Этимологический словарь азербайджанского языка

  • AC

    Dilimizdə həm feil (acmaq), həm də ad (ac adam) kimi işlədilir. Aş (xörək) sözü zə­minində yaranıb. Mənası “aş (xörək, yemək) istəmək”, “aş arzulamaq”

    Полностью »
  • AC-YALAVAC

    Birinci komponenti olan aş (acmaq, yəni “aş istəmək” demək olub) kəlməsinin dəyişmiş formasıdır. İkinci hissə isə yalın (lüt, olmayan, çılpaq) sözü il

    Полностью »
  • ACGÖZ

    Sözün əsli aşgözdür. Elə ac sözü də aş kəlməsinin dəyişmiş formasıdır. Acgöz (aşgöz) yeməkdən doymayana, həmişə yem (aş) arxasına boylanana deyirlər

    Полностью »
  • ACI

    Acıq kəlməsi ilə eyni kökə malikdir. Acı “turş” demək olub (indi məna bir qədər dəyişib), acıq isə “hirs” anlamında işlədilir

    Полностью »
  • ACIRĞAN

    Radlovda “turş” anlamında açıqlanıb. Ayran sözü də bununla bağlıdır.  

    Полностью »
  • ACIŞMAQ

    “Yaram acışıb” deyirik, acışmaq kəlməsinin mənası rus dilində “обо­стряться, печалиться” kimi verilib

    Полностью »
  • AÇIB-AĞARTMAQ

    Açıq sözünün bir mənası “aydın” (ясно) demək olub (açıq hava və s.). Açıb-ağartmaq kəlməsi mənbələrdə açıq-adırlıq kimi qeydə alınıb

    Полностью »
  • AÇIQ-AYDIN

    İlk baxışda 2-ci söz “ay işığı” kimi başa düşülür, amma sözün əsli açıq-adırt olub (“ayırmaq, analiz, çözələmək” mənalarını əks etdirib)

    Полностью »
  • AÇIQCA

    Mənbələrdə aç-ğın-ca kimi verilib. Kök (aç) feildir, aç-ğın sifətdir, sifətin üzə­rinə -ca qoşması artırılıb

    Полностью »
  • AÇMAQ1

    Sinonimi yazmaq feili olub. M.Kaşğaridə “Ər dügün yazdı” cümləsi “kişi dü­yünü açdı” mənasında işlədilib

    Полностью »
  • AD GÜNÜ

    Niyə doğum günü yox, ad günü? Türk aləmində kişi igidlik göstərdikdən, yəni doğum günündən çox sonra ona ad verilirmiş

    Полностью »
  • ADA

    Bu sözün sinonimi ara kəlməsidir (Adalar dənizi ilə yanaşı, Aralıq dənizi də işlədilir). Zənn edirəm ki, hər iki söz eyni olub, sonra mənalarında müəy

    Полностью »
  • ADAXLI

    Ada feilimiz olub və 2 mənada işlədilib: 1. Ad vermək.  2. Ad eləmək. Adaxlı 2-ci məna ilə bağlıdır, “oğlanla qızı bir-birinə ad eləmək” (nişanlamaq)

    Полностью »
  • ADAQ

    Törəmə kökü ada(maq) feilidir, addım sözü ilə eyni kökə malikdir. İlk kök ay (getmək) kəlməsidir, y və d əvəzlənməsi təbii haldır (quyu əvəzinə, quduq

    Полностью »
  • ADAQLI

    Türkmən dilində ad-a-maq feili “ad eləmək”, “niyyət eləmək” anlamında işlə­dilir. Adaq ismi həmin feildən düzəlib və “ad eləmək” mənasını əks etdirir

    Полностью »
  • ADAM

    Bax: adəm.   

    Полностью »
  • ADAMYANA

    Adam sözü “Adəm” deməkdir, -yana isə farsca -anə (-yanə) şəkilçisinin dəyişmiş formasıdır (şairanə..

    Полностью »
  • ADAPTASİYA

    lat. adaptatio – uyğunlaşma

    Полностью »
  • ADAŞ

    Bu söz ad və daş hissələrindən ibarətdir; daş hissəsi əş kimi olub, “birgəlik, oxşarlıq” bildirib. Adaş “adı bir olan” deməkdir

    Полностью »
  • ADBAAD

    Qədimdə bizim “və” mənasında (bu, ərəbcədir) işlədilən ma bağlayıcımız olub. Adbaad sözündəki ba həmin ma-nın dəyişmiş formasıdır (az-maz sözündə özün

    Полностью »
  • ADDA-BUDDA

    Sözün əsli orda-burda kimi olub, sonra dəyişib.   

    Полностью »
  • ADDAMA

    Dialektlərdə addamaq feili və addama ismi var. Birinci, suya daş qoyub ayağı üstünə basmaqla o biri taya keçmək deməkdir; ikinci “nərdivan” mənasında

    Полностью »
  • ADDAMAC

    Əsli ad-la-ma-c kimi olub. Addım (adaq, ayaq) sözü ilə qohumdur. Mə­na­sı “arxda keçid yeri” deməkdir

    Полностью »
  • ADDIM

    Mənbələrdə ad (ay, ad) sözləri rus dilindəki “шагать”mənasında verilib. Belə məlum olur ki, ayaq və addım sözlərinin kökü feildir

    Полностью »
  • ADENOMA

    Yunanca aden (vəzi) və oma (şişmə) sözlərindən törəyib.    

    Полностью »
  • ADƏM

    Qədim yəhudi dilində “insan” deməkdir. Bizə ərəb dilindən keçib. Türk alə­mində kişi sözü işlədilib. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ADƏMDƏN-XATƏMƏ

    İlk peyğəmbərdən (Adəm) başlayaraq indiyə qədər (xatəm “sonuncu” deməkdir, görünür, xətm, xitam sözləri ilə qohumdur) olan, yəni “ilk peyğəmbərdən son

    Полностью »
  • ADƏT

    Ərəb sözüdür, vərdiş sözünün sinonimidir. Mənası “alışmaq, uyğunlaşmaq” deməkdir, bizdə (türk aləmində) öyrənik sözündən istifadə olunub

    Полностью »
  • ADI

    Bu, ərəb mənşəlidir, ədat yerində işlədilir və a saiti uzun tələffüz olunur. Hərfi mənası “əsla” deməkdir (“onunla adı işin olmasın” cümləsi el arasın

    Полностью »
  • ADINA

    Həftənin IV gününə (cümə axşamına) qabaqlar “adına” demişik, fars sö­zü­dür. Poeziyada çox işlədilib: Rəbiəl - axirdə adına günü, / Şamidan eylədi həm

    Полностью »
  • ADIR

    türk. – alçaq dağlıq ərazi

    Полностью »
  • ADİABATİK

    yun. adiabatos – bağlı, keçirməyən

    Полностью »
  • ADMİRAL

    Ərəb mənşəlidir, əmirəlbəhr (dəniz əmiri) mənasını əks etdirib. İndi yüksək rütbədir. (Bəşir Əhmədov

    Полностью »
  • ADVEKSİYA

    lat. advectio – aparılma, çatdırılma

    Полностью »
  • ADVERTORİAL

    ing. advertorial < advertisement – reklam + ing. editorial – redaksiya məqaləsi

    Полностью »
  • AEROFOTOAPARAT

    yun. aero – hava

    Полностью »
  • AEROLOGİYA

    yun. aero – hava + yun. logos – elm

    Полностью »
  • AERONOMİYA

    yun. aero – hava + yun. nomos – qanun

    Полностью »
  • AEROZOL

    yun. aer – hava + yun. sole – cisim

    Полностью »
  • AFAQ

    Üfüq sözü ilə qohumdur, ərəb mənşəlidir. 

    Полностью »
  • AFELİ

    yun. apo – uzaqlıq + yun. Helios – Günəş

    Полностью »
  • AFƏRİN

    Farsca afəridən (yaratmaq) məsdəri ilə qohumdur.  

    Полностью »
  • AFİNA

    Yunan mənşəlidir, müdriklik allahının adı olub. 

    Полностью »
  • AFİYYƏTDİN

    Ərəbcə afiyət (sağlam, saf) və din sözlərindən əmələ gəlib: “dinin saflığı yolunda çalışan” deməkdir

    Полностью »
  • AFRODİTA

    Yunancadır, gözəllik allahının adıdır. 

    Полностью »
  • AFTAB

    Farscadır, tab “isti” deməkdir. Yay fəslinin adı tabistandır (isti məkan). Aftab “günəş” “günəş üzlü (gözəl, parlaq)” deməkdir

    Полностью »
  • AGAH

    Farsca agahanidən (məlumatlandırmaq) məsdəri ilə qohumdur. 

    Полностью »
  • AĞ1

    Rəng bildirən bu sözün başqa dillərdəki qarşılığı “parıltı” (блеск) mənasını əks etdirir. Məsələn, rus dilindəki белый kəlməsi tarixi baxımdan qədim h

    Полностью »
  • AĞ ELƏMƏK

    Üzünə ağ olmaq, ağ yalan kimi ifadələrdə ağ sözü “yuxarı” anlamını əks etdirir: ağ eləmək “normadan yuxarı qalxmaq”dır

    Полностью »
  • AĞ OLMAQ

    “Üzünə ağ olur” deyirik. Alimlər buradakı ağ(aq) sözünü ərəb mənşəli hesab edirlər. Söz, əslində, türk mənşəlidir

    Полностью »