Этимологический словарь азербайджанского языка

  • AĞĞAT

    Bu rusca крыжовник sözünün bizdəki qarşılığıdır. “Rusca-azərbaycanca lüğət”in II cildi крыжовник sözünün tərcüməsini verə bilməmiş, yalnız onu şərh et

    Полностью »
  • AĞI

    Ağu kimi də işlədilir, farsca “zəhər” deməkdir. 

    Полностью »
  • AĞI DEMƏK

    Ağ sözünün bir mənası mənbələrdə “göz yaşı” kimi izah olunub. Ağla(maq), ağı demək sözləri həmin kökdən əmələ gəlib

    Полностью »
  • AĞIL1

    Ərəb mənşəlidir, gerçəkliyin şüurda inikasının ali forması olub, insanın ətraf alə­mə münasibətini tənzimləmə qabiliyyətidir

    Полностью »
  • AĞILLI-BAŞLI

    Bu sözün əsli zərf olub (ağılla, başla iş görmək), sonra təhrif edilib və ağılla-başla kəlməsi ağıllı-başlı şəklinə düşüb

    Полностью »
  • AĞIR

    Mənbələrdə “yavaş”, “asta” mənalarını verən ağru (aquru) sözü var. Ağır-ağır hərəkət etmək ifadəsindəki ağır sözü buradan əmələ gəlib

    Полностью »
  • AĞIRLIĞIM-UĞURLUĞUM

    Sözün əsli ağırlığım, yorğunluğum kimi olub. Xalq oyun­larında, bayram mərasimlərində çox işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AĞIZ

    Qədim mənası “deşik”, “boşluq” demək olub. Bu söz tarixi baxımdan qazmaq, qazan sözləri ilə qohum ola bilər

    Полностью »
  • AĞLAMAQ

    Ağı demək, ağlamaq, sıtqamaq, yağış tipli sözlərin hamısı “su” anlamı ilə bağlıdır. Fonetik dəyişmələr nəticəsində formaca bir-birindən uzaqlaşıb: tar

    Полностью »
  • AĞLANSINMAQ

    Ağlamaq feili ilə bağlıdır. -sın (-sa) şəkilçisi adlardan feil düzəldir (ağlam-sın, gülüm-sün, su-sa-maq)

    Полностью »
  • AĞLAYIB-SITQAMAQ

    Bu söz ağlayıb-sığıtmaq kimi olub. Həm ağla, həm də sığıt kəlmələri su anlayışı ilə bağlıdır, “göz yaşı” deməkdir

    Полностью »
  • AĞLINA KEÇƏ YAMAMAQ

    Buradakı ağıl sözü, əslində, al (ön, qabaq) kəlməsinin təhrif olunmuş formasıdır. Alaçıq sözü “qabağı açıq” (qapısı olmayan) deməkdir

    Полностью »
  • AĞNAĞAZ

    Ehtiyacı təcili ödəmək üçün dəyirmanda azca dən üyütməyə “ağnağaz” deyirlər. Bu kəlmənin mənşəyi barədə bir neçə mülahizə söyləmək olar: 1

    Полностью »
  • AĞNAMAQ

    Divar uçub töküləndə deyirik: divar ağnayıb tökülür. Qədimdə ağmaq feili olub və rus dilinə “свалиться”, “склоняться”kimi tərcümə olunub

    Полностью »
  • AĞRI-ACI

    Acı sözünün qədim mənalarından biri “ağrımaq” deməkdir və qaqauz dilində indi də qalmaqdadır: onlarda “aceer ayaam” – cümləsi ayağım ağrıyır anla­mını

    Полностью »
  • AĞSOLAQ (AĞIMSOVLAQ)

    Bu söz yağı əridib içinə yumurta salmaq, sonra onu əzilmiş sarımsaq və qatıq qarışığının üstünə tökməklə alınan xörəyin adını bildirir

    Полностью »
  • AĞSU

    “Tanınmış”, “seçilmiş” mənasında ağsoy (ulusoy) sözü olub, “yüksək nəsil”, “adlı-sanlı” deməkdir. Ehtimal ki, Ağsu rayonunun adı bununla bağlıdır

    Полностью »
  • AĞUŞ

    İlkin mənası “halqa” deməkdir. İndi “qucaq” mənasında işlədilir (qolların ara­sı­na almaq). Türk mənşəli sözə oxşamır, güman edirəm ki, fars sözüdür

    Полностью »
  • AĞUZ

    Bu sözün mənası “yeni doğmuş heyvanın məmələrinin ağzına yığılmış sarı və yüksək kolorili süd, mayalanmaq südü” deməkdir

    Полностью »
  • AĞZIGÖYÇƏK

    Bu sözün əsli ağzıgövşək olub, sonra ikinci hissə təhrif nəticəsində göyçək formasını kəsb edib, mənası “çənəsinə rəhbərlik edə bilməyən” demək­dir

    Полностью »
  • AĞZIQARA

    Ağzı qara tülküyəm ifadəsi dialektlərdə çox işlədilir. “Ağzıqara” “ikiüzlü, yaltaq, hiyləgər” deməkdir, (hərfi mənası: “ağzı pis” deməkdir)

    Полностью »
  • AĞZIYELLİ

    Ağzıqanlı variantı da var. Qan “od”, “isti” deməkdir. Buradakı “yel” qanın təhrifidir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AHIL

    Ərəbcə əhli (yaşlı) sözü ilə qohumdur. 

    Полностью »
  • AXAR-BAXARLI

    Axarı türkmənlərin dəvə yunundan toxuduqları nazik və gözəl parça növüdür. Baxanda sanki adamın gözünü aparır (axıdır)

    Полностью »
  • AXÇA

    Gümüş pula verilən addır. Ağ sifətindən əmələ gəlib ( pulun rəngi ağ, yəni gümüş olduğu üçün belə deyiblər)

    Полностью »
  • AXIR

    Bu söz ərəb mənşəlidir, axirət kəlməsi ilə eyni kökə malikdir, “son” deməkdir. 

    Полностью »
  • AXIR-UXUR

    Axır-axır sözünün dəyişilmiş formasıdır, “axıra qalan”, “töküntü” de­mək­dir. 

    Полностью »
  • AXİRƏT

    Axır (son) sözü ilə eyni kökə malikdir, ərəb mənşəlidir. 

    Полностью »
  • AXMAQ

    Suyun axması ağmaq kimi olub. Ağ isə “hündür” deməkdir. Su da həmişə hündürdən aşağıya axır (“su axar, çuxurunu tapar” deyirik)

    Полностью »
  • AXSAQ

    Kökü ağ kəlməsidir. Onun mənalarından biri “o tərəf-bu tərəfə əyilmə” de­mək­dir. Ağsamaq - ayağın şikəstliyi ilə bağlı olaraq, yeriş zamanı adamın əy

    Полностью »
  • AXŞAM

    Ağşam kimi yazılışı da olub. Şam günün qaranlıq, ağşam isə hələ bir qədər işıqlı (yəni ağ) dövrüdür, gecədən də bununla fərqlənir

    Полностью »
  • AXTA

    Fars dilində də işlədilir və məsdər formasında (axtən) var. Ona görə də onu alınma hesab etmək ilk baxışda təbii görünür

    Полностью »
  • AXTARMA

    1. Pendir növüdür, hərfi mənası “alt-üst etmək”, “qarışdırmaq”, “yoğur­maq” deməkdir, mənbələrdə ruscaya “перевалить” kimi tərcümə olunur

    Полностью »
  • AXUND

    Akın sözünün dəyişilmiş formasıdır. Akının ilkin mənası “savadlı”, “bacarıq­lı”, “çox bilən” demək olub

    Полностью »
  • AXUR

    Axır kimi də işlədilir, farsca “tövlə” deməkdir, bizdə mənası dəyişib.

    Полностью »
  • AİŞƏ

    Ərəbcə mənası “yaşayan” (Dursun) deməkdir. 

    Полностью »
  • AKADEMİYA

    Yunan sözüdür. Afinada yer adı ilə bağlıdır. Həmin yerdə e.ə 385-ci ildən eranın 579-cu ilinə qədər Platonun təsis etdiyi akademiya fəaliyyət göstərib

    Полностью »
  • AKIN

    Qazaxlarda müğənniyə “akın” deyirlər, “atlı gəzən” anlamını verir. Aşıq, ozan kimi bu da gəzərgi olub

    Полностью »
  • AKKAUNT

    ing. account  – hesab, qeydiyyat yazısı

    Полностью »
  • AKKLİMATİZASİYA

    lat. a – sözönü + yun. klima – iqlim

    Полностью »
  • AKKUMULYASİYA

    lat. accumulatio – toplanma

    Полностью »
  • AKROBAT

    Bu, yunan sözüdür, kəndirbaz anlamını əks etdirib, indi məna bir qədər dəyişib. 

    Полностью »
  • AKRONİM

    yun. akros – uca + yun. ony­ma – ad

    Полностью »
  • AKSİZ

    Fransız sözüdür, ilk mənası gəlir “vergisi” demək olub. İndi də “vergi” anlamı ilə bağlı işlədilir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • AKTİNOQRAF

    yun. aktis – şüa + yun. grapho – yazıram, təsvir edirəm

    Полностью »
  • AKTİNOLİT

    yun. aktis – şüa + yun. lithos – daş

    Полностью »
  • AKTİNOMETRİYA

    yun. aktis – şüa + yun. metron – ölçü

    Полностью »
  • AKTUALİZM

    lat. aktualis – müasir

    Полностью »
  • AKVAKULTUR

    lat. agua – su + lat. cultura – tərbiyəetmə, yetişdirmə

    Полностью »
  • AKVAMARİN

    lat. aqua marina – dəniz suyu

    Полностью »