I
(Qax)
səkkiz litrlik neft qabı. – Tündə nəvit saxlıyırıx
II
(Gəncə)
hər iki tərəfində müxtəlif dükanlar olan üstüörtülü pasaj. – Gəncədəki tünnəri uçuruf küçə açıflar; – Başmaxçı Əli kişi tündə olur
Tünd atlanqaç
Tünd atlanqaç (lat. Elephantulus fuscipes) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin atlanqaçlar dəstəsinin atlanqaçlar fəsiləsinin uzunqulaq atlanqaç cinsinə aid heyvan növü.
Tünd göy
Tünd göy – rənglərdən biri. Soyuq, ağır, sərt və sirli hesab edilir. Adıçəkilən rəng kainatı, kosmosu təmsil edir və Yupiterə uyğundur.
Tünd qırmızı ayıca
Tünd qırmızı ayıca (lat. Rhyparia purpurata) — pulcuqluqanadlılar dəstəsinin ayıcalar fəsiləsinə aid kəpənək növü.
== Təsviri ==
Qanadları açılmış halda 40-42& mm-dir. Ön qanadları təmiz sarı rəngdədir, üzərində çox sayda boz-qonur ləkələr var. Bu ləkələr qanadın ön kənarında cərgə ilə düzülmüş bir qədər iri və qaramtıldır. Qanadın daxili kənarındakı ləkələr yaxşı seçilmir. Arxa qanadları al qırmızı rəngdədir, üzərində eninə uzanmış 4 qara rəngli ləkə var. Bunlardan ortada yeləşən iki ləkə böyükdür. Qanadın xarici kənarında iki qara ləkə var. Ətrafındakı saçaqlar sarıdır.
Tünd qırmızı talış uzunbığı
Tünd qırmızı talış uzunbığı (lat. Purpuricenus Talyshensis) — sərtqanadlılar dəstəsinin uzunbığlar fəsiləsinə aid növ. Təbii şəraitdə nəslinin kəsilməsi ehtimalı vardır. Azərbaycanın endemik canlısıdır.
== Təsviri ==
Bədənin uzunluğu 12,5–17 sm-dir. Rəngi qaradır. Qanadüstlükləri açıq-qırmızı və ya çəhrayımtıl-sarı rəngdə olub hər birinin üzərində 3 iri qara ləkə vardır. Qanadüstlüklərin əsasında nisbətən kiçik qara ləkə, orta hissəsində iri və qismən oval, zirvədə isə ən kiçik qara ləkə vardır. Ön döş açıq –qırmızı rəngdə olub əsasda qalın qara ləkə ilə əhatələnmişdir, öndə iki qara nöqtəlidir. Bığcıqları 11 buğumludur.
Tünd rəngli dovşanalması
Tünd rəngli dovşanalması (lat. Cotoneaster morulus) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin dovşanalması cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
Zaqafqaziya, Dağıstan, şimali-şərqi Azərbaycan, Gürcüstan, şimali Ermənistan, şimali-şərqi Türkiyədə yayılmışdır.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 50-125 sm, şaxələnmiş budaqları olan koldur. Cavan zoğları tünd qırmızı, parlaq çox qısa, yapışqan tükcüklərlə örtülmüşdür. Yarpaqları nazik, dərivari, üstü açıq, sarımtıl-yaşıl, tutqun, çılpaq və ya orta damarcığın ətrafında seyrək tükcüklü, alt tərəfi açıq, yaşılımtıl-bozumtul, nazik tükcüklü, uzunluğu 11,5-20 mm-dək və eni 8,5-16 mm, bünövrəsi qeyri-bərabərdir. Saplaqların uzunluğu (1,5) 2-3 mm, nazik tükcüklərlə örtülmüşdür. Çiçəklərin uzunluğu 18-30 mm-dır. Çiçək qrupu düz dayanan, möhkəm, qısa, uzunluğu 8-16 mm, 3-6 (8) çiçəkli, 1-3 çiçəkli yarımçətirlərdən ibarətdir. Çiçək saplağının uzunluğu 1-1,5 (2) mm, boz tükcüklüdür.
Tünd şibyəyeyən
Tünd şibyəyeyən (lat. Cnophria rubricollis) — buğumayaqlılar tipinin pulcuqqanadlılar dəstəsinin ayıcalar fəsiləsinə aid olan nadir növ.
== Xarici quruluşu ==
Kəpənəyi kiçikdir. Qanadları açılmış halda 10-13 mm-dir. Ön və arxa qanadları tünd qəhvəyidir. Döş hissəsi açıq qırmızı, qarıncığın yarısı qara, onun qurtaracağı isə sarı rəngdədir. Tırtılı boz-yaşıl rəngdə olub üzərində qara nöqtəli dalğavari naxışlar, kürək hissəsinin hər seqmetində üzərində qara tükləri olan 4 qırmızı-sarı ziyil, yanlarda isə sarımtıl tüklərlə örtülmüş 2 ziyil vardır. Başı qonur rəngdədir. Pupu qonur-qırmızı rəngdə olub, sərbəst baramada yerləşir.
== Həyat tərzi ==
Meşə biotoplarında yaşayır.
Tündqırmızı yemişan
Yalançı yemişan (lat. Crataegus ambigua) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin yemişan cinsinə aid bitki növü.
== Təbii yayılması ==
İran, Türkiyə və Gürcüstanda yayılıb.
== Botaniki təsviri ==
Hündürlüyü 10-12 m, gövdəsinin diametri 20 sm, yarpağı tökülən ağacdır. Oduncağı ağır, bərk, cod və möhkəmdir. Budaqları bozdur, cavan budaqları çılpaq olub, tünd qırmızıdır, üzərində 1, 5 sm uzunluğunda tikanlar yerləşir. Yarpaqları parlaq, açıq yaşıl rəngdədir, cavan yarpaqları azca tüklü, yaşlı yarpaqları isə çılpaqdır. Çiçəkləyən budaqların alt yarpaqları pazşəkilli, qısa saplaqlı, üç bölümlü, kənarları dişli, yuxarı hissəsi enli yumurtavari, uzunluğu 5-8 sm-dir. Çiçəkləməyən budaqların yarpaqları daha iri, əsas hissəsindən geniş pazşəkilli olub, 5-7 bölümlüdür. Çiçək qrupu 7-13 mm uzunluğunda, çiçək sapalğının üzərində yerləşir, çılpaqdır, diametri 8 sm-dir.
Tüntül
Tüntül — Azərbaycan Respublikasının Qəbələ rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
== Toponimikası ==
Oykonimin türk dillərindəki "ocaq, tüstü, ev" mənalı tüntü sözündən olması güman edilir.
== Tarixi ==
=== Tarixi abidələri ===
Kənddə İkinci Dünya müharibəsi iştirakçılarının şərəfinə qəhrəman əsgər heykəli ucaldılmışdır.
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Kənd Dəmiraparançayın sahilində, Alazan-Əyriçay çökəkliyində, rayon mərkəzindən 10 km. aralıda yerləşir. Şimal tərəfdən Nohurqışlaq, cənub tərəfdən Yengicə kəndləri ilə əhatələnmişdir. Şərqindən Vəndamçay, qərbindən isə Dəmiraparançay axır.
Kənddə mülayim iqlim hakimdir.
Yaşı 300-ü keçmiş çinar ağacı ilə yanaşı adları Azərbaycanın "Qırmızı Kitabı"na düşmüş bir çox ağac və bitki növləri vardır.
== Əhalisi ==
2009-cu ilin siyahıyaalınmasına əsasən kənddə 2618 nəfər əhali yaşayır.
Tüntül bələdiyyəsi
Qəbələ bələdiyyələri — Qəbələ rayonu ərazisində fəaliyyət göstərən bələdiyyələr.
== Tarixi ==
Azərbaycanda bələdiyyə sistemi 1999-cu ildə təsis olunub.
== Siyahı ==
== Mənbə ==
"Bələdiyyələrin statistik ərazi təsnifatı" (PDF). stat.gov.az. 2021-08-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2020-05-03.
Tünzalə Arazlı
Zeyvəliyeva Tünzalə Nəriman qızı (Tünzalə Arazlı) — azərbaycanlı yazıçı, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Dendrologiya İnstitutu İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri, Həmkralar İttifaqı Komitəsinin sədri.
== Həyatı ==
Tünzalə Arazlı 1981-ci ildə Naxçıvan MR-nin Şahbuz rayonunun Nursu kəndində anadan olub. Odlar Yurdu Universitetinin İptidai təhsilin pedaqoqika və metodikası fakültəsini bitirib. 2006-cı ildən Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Dendrologiya İnstitutunda lobarant, kiçik elmi işçi "Beynəxalq əlaqələr" şöbəsinin müdirü vəzifəsində çalışıb. Hazırda isə AZərbaycan Milli Elmlər Akademiyasın Dendrologiya İnstitutunda İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin müdiri, Həmkralar İttifaqı Komitəsinin sədri vəzifəsində çalışır.
== Mükafatları ==
AMEA-nın 70 illik yubileyi münasibəti ilə Biologiya və Tibb Elmləri Bölməsinin Fəxri Fərmanına layiq görülmüşdür.
AMEA Dendrologiya İnstitutunun fəaliyyətindəki uğurlu fəaliyyətinə dövrü mçətbuatdakı mütəmadi səmərəli çıxışa görə "Heydər Əliyev" Fəxri diplomu
– (mətbuat 2016)
Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun, Azad Həmkarlar İttifaqının və Alimlər Evinin təşkilatçılığı ilə üçüncü "Fizika və lirika" adında keçiriliən konfransda fəal iştiraka görə Təşəkkürnamə — (Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu 2017)
Vikipediyanın nəzəri və praktiki kurslarını mükəmməl öyrəndiyinə görə Srtifikat (İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu 2017)
"Elektron test sisteminin" istismarı üzrə təlim kursunda fəal iştirakına görə Sertifikata- (İnformasiya Texnologiyalar İnstitutu 2017)
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Azad Həmkarlar İttifaqı Komitəsi tərəfindən Fəxri fərman- (AMEA Azad Həmkarrlar İttifaqı Komitəsi 2018)
Beynəlxalq Elmlər Akademiyaları Assosiasiyalarının (BEAA) təşkilatçılığı ilə MDB ölkələrinin Botanika Bağları Cəmiyyətinin IV Qurultayı "İqlim dəyişkənliyinin bitki biomüxtəlifliyinə təsiri" mövzusunda keçirilən Beynəlxalq Elmi Konfransda fəal iştirakına görə Fəxri Fərman (AMEA Dendrologiya İnstitutu 2018)
Nadir flora və faunanın qorunması məqsədi ilə hazırlanan video çarxa görə Təşəkkürnamə (2019 Azərbaycan Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi Hirkan Milli Parkı) və. s KİV-də fəallığa görə AMEA Rəyasət Heyətinin Fəxrin Fərmanı – 2020 AMEA
"Gənc bioloqların bioloqların qış məktəbi"- layihədə fəal iştiraka görə Fəxri Fərman −2019 AMEA
"Qarabağın biomüxtəlifliyi, torpaq və su ehtiyatları: keçmişi, bu günü və gələcəyi" mövzusunda konfransda fəal iştiraka görə Fəxri fərman — 2020 AMEA
Xəzər rayon üzrə keçirilən tədbirlərdə fəal çəklişlər və əməkdaşlığa görə Fəxri fərman- 2021 Xəzər rayon Gənclər və İdan İdarəsi
== Yaradıcılığı ==
AMEA yazarlarının şer məcmuəsindən ibarət Qoşa qanad və Biz ki varıq ədəbi almanaxda şerləri işıq üzü görmüşdür. Qəm yağışı (Bakı Səda 2004); Bir ömür istəyirəm (Bakı Səda 2006); Dağılmış arzular (Bakı Səda 2014) kitabların 500-dən artıq elmi əsər və məqalələrin müəllifidir.
== Kitabları ==
Qəm yağışı.
Tünzalə Ağayeva
Tünzalə Qabil qızı Ağayeva (21 oktyabr 1976, Tovuz) — azərbaycanlı bəstəkar, müğənni, Azərbaycan Respublikasının xalq artisti (2019).
== Həyatı ==
Məşhur Azərbaycan müğənnisi və bəstəkarı olan Tünzalə Ağayeva 1976-cı ilin oktyabrın 21-də Azərbaycanın şimal-qərbində yerləşən Tovuz şəhərində doğulmuşdur. O, Tovuzda musiqi məktəbinin piano sinfini bitirmiş və daha sonra təhsilini Gəncə şəhərində Qəmbər Hüseynli adına musiqi texnikumu fortepiano sinfində davam etdirmişdir. O, həm də Üzeyir Hacıbəyov adına Dövlət Musiqi Akademiyasında bəstəkarlıq dərsləri almışdır. O, hələ 12 yaşındaykən Azərbaycanın şairi Səməd Vurğunun sözlərinə “Sən o deyilsən” adlı ilk mahnısını bəstələmişdir. Daha sonra bu mahnı onun ilk albomuna daxil edilmişdir.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin 16 may 2006-cı il tarixli Sərəncamı ilə "Əməkdar artist" fəxri adına layiq görülmüşdür.
21 oktyabr 2019-cu ildə Azərbaycanın xalq artisti fəxri adına layiq görülmüşdür.O, 20 iyun 2011-ci ildə Yeni Azərbaycan Partiyasına üzv qəbul edilmişdir.
== Yaradıcılığı ==
2001-ci ildə Tünzalə Ağayeva gənc ifaçılar üçün tanınmış musiqi yarışması olan “Bakı Payızı” festivalının qalibi oldu. Həmin vaxtdan estrada mahnılarının bəstəçisi və ifaçısı kimi peşəkar yaradıcı fəaliyyətlə məşğuldur.
Tünzalə Rafiqqızı
Tünzalə Rafiqqızı (tam adı:Tünzalə Rafiq qızı Zeynalova ; d. 29 sentyabr, 1978, Hacallı, Bərdə rayonu, Azərbaycan SSR) — Azərbaycan jurnalisti, ANS TV-nin aparıcısı, şairə
== Həyatı ==
Zeynalova Tünzalə Rafiq qızı.29 sentyabr 1978-ci ildə Bərdə rayonunda anadan olub. 1985–1995-ci illərdə Bərdə şəhərində orta məktəbdə oxuyub.
== Təhsili ==
1995–1999-cu illərdə Bakı Dövlət Universiteti Jurnalistika fakültəsində təhsil alıb. 1999–2001-ci illərdə BDU-nun magistraturasını bitirib. İkici ali təhsilini İqtisad Uuniversitetində "maliyyə işi" ixtisası üzrə oxuyub.
== Jurnalistlik Fəaliyyəti ==
Jurnalistlik fəaliyyətinə 1995-ci ildən başlayıb. Müxtəlif media sturukturlarında çalışıb.Bundan başqa Maliyyə Nazirliyi, Tələbə Qəbulu üzrə Dövlət Komissiyasında işləyib. İkinci dərəcəli dövlət qulluqçüsudur.
Buna baxmayaraq, jurnalistikaya marağı onu yenidən 2012-ci ildə mediaya qaytarıb.
Tünzalə Əliyeva
Tünzalə Məcid qızı Əliyeva (15 fevral 1973, Kirovabad – 22 yanvar 2023) — azərbaycanlı aktrisa, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti. Toppuş bacı kimi tanınırdı.
== Həyatı ==
Tünzalə Əliyeva 1973-cü il fevralın 15-də Gəncədə anadan olmuşdur.
1990-cı ildə Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Dram və kino aktyorluğu" fakültəsinə qəbul olmuşdur. Ali məktəbi başa vurandan sonra bir müddət özəl teatrlarda çalışmışdır. Sonra Gəncəyə qayıdıb bir müddət Gəncə Televiziyasında, sonra Kukla Teatrında, daha sonra da Gəncə Dövlət Dram Teatrında fəaliyyət göstərmişdir. Oradan çıxıb Bakıya gəlmiş və C. Cabbarlı adına İrəvan Dövlət Azərbaycan Dram Teatrında işləmişdir.
İrəvan Teatrının səhnəsində Qəmər (Ə. Əmirli, "Müqəddəs Valentin günü"), Almaz (M. Haqverdiyev, "Məhəbbət əzabları"), Natella (M. Haqverdiyev, "Qısqanc ürəklər"), Şahnaz (A. Rəhimov "Pul hərisləri"), Qadın (H. Mirələmov, "Ləyaqət"), Mehriban (Ə. Nesin, "Toros canavarı"), Gülzar (Elçin, "Poçt Şöbəsində xəyal"), Sənəm (Ü. Hacıbəyov, "O olmasın, bu olsun"), Nanı Kişi (İftixar, "Dan yeri söküləndə"), Səkinə (Hidayət, "Bu dünyanın adamları"), Səməni (İ. Məlikzadə, "Subaylarınızdan görəsiniz"), Mələk (Ağarəhim Rəhimovun, "Əsgər anası"), Alverçi qadın (T. Vəliyeva, "Analar neyləsin"), Mədinə (Anar, "Təhminə və Zaur"), Xatuba (Ramiz Abdullayev, "Biznesmen"), Xəzangül (Ə. Hacızadə, "Məhəbbət ölmür"), Əsir qadın (S. Şaxtaxtı, "Ölüm həsrəti"), Səkinə (Elçin, "Akvariuma xüsusi sifariş") rollarını uğurla ifa etmişdir.
Gəncə-Kəpəz Müstəqil Şirkət telekanalında "İzinlə", "Vətənim" və "Gülüş qatarı" verilişlərinin aparıcısı olmuşdur. ATV kanalında nümayiş etdirilən "Çal-Çağır" şou proqramının aparıcısı olan "Toppuş bacı" obrazının ifaçısıdır.
Yohan fon Tünen
Yohan Henrix fon Tünen (alm. Johann Heinrich von Thünen; 24 iyun 1783, Vaddevarden[d], Anhalt-Tserbst knyazlığı[d] – 22 sentyabr 1850, Varnkenhagen[d], Meklenburq-Şverin[d]) — Alman iqtisadçısı, marjinalizmin sələflərindən biri olan iqtisadiyyatdakı alman coğrafi məktəbinin nümayəndəsi.
== Bioqrafiyası ==
Yohan Tünen 24 iyun 1783-cü ildə atası torpaq sahibi Edo Kristian fon Tünen (1760–1786) və Yever şəhərindən kitab satıcısının qızı olan Anna Katerina Marqaret Trendtelin anası (1765-ci il təvəllüdündə) ailəsində anadan olmuşdur.
Yohan Yever şəhərində böyüdü, qarışıq bir məktəbdə oxudu, 16 yaşında onu təsərrüfatda oxumaq üçün tərk etdi və 1802–1803-cü illərdə əkinçilik təhsili həvəskarı olan Lukas Andreas Ştaudinqer ilə mülkündə qurulan aqronomiya təhsilinə başladıqda 19 yaşında təhsilini davam etdirdi. Qross Flotbek, gələcək aqronomlar üçün bu tip ilk internat məktəbidir. Bundan əlavə, Tselle şəhərində Albrext Daniel Teyer ilə oxumuşdur. Sonra qısaca, yalnız iki dövr, Göttingen Universitetində təhsil almışdır.
Ömrünün qalan hissəsi, adi bir Alman kursant (torpaq mülkiyyətçisi) olaraq, əmlakı qış mövsümündə sahibinin mənəvi ehtiyaclarını ödəmək üçün yetərli olduğu əmlakında əkinçilik etdi.
1818-ci ildə fon Tünen Meklenburq Vətənpərvərlər Birliyinin daimi üzvü oldu və hətta mahalının bir şöbəsinə rəhbərlik etdi.
1830-cu ildə elmi ləyaqəti sayəsində von Tünen Rostok Universitetinin fəxri doktoru adına layiq görülür.