Azərbaycan dastanlarının leksikası

  • HU

    Ərəbcə O mənası verən və sufi ədəbiyyatında Allaha aid olan kəlmədir. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)  İgidə yoldaş olmasa, Bir qoşuna baş olmasa

    Tam oxu »
  • HU DEMƏK

    Allahı çağırmaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Tam oxu »
  • HU ƏRƏB

    Allaha (O) işarə edən kəlmə. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »
  • HUMAY

    ərəb. hüma Cənnət quşu; dövlət quşu (əfsanəvi quş). Humay kimi dövr eylərəm havada, Babam öldü, yetim qaldım yuvada, Bir əli əllərdə, ağzı duada, Bir

    Tam oxu »
  • HUMAY

    ər. hüma Mifologiyada: cənnət quşu; dövlət quşu (hökmdar öləndə humay quşu kimin çiyninə qonsa, kölgəsi kimin üstünə düşsə, onu hökmdar seçirdilər)

    Tam oxu »
  • HUMAYUN

    humayun (hümayun) ağı – qalın ağ parça növü. ...axırda Vəzir bir erkəci öldürtdürüb, humayun ağına bükdürdü, səs saldı ki, bəs Pəri xanım ölüb

    Tam oxu »
  • HURİ ƏRƏB

    1. Cənnətdə xidmət edən gözəl qız; behişt qızı, cənnət qızı. 2. Klassik şeirdə: çox gözəl qadın. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğluyam, mən sözümdə

    Tam oxu »
  • HURİ-NİSBƏT ƏRƏB

    Huri kimi, huriyə bənzər. Əbdülkəbir diqqətlə Xəzangülə nəzər salanda nə gördü: heç dünyaya baxan gözləri belə huri-nisbət, mələksifət, ziba çeşm gözə

    Tam oxu »
  • HÜCRƏ ƏRƏB

    Məscid, təkyə, karvansara və s. yanındakı kiçik otaqlardan hər biri. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Eyvaz sözünü tamamlayandan sonra Xacə Yəqub karvans

    Tam oxu »
  • HÜLQUM ƏRƏB

    Ağız boşluğunu qida borusu ilə birləşdirən əzələ borusu. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dastanda boğaz mənasında işlənir

    Tam oxu »
  • HÜMAYUN

    Bax: humayun.

    Tam oxu »
  • HÜSN-CAMAL ƏRƏB

    Camalın gözəlliyi, üz gözəlliyi, zahiri gözəllik. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu Pərizad xanımın hüsnü-camalını bu alma satandan eşitmişdi

    Tam oxu »
  • XAB FARS

    Yuxu, röya. Dur xab etmə çeşmə üstə, Bir qulaq ver mən şikəstə. Qoşun gələr dəstə-dəstə, Dur, yatmağın çağı deyil

    Tam oxu »
  • XAB FARS

    Yuxu, röya. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qoşun çəkib dörd yanımız alarlar, Bu xabi-qəflətdən ayıl, Eyvaz xan! Bizi tutub o zindana salarlar, İyid olm

    Tam oxu »
  • XABİ-QƏFLƏT

    Qəflət yuxusu. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Tam oxu »
  • XAC

    Xərac sözünün təhrifidir. Könül, sənə vəsfi-halım söyləyim, Yarəb, bu dünyada necolur könlüm? Hərdən dərviş olur, hərdən dilənir, Hərdən bəzirgandan x

    Tam oxu »
  • XACƏ FARS

    Xədim; xidmətçi. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Gördü bir neçə saray adamı qabaqda, onların arxasınca əllərində çovgan olan bir neçə xacə, sonra isə Ni

    Tam oxu »
  • XAK FARS

    Torpaq. Fələk, sənlə əlləşməyə bir belə meydan ola, Tut əlimi, fürsət sənin, lütf ilə ehsan ola. Getmiş idim mürşüdümə dərdimə dərman qıla, Mən nə bil

    Tam oxu »
  • XAK FARS

    Torpaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu ürəyində: “məni qolu bağlı, boynu zəncirli görüb kişiləşirsən?” – deyib, sözünə belə davam etdi: Məni xa

    Tam oxu »
  • XAKİ-PAY

    fars. xak – torpaq, pa – ayaq 1. Ayaq basılan yer. 2. Astana, kandar. Səyahət eyləyən Nəzakət xanım, Seyrəngah sizindi, gəz, qayıt indi

    Tam oxu »
  • XAKİ-PAY

    fars. xak – torpaq, pa – ayaq 1. Ayağın torpağı; ayaq basılan yer. 2. Astana, kandar. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Qırram qoşununu xaki-pay kimi, Bir

    Tam oxu »
  • XAQAN

    Qədim türk xalqlarında hökmdarlara verilən ad, titul. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Düşmanın üstünü quştək aldıran, Aslanlar dişindən ovlar saldıran,

    Tam oxu »
  • XALAT

    Bax: xələt. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dəlilərin dördü də şahanə xalat geyib Koroğlunun hüzuruna gəldi

    Tam oxu »
  • XALXAL

    Mal-qara saxlamaq üçün ətrafı hasarlanmış yer; ağıl. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Hər gün səhər dan yeri ağaranda Alı kişi ilxını çölə aparar, bütün

    Tam oxu »
  • XALICA

    Bax: xalicə. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »
  • XALİCƏ

    Kiçik xalı, kiçik türk xalısı, məbəd xalısı. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »
  • XAM

    Məcazi mənada: yetkin olmayan, təcrübəsiz, püxtələşməmiş, hazırlıqsız. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Uca dağları döşlətdin, Ağır alaylar boşlatdın, Y

    Tam oxu »
  • XAM SALMAQ

    Qarşısındakını xam, təcrübəsiz, anlaqsız, xəbərsiz sayaraq, bundan istifadə etməyə çalışmaq. (“Koroğlu” dastanının lüğəti)

    Tam oxu »
  • XAMUŞ ELƏMƏK

    Susdurmaq.

    Tam oxu »
  • XAMUŞ ETMƏK

    Bax: xamuş eləmək.

    Tam oxu »
  • XAMUŞ FARS

    Dinməz, susmuş, sakit (halda). Əmr şəklində: xamuş! – sus! dinmə! sakit! səssiz! Şikara çıxanda nəyə tuş oldun? Dərdin nədir, iltimasa gəlmisən? Nə di

    Tam oxu »
  • XAMUŞ OLMAQ

    Susmaq.

    Tam oxu »
  • XANA FARS

    Ev, otaq. Sallana-sallana çıxdı xanadan, Ay həzərat, gedən ceyran mənimdi!                                          (“Əsli və Kərəm”)

    Tam oxu »
  • XANƏ

    Bax: xana.

    Tam oxu »
  • XANİMAN FARS

    Ev-eşik, ata yurdu, ocaq, məskən, dudman. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Kəsiblər dörd bir yanımı, Dağıdarlar xanmanımı, Axıdarlar al qanımı, Bir umudu

    Tam oxu »
  • XANUM

    Xanım. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »
  • XAR1 ƏRƏB

    Tikan. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Çənlibeldə qar görünür, Güllər mənə xar görünür, Günüm ahü zar görünür, Bir qaydıma qalan yoxdu

    Tam oxu »
  • XAR ƏRƏB

    Tikan. Ucundan çəkərsən çox ahu-zarı, Köməyinə çatsın yaradan barı. Fələk gülə düşman yaradıb xarı, Əbəs düşüb bu sevdaya gedirsən

    Tam oxu »
  • XARA

    Özündən naxışları olan parlaq ipək parça. Hüseyn deyir: mayıl oldum Gülxara Geyinibdi atlas, ziba, gül, xara, Qorxuram ki, qismət ola gül xara, Bağban

    Tam oxu »
  • XARAC ƏRƏB

    Xərac. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »
  • XAS ƏRƏB

    1. Seçilmiş, xüsusi; məxsus. 2. Əsil, nəcabətli. İgidlər xasısan, özün mötədil, İgidlər sözünə mən ollam qail

    Tam oxu »
  • XAS ƏRƏB

    1. Seçilmiş, xüsusi, məxsus. 2. Əsil, nəcabətli. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Cəmi dəlilərin xası, Meydanda var mərd davası, Koroğlunun qoç balası, B

    Tam oxu »
  • XAŞXAŞ

    Tərkibində süd şirəsi olan iri çiçəkli və içi xırda toxumlarla dolu qozaşəkilli meyvə verən bitki. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Dastanda təşbeh kimi

    Tam oxu »
  • XATİRİ XOŞ OLMAQ

    Sevinmək. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »
  • XEYLAQ

    Xeyli sözünün canlı danışıqda işlənən forması, nəfər mənasını verir. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Baxdılar ki, atın üstündə bir qız xeylağı var

    Tam oxu »
  • XEYRAT ƏRƏB

    Ölmüş adamın xatirəsinə verilən yemək; ehsan. (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Koroğlu dedi: – Ay qarı, qorxma, gecə bayıra çıxıb atana xeyrat vermək ist

    Tam oxu »
  • XƏDƏNG FARS

    Ox (silah). (“Koroğlu” dastanının lüğəti) Xədəng ox şəklində də işlənir (mürğ quş, qızıl-qırmızı, uzundraz kimi komponentlərin hər ikisi eyni mənanı v

    Tam oxu »
  • XƏDƏNG FARS

    Ox (silah). Klassik şeirdə gözəlin kirpiyi oxa (xədəngə) bənzədilir. Dastanlarda həm həqiqi, həm məcazi mənalarda işlənməsinə aid nümunə var

    Tam oxu »
  • XƏFƏNG

    Evin birinci mərtəbəsindən ikinci mərtəbəsinə və ya çardağa çıxmaq üçün tavandan açılan kiçik qapı (yan tərəfə deyil, aşağıdan yuxarı qaldırılmaqla aç

    Tam oxu »
  • XƏLAYİQ ƏRƏB

    Xəlq olunmuşlar, xidmətçi qadın, cariyə, kölə qadın. (“Kitabi-Dədə Qorqud” leksikası)

    Tam oxu »