sif. [fars.] Qaniçən, zalım, cəllad, qandan doymayan; yırtıcı. Xunxar olan əfradi-bəni-növ’ünə daim; Bu vəhşiyü ğürranlarına şükr, xudaya! M
is. Qaniçicilik, zalımlıq, cəlladlıq, rəhmsizlik, vəhşilik, yırtıcılıq. [Cəmil bəy:] Əcəba insanlarda bu cəlladlıq, bu xunxarlıq nə vaxta qədər davam
[isp. junta – toplanma, birləşmə] İspaniyada və Latın Amerikası ölkələrinin çoxunda ictimai-siyasi təşkilat və birləşmələrin adı; hərbi çevriliş nətic
is. [ər.] Mövhumat. Zülm nə din bildi, nə dil, nə Vətən; Cəhalət uydurdu İslam adına; Açıqfikirlilər qaçdı ölkədən; Dözməyib cahilin xurafatına
is. [monq.] Monqolustanda ali dövlət hakimiyyəti orqanı
sif. [fars.] klas. Nazla, əda ilə yeriyən, nazlana-nazlana, sallana-sallana yeriyən. Sərvi-azad qədinlə mənə yeksan görünür; Nəyə sərgəştə olan baxsa
zərf Nazla, əda ilə, sallana-sallana, nazlana-nazlana. Pəri Soltan xuraman-xuraman gəlib, özünü zindanın qapısına yetirdi
is. İçərisində şey qoymaq üçün adətən yük və ya minik heyvanlarının belindən aşırılan, palaz kimi toxunan, ya da cod parçadan tikilən ikigözlü torba,
zərf Əzik-əzik, xıncımxıncım, sağ-salamat yer qalmamış, sınıqsınıq. Amma birdən işdi mən çölə-zada çıxmalı olsam, sən gərək xurd-xəşil olasan
is. bot. 1. Subtropik və mülayim iqlimli ölkələrdə bitən, lələkvari yarpaqları çətir kimi olan uca ağac və bu ağacın şirin meyvəsi
is. Xurma ağacları bitmiş yer, xurma ağacları əkilmiş yer; xurma bağı. Gah xurmalıqlar görünür, gah dupduru göllər; Gah qanlı ilkindi; gah alovlu səhə
sif. Xurma rəngində, açıqqəhvəyi. Xurmayı göz. Xurmayı saç. – Həcər gözlərini sildi, geri çəkildi, onun nəzəri Nəbinin divardan asılmış xurmayı papağı
sif. Saçları xurmayı olan. On altı-on yeddi yaşlarında, qamətli, xurmayısaç … qız, utancaq tərzdə gözlərini yerə zilləmişdi
is. [fars.] klas. Günəş. // Klassik şeirdə gözəlin epitetlərindən biri. Xurşidim, xavərim, hilalım sənsən; Şəkərim, şərbətim, zülalım sənsən
sif. [fars.] klas. Günəş kimi gözəl, günəş camallı. Qoyma, ey xurşidvəş, gözdən məni şəbnəm kimi. Qövsi
xurt düşmək – bihuş olub sərilmək. Qız xörəyi hazırlayıb bihuşdarını da daxil elədi içinə, gətdi ortalığa
is. [fars.] Plovla yeyilmək üçün ayrıca bişirilib hazırlanan ət, toyuq, kişmiş və s.-dən ibarət yemək; qara
is. [fars.] Quru meyvə. Xuşgəbar dükanı. – İldə neçə dəfə böyük karvanlar Hacı Səlim Sərdarovun xuşgəbar yüklərini Xorasandan Türküstana gətirirdilər
is. kohn. Xuşgəbar satan adam. Bakıda iri ticarətlə məşğul olan düyüçülər, xuşgəbarçılar, ipəkçilər, xalçaçılar, qaraneftçilər də az deyildi
[fars.] köhn. bax xuşgəbarçı. Mirzə Nəsib … Xəlilin anasını xatircəm edib yola saldı və Xəlili özü ilə götürüb öz dostu Ağa Hüseyn xuşgəbarfüruşun yan
[rus.] 1. İçərisində sahibinin evi və təsərrüfatı olan ayrıca mülk. 2. Kazak stanitsalarından köçüb gələnlərin saldıqları kənd
is. tar. 1. Xutor (1-ci mənada) sahibi. 2. Xutor (2-ci mənada) əhalisindən olan; xutorlu
bax xutorçu 2-ci mənada
bax xülasə 1-ci mənada. Xülaseyi-kəlam, bu işin üstündən tamam üç il keçdi. E.Sultanov. Xülaseyi-kəlam, camaat bir vaxt gözünü açdı, gördü ki, Xudayar
is. [fars.] 1. Müxtəsər, bir sözlə, uzun sözün qısası. Xülasə, daha nə deyim, baharın bu gözəl ayında bizim ölkə kimi gözəl ölkə az tapılar… E
is. [ər.] köhn. Xəlifələr. [Həqiqət:] Mənim şəfəqim Misir fironlarının, Roma qeysərlərinin, Kəyaniyan və Sasaniyan şahənşahlarının, Bəni-Ümməyyə, Bəni
is. [ər.] Xasiyyət, təbiət. Sənətkar xülqünə hopmuşdu onun; Təlim-tərbiyənin zövqü, ahəngi. Şəhriyar
is. [ər.] köhn. 1. Xalislik, saflıq. Hər kəs öpər əlimdən; İzhar edər xülusi… A.Səhhət. 2. Səmimilik
[ər.] Xəyal, xəyalət, xamxəyal, fantaziya. Birdən lap qulağının dibində eşidilən qəfil bir qışqırıq Qadiri bu xülyalarından ayırdı
bax xəyalçı
bax xəyalçılıq
[ər. xülya və fars. …pərəst] bax xəyalpərəst. Ögey qardaşı uşaqlarından başqa heç bir kəsi olmayan bu müəllim xəyalpərvər bir adam idi
bax xəyalpərvərlik. Onlar əksərən xəyalpərəst gənclər, geniş ictimai fəaliyyət meydanı axtaran və həqiqi azadlıq üçün çırpınan gənc tələbələr idi
is. [ər. “beşdə bir”] İslam dinində: varlı adamın öz gəlirinin, qazancının beşdə bir hissəsi miqdarında kasıblara verməli olduğu vergi
sif. və zərf [fars.] klas. Şad, şən, qəm-qüssədən uzaq, sevinc, fərəh içində olan (çox zaman şad və xürrəm şəklində işlənir)
is. [ər.] klas. Çıxma, bayıra çıxma. □ Xüruc etmək – çıxmaq. … o İskəndər Rumi idi ki, Məqduniyyə adlı ufaq bir ölkədən xüruc eləmişdi və gəlmişdi Əcə
[ər.] 1. Xas olma, məxsus olma; məxsusluq, bir şeyə və ya şəxsə aid olma. 2. Nisbət şəkilçilərlə: xüsusda, xüsusunda – haqqında, barəsində; barədə, da
[ər.] zərf Xüsusi olaraq, hamıdan artıq, ən çox, hər şeydən əvvəl, ayrıca, ələlxüsus. Xüsusən ev qulluqçuları, gədə, Almas və qulluqçu qız Pəri o gecə
sif. [ər.] 1. Ancaq ayrıca bir şəxsin özünə aid olan, özü ilə bağlı olan, özünə xas olan; şəxsi, fərdi
zərf [ər.] Ələlxüsus, xüsusən. [Mirzə Qədir] əlavə olaraq orasını da bildirdi ki, Nəsir evdə onun qardaşı isə də, həyatda, xüsusilə mətbəəsində qardaş
is. 1. “Xüsusiləşmək”dən f.is. 2. qram. Cümlə üzvlərinin bir qisminin xüsusi səs tonu ilə deyilib, məntiqi vurğu ilə o birilərindən fərqlənməsi halı
f. 1. Başqalarından, ümumilikdən ayrılmaq, xüsusi mövqe tutmaq. 2. qram. Xüsusiləşmə (2-ci mənada) əmələ gəlmək
f.sif. qram. İntonasiyaya və cümlənin digər üzvlərinə münasibətə görə cümlənin nisbətən müstəqil tərkib hissəsinə çevrilmiş
is. Özünə məxsus olma, özünə aid olma, xüsusi mahiyyət daşıma, fərdi səciyyə daşıma, şəxsi xarakter daşıma
is. 1. Hər hansı bir şeyi digərindən ayıran səciyyəvi cəhət, əlamət, keyfiyyət, xassə, spesifiklik. Şoran torpaqların xüsusiyyəti
is. Bir şeyin sahibi, mülkiyyətçi; yiyə, sahibkar
is. Yiyə, sahibkar olma, mülkiyyətçilik