinlərinin böyük marağına səbəb olub. Tabloda olimpiadanın keçiriləcəyi məkan olan Bakı Kristal Zalı və şahmat lövhəsi yer alıb. Şahmat lövhəsi sanki Amerikanın sürətli yarışlar keçirilən trası ilə arenaya yollanır.^[21][22]

Bundan əlavə, qonaqlar 1 avqustdan 14 sentyabr tarixinə qədər Dövlət Bayrağı Meydanında şahmat problemlərinin həllində iştirak ediblər. Bakı Bulvarında 10 avqust — 14 sentyabr tarixləri arasında üç böyük şahmat dəsti; 30 peşəkar rəssam tərəfindən hazırlanan bir metr yüksəklikdə rəngli şahmat parçaları 20 avqust — 14 sentyabr tarixlərində nümayiş etdirilib. Bakı bulvarında sentyabrın 1-dən 14-dək Şahmat Kraliçasının rəqsləri və çıxışları keçirildi. Kraliça şahmat parçası olaraq hərəkət azadlığını simvollaşdırır. Kraliçanın rolu məşhur sənətçilər tərəfindən ifa olunaraq, qonaqları əyləndirib.^[21]

Sözügedən anti-hiyləgərlik protokollarına baxmayaraq, bəzi iştirakçılar bunun yalnız təsirsiz olduğunu qeyd etdilər. Cib telefonları çox vaxt, xüsusilə FİDE prezidenti Kirsan İlyumjinovun ətraf mühitində səs çıxarırdı.^[23][24][25] Eyni zamanda, ilk metal detektorlarının ətrafından əşya keçirmək asan olaraq qiymətləndirilmişdir.^[24][26][27]

• Ağarəhimov, Cahangir. Pearls of Azerbaijan. Baku: Baku Chess Olympiad Operating Committee. 2016. ISBN 9788394429089.

• bakuchessolympiad.com — Rəsmi saytı
• Nəticələr:
  • Open event
  • Women's event