NİKAH

Nikah, kəbin, izdivac — evlənmənin qanuni şəklə salınması. Azərbaycan Respublikasında nikah kişi ilə qadının ailə qurmaq məqsədilə müvafiq icra hakimiyyəti orqanında qeydiyyata alınan könüllü ittifaqıdır. Ailə dövlətin himayəsindədir. Azərbaycanda ailə-nikah hüquqları ailə və nikah haqqında Azərbaycan Respublikasının Ailə Məcəlləsində öz əksini tapmışdır; bu məcəllə Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında qoyulmuş qaydalara əsasən nikahı tənzimləyir. Azərbaycanın Əsas Qanununun 34-cü maddəsinə uyğun olaraq "nikah qarşılıqlı razılıq əsasında bağlanır", "nikah dövlətin himayəsi altındadır", "ər və arvadın hüquqları bərabərdir". Azərbaycan Respublikasında nikah və ailə münasibətlərinin hüquqi baxımdan tənzimlənməsi dövlət tərəfindən həyata keçirilir və yalnız müvafiq icra hakimiyyəti orqanında bağlanmış nikah tanınır. Azərbaycan Respublikasında nikah bağlamaq üçün aşağı yaş həddi kişilər və qadınlar üçün 18 yaş müəyyən olunur. Ər-arvadın soyad seçmək hüququ - Ər-arvad öz arzuları ilə onlardan birinin soyadını özləri üçün ümumi soyad seçə , yaxud onlardan hər biri nikahdan əvvəlki soyadını saxlaya və ya öz ərinin (arvadının) soyadını öz soyadı ilə birləşdirə bilər Mütə — İslamın bəzi məzhəblərində evlənməsi qadağan olmayan qadın və kişi arasında bağlanmış müvəqqəti nikah. Böyük Britaniyada 1836-cı ildən 2012-ci ilədək axşam saat 6-dan səhər saat 8-dək nikah bağlamaq qadağan edilmişdir.

Mütə və ya Mütə nikahı; (ərəb. نكاح المتعة‎ Nikāh əl-Mut'ah) - İslamda bir kişi ilə razılığı olan bir qadının, kişi tərəfindən qadına verilən müəyyən mehriyyə müqabilində, müəyyən bir vaxt ərzində evlənməsi. Bəzi mənbələrdə müvəqqəti nikah da deyilir. Ərəb dili lüğətində "özündən faydalanılan şey" mənasına gələn mütə, fiqhi bir termin olaraq boşanma və ya evliliyin ləğvindən sonra kişinin qadına verdiyi hər hansı mehriyyəyə deyilir. Bundan başqa müəyyən bir mehriyyə qarşılığında, müəyyən bir vaxta edilən nikaha da mütə deyilir. Mut`ə ayəsi Allahın kitabında nazil olmuşdur. Biz Allah Rəsulunun (s.ə.s) dövründə ona əməl edirdik. Onu haram edəcək ikinci bir ayə nazil olmadı. Allah Rəsulu (s) da dünyadan köçdüyü günə qədər bizə bu əməli (mutəni) qadağan etmədi. Bir kişi öz rəyi və meyli əsasında bu barədə ürəyi istədiyini dedi.Muhəmməd (əl-Buxari) dedi: Bu şəxs Ömər idi.

Nikah yaşı — qanunla müəyyən edilən və ya bir şəxsin qanuni olaraq evlənməsinə icazə verilən, dini və ya digər sosial təsdiq formalarına tabe olan minimum yaş. Nikah yaşı və digər şərtləri yurisdiksiyalara görə müxtəlif cür müəyyən olunur, lakin yurisdiksiyaların əksəriyyətində nikah yaşı yetkinlik yaşına çatma ilə müəyyən olunur. Buna baxmayaraq, bəzi hallarda nikah yaşı məhkəmə qərarı ilə və ya qadının hamilə olması halında dəyişdirilə (azaldıla) bilər. Nikah yaşı ümumi olaraq 18 yaş müəyyən edilib, lakin bəzi hallarda daha yüksək, bəzi hallarda daha aşağı ola bilər. 1962-ci il tarixli Nikah qeydiyyatı, nikah yaşı və nikaha daxil olma razılığı haqqında Konvensiyasının 55 üzvü, ənənəvi, dini və qəbilə qanunlarını və ənənələrini ləğv etmək üçün qanunla minimum evlilik yaşını müəyyən etdilər. Dini bir cəmiyyətin qanunlarına görə nikah yaşı torpaq qanunlarına görə daha aşağı olduqda, dövlət qanunu üstünlük təşkil edir. Bununla belə, bəzi dini icmalar bu baxımdan uşaqların məcburi nikahı ilə nəticələnə biləcək dövlət qanunlarının aliliyini qəbul etmir. 1956-cı ildə Köləliyin ləğvinə dair Əlavə Konvensiyanın 123 üzvü, evlilik üçün müəyyən edilmiş "uyğun" minimum yaş həddini qəbul etməyə razı oldular. Bir çox inkişaf etməkdə olan ölkələrdə, rəsmi yaş standartları sadəcə təlimat şəklindədir. UNICEF, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Uşaq Təşkilatı, yetkinlik yaşına çatmayan, 18 yaşından kiçik bir şəxsin evlənməsini uşaq nikahı və insan hüquqlarının pozulması kimi qiymətləndirir.

Dinlərarası nikah və ya "qarışıq nikah" — müxtəlif dinlərə etiqad edən cütlük arasında nikah. Dinlərarası nikahlar çox vaxt vətəndaş nikahı kimi qurulsa da, bəzi hallarda dini nikah kimi də qurula bilər. Bu, hər iki tərəfin inanclarının dini doktrinasından asılıdır. Bəzi inanclar dinlərarası nikahı qadağan edir, digərləri arasında isə müxtəlif icazəlilik dərəcələri var. Bir neçə əsas din bu məsələdə səssizdir, digərləri isə mərasim və adət tələbləri ilə buna icazə verir. Etno-dini qruplar üçün dinlərarası nikahlara müqavimət avtoseqreqasiyanın bir forması hesab edilir. Dinlərarası nikahda hər bir tərəfdaş adətən öz dininə riayət edir. Bu cür birliklərdə ortaya çıxa biləcək məsələlərdən biri uşaqları hansı inancla tərbiyə etməkdir. == Hüquqi vəziyyət == === ABŞ === "Pew Research Center"ın "Dini mənzərəyə dair tədqiqat"ının məlumatına görə, ABŞ-də dinlərarası nikah getdikcə daha çox yayılır və 2010-cu ildən bəri evliliklərin 39%-ni təşkil edir. === Hindistan === Dinlərarası nikah bəzi yerlərdə, xüsusən də hindular və müsəlmanlar arasındakı münasibətlərin xoş olmadığı ərazilərdə mübahisəlidir.

Nikah qeydiyyatı, nikah yaşı və nikaha daxil olma razılığı haqqında Konvensiya — Birləşmiş Millətlər Təşkilatının evlilik standartları müqaviləsidir. Müqavilə 7 noyabr 1962-ci il tarixli Baş Məclisin 1763 A (XVII) saylı qətnaməsi ilə imza və təsdiq üçün açıldı və məktub mübadiləsi yolu ilə 9 dekabr 1964-cü ildə qüvvəyə mindi. Konvensiyanı 16 ölkə imzaladı, 55-i tərəf, Konvensiya Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin 16-cı maddəsinə əsaslanıb. Konvensiya nikahların razılıq xarakterini təsdiqləyir və tərəflərdən qanunla minimum nikah yaşını təyin etmələrini və nikahların qeydə alınmasını təmin etmələrini tələb edir. Konvensiyanın ideyası ilk dəfə 1956-cı ildə Səlahiyyətli nümayəndələrin Konfransı tərəfindən qəbul edilmiş köləliyin, kölə ticarətinin və köləliyə oxşar qurumların və tətbiqetmələrin ləğvi haqqında Əlavə Konvensiyanın qəbulu zamanı ortaya çıxdı. Bu 1956 Konvensiyası yetkinlik yaşına çatmayanların və məcburi evliliyin köləliyin bir növü olduğunu bildirən. Konvensiyanın 1-ci maddəsi müəyyən nikah növlərini köləlik olaraq təyin edir. Konvensiyada deyilir ki, dövlətlər məcburi nikahı bir haqqı müqabilində bir qadının ailəsindən köçürülməsini, bir qadının köçürülməsini əhatə edən təşkilat və ya tətbiqetmələrin tamamilə ləğv edilməsini və ya ləğv edilməsini (tədricən və ən qısa zamanda) həyata keçirməlidir. miras yolu ilə ərinin ölümü hadisəsi. Maddə 1.

Kuzen nikahı (fr. cousin — əmioğlu, xalaoğlu, dayıoğlu, bibioğlu) — nikah formalarından biri. Qəbilə quruluşu dövründə dual təşkilatla əlaqədar idi. Kuzen nikahının iki əsas forması: əmioğlu ilə əmiqızı, xalaoğlu ilə xalaqızı arasındakı nikah ortakuzen, dayıoğlu ilə bibiqızı, bibioğlu ilə dayıqızı arasındakı nikah isə krosskuzen nikah adlanır. Kuzen nikahı irsiyyət və sağlamlıq üçün çox zərərlidir. Kroskuzen nikahı tayfa quruluşu ailələrinə xasdır. Çünki o, iki ekzoqam tayfanın qarşılıqlı nikahına şərait yaradır. Tayfa münasibətləri dağıldıqdan sonra bu qalıq adəti kimi bu gün də mövcuddur. Xalaqızına nisbətən (tuareqlər), əmiqızı ilə olan ortokuzen nikahlar da tez-tez yaranır (ərəblər, malaqasilər, bantular, Dağıstan və Orta Asiya xalqları). Çünki o, əmlakı böyük ailə və ya patronomiya daxilində saxlamağa imkan yaradır.

Konkubina (lat. concubina con — birgə, və cubare — uzanmaq) — Qədim Romada kəniz ya odaliska, maddi və şəxsi cəhətdən asılı, və ya kölə olan daimi məşuqə, aşna, "nikahdan kənar arvad", "yataq yığışdıran qadın", aşağı təbəqədən olan birgə yaşayışa cəlb olunmuş subay qadınlara deyilirdi. Bu münasibətdən dünyaya gələn uşaqlara qanundan və ya nikahdan kənar uşaqlar deyilirdi.. Çoxarvadlılıqda olduğundan fərqli olaraq konkubinaların uşaqları ata mülkünə vərəsəlik hüququna malik deyildilər. Konkubina ilə münasibət toy mərasimi olmadan qurulurdu. Konkubinalar digər bir kişi ilə münasibət qura bilərdi ki, bu zaman onun əvvəlki partnyoru bu halla razılaşmalı olurdu. Konkubinalar fahişə sayılmadıqlarına görə onlar kurtizanka ola bilməzdilər. Roma hüququna görə kişi və qadın münasibətləri evlilik olmadan da mümkün idi. Bu münasibət konkubinat (lat. concubitus cinsi əlaqə, intim münasibət mənasını verir) adlanırdı.

Uşaq nikahı — UNICEF-in qərarına əsasən 18 yaşına çatmamış bir şəxslə qeyri-rəsmi birliyin ya da rəsmi bağlanmış nikahın olması. Bu zaman müxtəlif mədəniyyətlər və dinlərdə, müxtəlif xalqlarda və müxtəlif dövrlərdə hansı nikahın nə üçün çox erkən hesab edilməsi barədə bənzəməyən məlumatlar tapmaq olar. Müasir təsəvvürlərə görə uzun əsrlər boyu nikah tamamilə adi bir iş idi; din, qanun və adətlərə görə icazə verilirdi. İndi ayrı-ayrı ölkələrdə və regionlarda nikaha daxil olmanın qanunla müəyyən edilmiş minimal yaşı 18 yaşdan az təşkil edir; digərlərinə – 18 yaşdan əvvəl nikaha daxil olma valideynlərin icazəsi ilə, hamiləliklə bağlı və ya digər xüsusi hallarda icazə verilir; üçüncüsü – mədəni ənənələr və dini qayda-qanunlar rəsmi hüquq normalarından daha güclü ola bilər. XX əsrin sonu - XXI əsrin əvvəlində uşaq nikahları ən çox inkişaf etməkdə olan yoxsul ölkələrdə və aztəminatlı ailələrdə bağlanıb. Son mövcud məlumatlara görə, uşaq nikahı ən çox Afrikanın bəzi yerlərində, Cənubi, Cənub-Şərqi və Qərbi Asiya, Latın Amerikası və Okeaniyada yayılmışdır. Əksər yerlərdə uşaq nikahlarının faiz nisbəti mütəmadi olaraq azalır, amma Nigeriya, Çad, Mali, Banqladeş, Qvineya və Mərkəzi Afrika Respublikasında çox yüksək olaraq - 60%-dən yuxarı qalır. Ən erkən nikahlar kütləvi şəkildə Nigeriya, Çad, Banqladeş, Mali və Efiopiyada müşahidə olunur - evliliklərin 20%-dən çoxu 15 yaşından əvvəl baş verir (2003–2009-cu illərin tədqiqatlarına əsasən). Uşaq nikahlarının bağlanmasının səbəbləri arasında yoxsulluq, gəlinin satın alınması adəti və cehiz vermə, yerli mədəniyyət ənənələri, erkən nikahlara icazə verən qanunlar, dini və sosial təzyiqlər, dini qaydalar, yetkinlik dövründə ərə getməmək/evlənməmək qorxusu, savadsızlıq, qadınları ödənişli işlə təmin etməyin (mövcud olan və ya gözlənilən) qeyri-mümkünlüyünü qeyd etmək olar. Həm oğlanlar, həm də qızlar erkən yaşda nikaha daxil olurlar, amma azyaşlı gəlinlər daha çoxdur və onların əksəriyyəti ağır sosial-iqtisadi vəziyyətdə yaşayan ailələrin qızlarıdır.