is. Xəlvət məqam, xəlvət şərait, fürsət. Ev xəlvətlikdir. – Dilən onun boynunu qucaqladı … xəlvətlik idi
is. 1. Unun az su və ya başqa bir maye ilə yoğurulmasından hasil olan suvaşqan kütlə. Acıtmalı xəmir
sif. Ağzıboş, sözü keçməyən, zəif iradəli. Xəmirağız adam. Xəmirağız (z.) olmaq. – [Şəhrəbanu xanım:] Hatəmxan ağa, özün bilmirsən ki, bir xəmirağız k
is. Ağzıboşluq, zabitəsizlik, iradə zəifliyi, qeyri-ciddilik, sözükeçməzlik
is. Əriştə ilə bişirilən, xəmirli duru xörək. Molla Qasım oğlu Məmmədin qabağına da bir qab xəmiraşı qoyuldu
sif. Xəmiraşı bişirmək üçün hazırlanan, yarar. Xəmiraşılıq un ayırmaq
bax qığırdaq
is. Xəmiryoğuran, xəmirgir
is. Xəmir yoğurma, xəmirhazırlama işi; xəmirgirlik
is. [ər. xəmir və fars. …gir] Çörəkxanalarda xəmiryoğuran, xəmirtutan işçi. Məsum kişi xəmirgirin sözündən köyrəldi
is. Xəmirgir işi, xəmiryoğurma peşəsi. Xəmirgirlik eləmək
is. [ər. xəmir və fars. …xanə] Çörəkxanalarda xəmir yoğurulan, xəmir hazırlanan yer. Məşədi Hüseyn qolu çirməkli, döşü önlüklü xəmirxanadan kürəxanaya
“Xəmirləmək”dən f.is
f. 1. Undan xəmir yoğurmaq. 2. Xəmirlə, ya xəmirəoxşar şeylərlə dəlmədeşiyi tutmaq, tıxamaq
“Xəmirləşmək”dən f.is
f. Xəmirə dönmək, xəmir kimi olmaq; yumşalmaq
sif. Xəmirə batmış, xəmirə bulaşmış. Xəmirli əllər. Xəmirli döşlük. Xəmirli qablar. – Tükəzban xala sevindiyindən özünü itirib əli ilə xəmirli-xəmirli
is. Hazır xəmiri yaymaq üçün xüsusi maşın, alət. // Sif. mənasında. Xəmiryayan maşın
is. Xəmir yoğurmağa məxsus xüsusi maşın, alət. // Sif. mənasında. Xəmiryoğuran maşın. // bax xəmirgir
is. Maya, acıtma, balata. Una xəmrə qatmaq. Xəmrəsi, urvası xəmirsiz qalıb; Dünya düzəlmir ki, düzəlmir, baba! M
sif. Xəmrə, maya vurulmuş. Xəmrəli çörək
is. Xəmrə üçün ayrılmış xəmir tikəsi, mayalıq xəmir
sif. Xəmrə qatılmamış. Xəmrəsiz çörək
is. zool. Siyənəyəoxşar dəniz balığı
is. [ər.] Ərəblərdə: qışın, qırx günündən sonra gələn əlli günlük mövsümünün xalq təqvimində adı, habelə bu dövrdə əsən küləyin yerli adı
is. [fars.] Ucu sivri, iki tərəfi iti soyuq silah. Otağın baş tərəfindən divardan bir maral başı, bir də tüfəng, onun da altında bir xəncər asılmışdı
bax xəncərsaz
“Xəncərləmək”dən f.is
f. Xəncərlə vurmaq, yaralamaq; xəncərlə çapmaq
“Xəncərləşmək”dən f.is
qarş. köhn. Dalaşaraq bir-birini xəncərlə vurmaq, xəncərləmək
sif. Xəncər bağlamış, xəncəri olan, yaxud əlində xəncər. Oturmuşlar məğrur, qollar çirməkli; Xəncərli, qılınclı, patron-tüfəngli
is. [fars.] köhn. Keçmişdə xəncər qayıran usta. Bakıda ümumiyyətlə peşəkarlar: keçəçi, dabbağ, dərzi, xəncərsaz və sairə çox olardı
sif. Xəncər kimi, xəncərəoxşar, xəncərşəkilli
is. köhn. Keçmişdə məhərrəmlikdə aşura günü xəncərlə öz başını yaran
sif. [fars.] klas. 1. Gülən, gülər, şən, üzügülər. Kim görübdür Qövsiyi məhzuni xəndan bir nəfəs? Qövsi
is. [fars.] köhn. Gülüş
is. [ər.] Torpaqda uzununa qazılmış dərin çuxur. [At] qabağına çıxan xəndəklərdən məharətlə atılır, balaca qulaqlarını qısaraq çapırdı
is. Xəndək qazımağa məxsus maşın. // Sif. mənasında. Xəndəkqazan maşın
is. bot. İri yarpaqları və boruşəkilli gülləri olan, əsasən xəndək, çay kənarlarında və rütubətli yerlərdə bitən yabanı bitki
is. [ər.] klas. Meyxana, işrətxana. Yox, dəxi könlüm mənim meyxanəyə mayil deyil; Kim gəzir ev-ev xərabat içrə hüşyar axtarır
sif. və is. 1. Vaxtını meyxanalarda, işrətxanalarda, sərxoşluqda keçirən, əlinə keçən pulu keyfə, içkiyə, eyş-işrətə xərcləyən adam; əyyaş
is. [ər.] tar. Vergi, bac. [Koroğlu dedi:] Verin yeddillik xəracı; Paşalar gətirsin bacı. “Koroğlu”. [Şah Abbas:] Həmədan vilayətinin üçillik xəracını
is. [ər.] İşlənən, sərf olunan pul; məsarif, məsrəf, məxaric. [Məşədi İbad:] A kişi, axı bunun bir anbar da toy xərci var
zərf Borc pul alaraq, borca düşərək, zorla pul taparaq, ondan-bundan borc alaraq. Xərc-borc etmək. □ Xərcəborca düşmək – borc pul almağa, borca düşməy
“Xərcləmək”dən f.is
f. Sərf etmək, işlətmək, məsrəf etmək (pulu). Şəfiqə xanım yavaşyavaş var-yoxundan satıb xərcləyirdi
“Xərclənmək”dən f.is
məch. Sərf edilmək, xərc edilmək, işlənmək (pul haqqında). Pulların hamısı xərclənmişdir. – …Əsil mayanın bir hissəsi də müntəzəm bir surətdə [Mahmudu
is. Adi gündəlik və xırda xərclər üçün verilən, ya ayrılan pul; cibxərci. [Hacı Mehdi:] Ala, qabaqcadan da bir az sənə xərclik verim