(Ağdaş, Bərdə, Gəncə, Göyçay, İmişli, İsmayıllı, Kürdəmir, Qax, Mingəçevir, Oğuz, Şəki, Zərdab)
pis; yararsız, mənasız. – Havalar çox cana keçir (Ağdaş); – Parpız cana şeydi (Bərdə); – Elə cana yazı yazırsan ki, adam oxuya bilmir (Zərdab); – Naxoşun halı canadı (İsmayıllı); – Cana şeydi, yarıyan şey döyül (Oğuz); – O, cana adam dö:l, sən o:n dərdin bilmirsən (İsmayıllı); – Sözün var söz danış, cana danışma (Gəncə); – Çəkəlməzsən <çəkə bilməzsən>, dəgirman yap cana işdiyir (İmişli)
Artemisia cana
Artemisia cana (lat. Artemisia cana) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin yovşan cinsinə aid bitki növü.
Baccharis cana
Baccharis cana (lat. Baccharis cana) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin bakxaris cinsinə aid bitki növü.
Buddleja cana
Buddleja americana (lat. Buddleja americana) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin qaraşəngikimilər fəsiləsinin buddleya cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Buddleja callicarpoides Kunth
Buddleja cana Willd.
Buddleja dentata Kunth
Buddleja floribunda Kunth
Buddleja occidentalis L.
Buddleja spicata Ruíz & Pav.
Buddleja verbascifolia Kunth
Buddleja americana var. albiflora Gómez
Buddleja americana var. rothschulii Loes.
Callicarpa cana
Callicarpa macrophylla (lat. Callicarpa macrophylla) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin callicarpa cinsinə aid bitki növü.
Atriplex cana
Ağ sirkən (lat. Atriplex cana) — bitkilər aləminin qərənfilçiçəklilər dəstəsinin pəncərkimilər fəsiləsinin sirkən cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Qafqaz, Avropa, Aşağı Volqaboyu, Krım, Qərbi Sibir, Orta Asiyada yayılmışdır. Baltikyanı zonada təsvir edilmişdir.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 20-50 sm, aşağı hissəsində çoxlu budağı olan yarım-kolcuqdur. Budaqları oduncaqlı,qonur-boz rəngli çatlamış qabıqla örtülmüşdür. Alt yarpaqları əyri-üzbəüz, qalıntəhər, uzunsov-ovaldan tərsinə-lansetvariyədəkdir. Yuxarı yarpaqları küt, çox vaxt batıq, kənarları bütövdür. Çiçəkləri yarpaqsız sünbül-süpürgəvari çiçək qrupunda yerləşir. Dişicik çiçəklərin çiçəkaltlıqlari oturaq, üstü enli, üçdişlidir.
Salix rowleei var. cana
Salix discolor (lat. Salix discolor) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin söyüdkimilər fəsiləsinin söyüd cinsinə aid bitki növü.
Callicarpa cana var. repanda
Callicarpa erioclona (lat. Callicarpa erioclona) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin callicarpa cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Heterotipik sinonimləri ===
Callicarpa cana var. repanda Warb.
Callicarpa erioclona f. glabrescens Moldenke
Callicarpa erioclona var. repanda (Warb.) H.J.Lam
Callicarpa repanda (Warb.) K.Schum. & Warb.
Mentha aquatica f. cana
Su nanəsi (lat. Mentha aquatica) — bitkilər aləminin dalamazçiçəklilər dəstəsinin dalamazkimilər fəsiləsinin nanə cinsinə aid bitki növü.
== Arealı ==
Avropa, Cənub-qərbi Asiyada və şimal-qərbi Afrikada bitir.
== Qısa morfoloji təsviri ==
Çoxillik, uzun, sürünən zoğludur. Gövdəsi düz və ya qalxan, hündürlüyü 30-80 sm, budaqlı, demək olar ki, çılpaq və ya tüklənmiş bitkidir. Yarpaqları saplaqlı, 2-5 sm uzunluqda, 1-3 sm enində, uzunsov yumurtavari və ya elliptik, küt və ya ucubiz, kənarları mişarvari, zəif tüklü, yaşılbozumtul rəngdədir. Köbələri çoxçiçəklidir, 2-3 sayda gövdənin və budaqların təpəsində birləşərək kürəvari, oval və ya uzunsov başcıqlı çıçəkqrupunda yığılmışdır. Kasacıqları pırpızlaşmış tüklü, boruvari, tacı 6-8 mm uzunluqda, çəhrayıdır. Fındıqcıqları yumurtavari, xırda nöqtəlidir.
== Yayılması ==
BQ qərbi, BQ şərqi, BQ Quba sahəsi, Samur-Dəvəçi ovalığının rayonlarında arandan orta dağ qurşağına kimi yayılmışdır.
Dəniz canavarı (roman)
Dəniz canavarı (ing. The Sea Wolf) — Amerikalı yazıçı Cek London tərəfindən 1904-cü ildə yazılmış psixoloji macəra romanıdır.
== Məzmun ==
Okean təhlükələrlə doludur, eyni zamanda insanların yaşadığı, birtəhər sağ qalmağa, heç olmasa yaşamağa çalışdığı öz kiçik dünyaları var. Amma bir nəfər, adi yazıçı belə yaşamaq istəmir, tam yaşamaq, öz haqqına sahib olmaq istəyir. Ən güclülərin sağ qaldığı bu dünyalardan birində özünü tapdıqdan sonra real həyatın çox hissəsini görmədiyini başa düşməyə başlayır. Və məlum oldu ki, bu, real həyat haqqında bir çox romanda təsvir olunduğundan daha qorxuludur. Hələ gənc olan bu adam Humphrey Van Verdendir. İxtisasca tənqidçidir, sadəcə ədəbiyyatşünasdır. Onun mindiyi gəmi qəzaya uğrayıb. Və o, adı "Ghost" olan ovçular gəmisi tərəfindən xilas edilir.
Ensizyarpaq canavargiləsi
Ensizyarpaq canavargiləsi (lat. Daphne mucronata) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin timeleyakimilər fəsiləsinin canavargiləsi cinsinə aid bitki növü.
== Ümumi yayılması ==
Qafqaz, Türkiyə, İran, Əfqanıstan, Pakistan və Hindistanda təbii arealı vardır.
== Azərbaycanda yayılması ==
Təbii halda Naxçıvan MR-də, 2000 m yüksəkliyində və Göyçay rayonunda rast gəlinir.
== Statusu ==
Azərbaycanın nadir bitkisidir. VU D2.
== Bitdiyi yer ==
Tək-tək və ya qrup şəklində quru daşlı yamaclarda fıstıq-vələs meşələrində, 1900–2500 m yüksəkliklərdə rast gəlinir.
== Təbii ehtiyatı ==
Azərbaycanda arealı geniş deyildir.
== Bioloji xüsusiyyətləri ==
Hündürlüyü 1–2 (3) m olan budaqlı koldur. Budaqların qabığı bozdur; cavan zoğları qırmızımtıl-qonurdur.
Erigeron canaani
Erigeron canaani (lat. Erigeron canaani) — mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
Erigeron canadensis
Kanada xırdaləçəyi (lat. Erigeron canadensis) — xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Conyza parva Cronquist
Erigeron canadensis L.
Erigeron pusillus Nutt.
Leptilon canadense (L.) Britton
Leptilon pusillum (Nutt.) Britton
Conyza canadensis var. canadensis (L.) Cronquist
Conyza canadensis var. glabrata (A. Gray) Cronquist
Conyza canadensis var. pusilla (Nutt.) Cronquist
Erigeron canadensis var. glabratus A. Gray
Erigeron canadensis var.
Erigeron canadensis var. glabratus
Kanada xırdaləçəyi (lat. Erigeron canadensis) — xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Conyza parva Cronquist
Erigeron canadensis L.
Erigeron pusillus Nutt.
Leptilon canadense (L.) Britton
Leptilon pusillum (Nutt.) Britton
Conyza canadensis var. canadensis (L.) Cronquist
Conyza canadensis var. glabrata (A. Gray) Cronquist
Conyza canadensis var. pusilla (Nutt.) Cronquist
Erigeron canadensis var. glabratus A. Gray
Erigeron canadensis var.
Erigeron canadensis var. pusillus
Kanada xırdaləçəyi (lat. Erigeron canadensis) — xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Conyza parva Cronquist
Erigeron canadensis L.
Erigeron pusillus Nutt.
Leptilon canadense (L.) Britton
Leptilon pusillum (Nutt.) Britton
Conyza canadensis var. canadensis (L.) Cronquist
Conyza canadensis var. glabrata (A. Gray) Cronquist
Conyza canadensis var. pusilla (Nutt.) Cronquist
Erigeron canadensis var. glabratus A. Gray
Erigeron canadensis var.
Euphorbia canariensis
Euphorbia canariensis (lat. Euphorbia canariensis) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin südləyənkimilər fəsiləsinin südləyən cinsinə aid bitki növü.
Gecə Canavar-adamı (xüsusi buraxılış)
Gecə Canavar-adamı (ing. Werewolf by Night) — Hezer Kuinn və Piter Kemeron tərəfindən yazılmış ssenari əsasında Maykl Cakkino tərəfindən Disney+ strim-servisi üçün çəkilmiş Marvel Comicsin eyni adlı personajına həsr edilmiş TV xüsusi buraxılışı.
Gecə Canavarları
Gecə Canavarları (rus. Ночные Волки) — SSRİ-də yaradılmış ilk rəsmi bayker klubu.
== Tarixi ==
31 may 1989-cu ildə Moskvada yaradılmışdır. 1992-ci ildən beynəlxalq bayker hərəkatının üzvüdür.
== Fəaliyyəti ==
Motoklubun çox saylı regional bölgələri fəaliyyət göstərir və 5 minə yaxın üzvü var.
Rusiya prezidenti Vladimir Putin dəfələrlə klubun üzvləri ilə görüşüb.
Gecə canavarı (Mortal Kombat)
Gecə canavarı (ing. Nightwolf) – "Mortal Kombat" oyun seriyasının personajlarından biridir. İlk dəfə bu personaj 1995-ci ildə Mortal Kombat 3 videooyunu üçün hazırlanmışdır. Ardınca "Gecə canavarı" personajı Mortal Kombat oyun seriyaları olan Ultimate Mortal Kombat 3, Mortal Kombat Trilogy, Mortal Kombat: Deception və Mortal Kombat: Armageddon döyüş oyunlarında vardır.
== Həyatı ==
=== Orijinal ===
Yeraltı dünyanın portalları Şimali Amerikaya açılan zaman Gecə canavarı dəstəsini qorumaq üçün magiyadan istifadə etməyə başlayır. Bu müqəddəs torpaq hətta Şao Kannın qara qüvvələrinin daxil ola bilmədiyi torpaqdır. Bu səbəbdən Gecə canavarı Yerdə yaşayan döyüşçülərə hindu dəstəsinə məxsus torpaqlara qaçmağa kömək edir ki, Yeraltı dünyanın qara qüvvələri onları məğub edə bilməsin. Məhz həmin torpaqlardan Yer döyüşçüləri Şao Kanna qarşı plan qura bilərlər. Yer döyüşçülərin Şao Kann üzərində qələbə qazandıqdan sonra Gecə canavarı dəstəsinə çoxdan itirilmiş torpaqları geri qaytarır. Bu hindu dəstələri burada böyük xalq dəstəsi quraraq Yerin ən böyük liderlərindən birinə çevrilirlər.
Genista canariensis
Genista canariensis (lat. Genista canariensis) — bitkilər aləminin paxlaçiçəklilər dəstəsinin paxlakimilər fəsiləsinin naz (bitki) cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Avornela canariensis (L.) Raf.
Cytisus canariensis (L.) Kuntze
Telinaria canariensis (L.) C.Presl
Teline canariensis (L.) Webb & Berthel.
Geum canadense
Kanada çınqılotu (lat. Geum canadense) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin çınqılotu cinsinə aid bitki növü.
Gürcüstanın Simon Canaşia Muzeyi
Simon Canaşia Gürcüstan Muzeyi (gürc. სიმონ ჯანაშიას სახელობის საქართველოს მუზეუმი) əvvəllər Gürcüstanın Dövlət Tarixi Muzeyi kimi tanınan, ölkənin əsas arxeoloji tapıntılarını nümayiş etdirən Gürcüstanın paytaxtı Tiflisdəki əsas tarix muzeylərindən biridir.
Muzey Rusiya İmperiya Coğrafiya Cəmiyyətinin Qafqaz Bölməsinin Muzeyindən yaranaraq, 10 may 1852-ci ildə qurulmuş və 1865-ci ildə Alman tədqiqatçısı Qustav Raddenin təşəbbüsü ilə Qafqaz Muzeyinə çevrilmişdir. Gürcüstan Rusiyadan müstəqillik qazandıqdan sonra (1918), muzeyin adı 1919-cu ildə Gürcüstan Muzeyi olaraq dəyişdirildi. Noe Kipiani muzeyin ilk direktoru idi. Kolleksiyanın böyük bir hissəsi 1921-ci ildə Bolşeviklərin ölkəni ələ keçirilməsindən sonra Gürcüstan hökuməti tərəfindən Avropaya təxliyə edildi və 1945-ci ildə gürcü mühacir alimi Ekvtime Takaishvilinin səyləri ilə Sovet Gürcüstanına qaytarıldı. 1947-ci ildə muzeyə mərhum gürcü tarixçisi Simon Canaşianın adı verildi. 1990-cı illərin əvvəllərində Gürcüstanda postsovet qarışıqlıqları dövründə muzey xeyli zərər gördü. Əvvəlcə 1991-1992-ci illərdə baş verən hərbi çevriliş zamanı döyüşlərdə ziyan gördü və sonra kolleksiyasının bir hissəsi atəşlə məhv edildi. 2004-cü ildə Canaşiya Muzeyi Gürcüstan Milli Muzeyinin birgə idarəetmə sistemi altında digər aparıcı gürcü muzeyləri ilə birləşdirildi.
Helenium canaliculatum
Helenium (lat. Helenium) — astraçiçəklilər sırasının mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
Yeganə Helenium autumnale (L. 1753) növü məlumdur.
Cinsin adı Troya müharibəsinə səbəb olmuş əfsanəvi gözəl Yelenanın adından götürülmüşdür. Heleniumun 30-a yaxın növü Şimali və Mərkəzi Amerikanın enliyarpaqlı bitkilər qurşağından tropiklərə qədər bitir. Gülçülükdə 6 növündən istifadə olunur. Onlardan payız heleniumu (N.autumnale) xüsusilə məşhurdur. Bu, salaqgövdəli və çoxsaylı səbətləri yumşaq çiçəkqrupu əmələ gətirən bitkidir. Dilcik şəkilli çiçəkləri açıq-sarı, qonur, qırmızı rəngdə, boruşəkilli çiçəkləri isə sarı, ya da qonur rənglidir. Payız heleniumunun vətəni ABŞ-nin və Kanadanın şərqidir.
Honşu canavarı
Honşu canavarı və ya Şamanu (Canis lupus hodophilax) (yap. 日本狼, ニホンオオカミ, Nihon Ōkami) — Canavarın (Canis lupus) yarımnövü olaraq Yaponiya adalarında yayılmışdır. Bu yarımnövdən əlavə Yaponiyada Hokkaydo canavarı adı ilə tanınan (Canis lupus hattai) yarımnövdür. Hər iki yarımnövün nəsli kəsilmiş heab edilir.
Yapon hondoss canavarı Yaponiya arxipelaqına daxil adalarda, əsasən Honşu, Şikoku və Kyuşuda yayılmışdırlar. Say baxımından elədə çox olmamışlar. Onların nəslinin kəsilməsinə səbəb insanlar tərəfindən kütləvi şəkildə öldürülməsi olmuşdur. Bu canlının sonuncu nümayəndəsi 1905-ci ildə Nara prefekturası ərazisində ölmüşdür. Bu yarım növ dünyada mövcud olmuş canavarlar arasında ölçü baxımından ən kiçiyi olmuşdur. Onlar 90 sm uzunluğa, 30 sm hündürlüyə malik olmuşlar ..
Hypericum canariense
Hypericum canariense (lat. Hypericum canariense) — bitkilər aləminin malpigiyaçiçəklilər dəstəsinin dazıkimilər fəsiləsinin dazı cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Hypericum corymbosum Moench
Hypericum debile Salisb.
Webbia canariensis (L.) Webb & Berthel.
Kapitoli canavarı
Kapitoli canavarı (lat. Lupa Capitolina) — bürünc heykəl iki körpə — Romul və Remi əmizdirən bir canavarın Roma şəhərinin əfsanəvi qurucularını təsvir edir.
Kapitoli muzeylərində saxlanılan heykəlin tarixçəsi mübahisəlidir. Uzun müddət canavar obrazı qədim etruskların əsəri hesab olunurdu və stilistik xüsusiyyətlərinə görə eramızdan əvvəl V əsrə aid edilir. XXI əsrdə edilən ən yeni tanışlıq — tökmə texnologiyası, daxilolmaların radiokarbon analizi və digərləri — Yüksək Orta əsrlər dövrünü (eramızın XI -XIII əsrləri) göstərir.
Kapitoli canavarı (Kişinyov)
Kapitoli canavarı (rum. Lupoaica Capitolină) — Moldovanın paytaxtı Kişinyovda yerləşən, Avropadakı bir çox Kapitoli canavarı heykəlindən biri. Abidə Moldovanın Milli Tarix Muzeyinin önündə yerləşir.
== Tarixi ==
20-ci əsrin ilk onilliklərində İtaliya Rumıniyaya Kapitoli canavarını Kişinyovda (1921), Buxarestdə (1906), Kluj-Napokada (1921), Trıq-Mureşdə (1924) və Timişoarada (1926) quraşdırılmış beş nüsxəsini bağışladı. Kişinyovda abidə 1923-cü ildə tamamlanaraq Sfatul Tarii Sarayının önünə qoyuldu. 1940-cı ildə SSRİ-nin Bessarabiya və Şimali Bukovinanın işğalının başlanğıcında Kişinyovdan çıxarılan nüsxə məhv edildi.
1990-cı ildə Rumıniya Moldovaya Kapitoli canavarının yeni bir nüsxəsini bağışladı. Yeni heykəl 1990-cı il dekabrın 1-də Moldova Milli Tarix Muzeyinin qarşısında açıldı.
== 2005–2009 bərpası ==
2005-ci il parlament seçkilərindən bir qədər sonra, 2005-ci ilin aprelində bürünc heykəl bərpa üçün aparıldı. Abidə Milli Tarix Muzeyinin zirzəmisində saxlanıldı və bərpası siyasi kontekstdən asılı idi.
Kürd canavargiləsi
Kürd canavargiləsi (lat. Daphne kurdica) — bitkilər aləminin əməköməciçiçəklilər dəstəsinin timeleyakimilər fəsiləsinin canavargiləsi cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir –VU D2. Azərbaycanın nadir növüdür.
== Qısa morfoloji təsviri ==
Qısa, çoxbudaqlı, alçaq koldur. Qabığı bozvə ya qonur rənglidir. Yarpaqlar ellipsivari və ya uzunsov–lansetvari, 1-3 sm uzunluğunda, 4–8 mm enindədir. Çiçəkləri 3-6, ağ və ya çəhrayı, budaqların üst tərəfindədir. Çiəkyanlığı bardaqvari, sıx, qısa boz tükcüklüdür. Boru 8–10 mm uzuluğundadır.
Kürən canavar
Kürən canavar (lat. Canis lupus rufus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin i̇tlər fəsiləsinin canavar cinsinin adi canavar növünə aid heyvan yarımnövü.
Lactuca canadensis
Kanada süddəyəni (lat. Lactuca canadensis) — bitkilər aləminin astraçiçəklilər dəstəsinin mürəkkəbçiçəklilər fəsiləsinin süddəyən cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
=== Homotipik sinonimləri ===
Mulgedium canadensis (L.) Farw.
Leptilon canadense
Kanada xırdaləçəyi (lat. Erigeron canadensis) — xırdaləçək cinsinə aid bitki növü.
== Sinonim ==
Conyza parva Cronquist
Erigeron canadensis L.
Erigeron pusillus Nutt.
Leptilon canadense (L.) Britton
Leptilon pusillum (Nutt.) Britton
Conyza canadensis var. canadensis (L.) Cronquist
Conyza canadensis var. glabrata (A. Gray) Cronquist
Conyza canadensis var. pusilla (Nutt.) Cronquist
Erigeron canadensis var. glabratus A. Gray
Erigeron canadensis var.
Lolium canadense
Lolium perenne (lat. Lolium perenne) — bitkilər aləminin qırtıcçiçəklilər dəstəsinin qırtıckimilər fəsiləsinin quramit cinsinə aid bitki növü.
== Sinonimləri ==
Festuca perennis (L.) Columbus & J.P.Sm.
Hordeum compressum Boiss. & Orph. [Invalid]
Lolium aechicum Rouville [Spelling variant]
Lolium agreste Roem. & Schult. [Invalid]
Lolium brasilianum Nees
Lolium canadense Bernh. ex Rouville [Invalid]
Lolium cechicum Opiz
Lolium compressum Boiss. & Orph.
