bax xəritəçi
is. Coğrafiya xəritələri tərtib edən mütəxəssis; kartoqraf
is. Coğrafi xəritə çəkmə (tərtib etmə) sənəti; kartoqraflıq
is. [ər.] Ziyan, zərər. [Züleyxa ilə Cəmilin] yaşadıqları kənd müharibə cəbhəsinə yaxın olduğundan böyük xəsarətlərə düçar olmuşdu
is. Göy taxıl. Alaq otları torpaqdakı qidalı maddələri almaqla xəsilləri zəifləşdirir. – İl faraş gəlsə, yaylaqda ot, qışlaqda güzdək və xəsil bol ols
“Xəsilləşmək”dən f.is
f. Göyərmək (taxıl haqqında). Körpə və tər taxıl xəsilləşirdi. S.Rəhimov
is. Xəsil olan, xəsil əkilən yer. Xəsillik salmaq. // Xəsil üçün ayrılan. Xəsillik arpa
sif. Simic, ifrat dərəcədə qənaətcil, pul xərcləməkdən hər vasitə ilə çəkinən. [Qulu:] Allah pulu götürüb belə xəsisə verir ki, sandığa qoyub gecə-gün
zərf Xəsisə yaraşan bir tərzdə, xəsis kimi. Əziz Hüsü! …Sən məktubu xəsiscəsinə yazmağımdan inciyirsən
“Xəsisləşmək”dən f.is
f. Xəsis olmaq, xəsisliyi getdikcə artmaq
is. Simiclik, xəsis adamın xasiyyəti. Hacı Bakıda bir məşhur kişi idi. İstər dövlətdə, istər xəsislikdə
is. [fars.] Fırıldaqçı, xırda oğru, cibgir, cibəgirən. Xəspuşlardan birisi pulları iki əli üzərində Varisə doğru uzadaraq: – Varis bəy, hər kəsdən çox
is. Fırıdaqçılıq; cibgirlik, xırda oğruluq
sif. [fars.] 1. Səhhəti yerində olmayan, bir xəstəliyi olan; naxoş, azarlı. Xəstə uşaq. – Xəstə əsgər dərindən nəfəs aldı
zərf Xəstə olduğu halda, azarlı-azarlı, naxoş halda. Xəstə-xəstə qonaqlığa getmək. – Polad Kamilin xəstə-xəstə gördüyü işə məəttəl qaldı
sif. [fars. xəstə və ər. hal] Bir qədər xəstə, kefsiz, halsız, nasaz. İyirmi beş bahar görmüş bu adam altmış xəzan keçirmiş qoca kimi yorğun, xəstəhal
is. Kefsizlik, halsızlıq, düşkünlük, nasazlıq
is. [fars.] Müalicə üçün xəstələrin yatdığı ev, bina, müəssisə. Xəstəni xəstəxanaya qoymaq. – Yaralı hərbi xəstəxanada … yatmışdı
sif. Xəstəxanası olan. Xəstəxanalı qəsəbə
“Xəstələndirmək”dən f.is
f. Xəstə etmək, xəstələnməsinə səbəb olmaq, azara salmaq, azarlatmaq, naxoşlatmaq. Dünənki külək məni xəstələndirdi
“Xəstələnmək”dən f.is
f. Azarlamaq, naxoşlamaq, bir xəstəliyə tutulmaq. Özümü soyuğa verib xəstələndim. – Doğrudan da, keçən il Bakıya, Tahirin yanına gedəndə Gülsənəm arva
is. Orqanizmin normal həyat fəaliyyətinin pozulması halı; azar, naxoşluq. Göz xəstəlikləri. Sağalmaz xəstəlik
bax xəstəməzac
is. Xəstəlik törəməsinə səbəb olan, azar mənbəyi olan, mikrobları yayan. Xəstəliktörədən mikroblar
is. Xəstəlik törəməsinə, xəstəlik yayılmasına səbəb olma, xəstəlik mənbəyi olma. Virusun xəstəliktörətmə qabiliyyəti
sif. [ər.] Xəstəliklərə, tez xəstələnməyə mail olan, tez-tez xəstələnən, üzərindən xəstəlik əskik olmayan
is. Xəstəliyə mail olma; üzərindən xəstəlik əskik olmayan, tez-tez xəstələnən adamın halı
bax xaral. Bir adam ki, … kömür xəşəllərini dalına şələləyib hıqqana-hıqqana gətirə, …qalxa-qalxa Müqim bəy Cavanşir kimi bir əsilzadənin mühafizi ola
is. zool. Şirin sularda yaşayan, yeyilən balıq növü. İldırım qeyzini sel-sel axıdan; Çapaqdan, xəşəmdən, qızıl balıqdan; Rəng alan, dad alan dəli çayl
is. Suda bişirilib yağ və doşabla yeyilən xəmir xörəyi. Qarğa özünü quş bilir, xəşil özünü aş. (Ata. sözü)
is. [ər.] Səhv, yanlışlıq, qələt. Mürəttib xətası. Korrektor xətası
is. Kişilərdə saçın gicgah tərəfdə qulağın qabağında olan hissəsi. [Budaq:] Yeznəm məni görcək yerindən qalxıb içəridə var-gəl eləməyə, arabir sol əli
is. xüs. Xətt çəkməyə məxsus alət; cızıqçəkən. Xətçəkəni lazımi hündürlük ölçüsündə saxlamaq üçün masştabı olan hündürlükölçəndən … istifadə edilir
is. [ər.] 1. Təhlükə, qorxu. [Şah öz-özünə:] İndi bütün ümidim vəzirin fərasətinədir, yəqin keçəni görüb mənim xətərdə olduğumu anlar
“Xətərlənmək”dən f.is
f. Xətər dəymək, zərər, ziyan görmək. // Korlanmaq, xarab olmaq, zədələnmək. Blindajın divarları və tavanı adda-budda xətərlənmişdi
sif. Çox qorxulu, çox təhlükəli, təhlükə ilə dolu, xətər gətirə bilən, xatalı. Xətərli səfər. Xətərli yol
is. Qorxulu, təhlükəli olma, xətər gətirmə; təhlükəlilik
sif. [ər. xətər və fars. nak] klas. bax xətərli. Sərsəri basma qədəm eşq təriqinə, Füzuli; Ehtimal eylə ki, qayətdə xətərnak səfərdir
sif. Qorxusuz, təhlükəsiz, xatasız. Xətərsiz iş. Xətərsiz səfər. – [Ataş:] Xalıqverdi əmi deyirdi ki, Turaclı yolu xətərsizdir
“Xətərsizləşdirmək” dən f.is
f. Xətərsiz etmək, qorxusuz, təhlükəsiz hala gətirmək. [Veysəl] Kəngərlini qorxudub buradan uzaqlaşdırmaq, Ataşın yolunu xətərsizləşdirmək istəyirdi
“Xətərsizləşmək”dən f.is
f. Qorxusuz, təhlükəsiz olmaq, əminlik olmaq. Yollar xətərsizləşib
is. Xətərsiz, qorxusuz olma; təhlükəsizlik, əmin-amanlıq
is. [ər.] Məsciddə xütbə oxuyan din xadimi. Xətib minbərdən yerə düşməmiş, əhali hakimi və xətibi gözləməyərək məsciddən çıxdı