Xaqan sözü ilə bağlıdır. Yerlərdə, qismən kiçik ərazilərə başçılıq edən rəhbərlər özlərini xaqana bənzətmək üçün xan adından istifadə ediblər (Qızıl Orda dağılan dövrlərə təsadüf edir). (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Xan
Xan (Türk dili: Han, kaan, kağan, hakan) — Monqol və türk dövlətlərində hökmdarlar tərəfindən istifadə edilən ünvanlardan biri və nisbi olaraq ən köhnələrindəndir.
== İstifadəsi ==
Xan — ilk dəfə jujanlar dövründə istifadə edilən bir tituldur. Xaqandan daha aşağı titul idi. Avropa feodalizmində krala bərabərdir.
Xan sözündən yaranan sözlər:
Gurxan — Qaraxitaylar dövlətinin idarəçilərinə deyilirdi.
İlxan — Müəyyən bir elin ya da bölgənin idarəçilərinə deyilirdi.
Xani-xanan (fars. خان خانان) — Böyük Moğol İmperiyasının sərkərdələrinə deyilirdi.
Xan Sahib Şri Babi — Bantva Manavadar dövlətinin hökmdarlarına deyilirdi.
Qan — Koreyadakı qəbilə başçılarına verilən titul idi.
Xan xan Bəsirəssəltənə
Xan xan Bəsirəssəltənə (1852-1922) — Mirzə Əli Siqqətülislamın yeznəsi (bacısının həyat yoldaşı), Müzəffərəddin şah Qacara yaxın olan saray adamlarından idi.
1895-ci ildə, Müzəffərəddin şah Qacar ilə birlikdə Təbrizdən Tehrana gəlib və Müzəffərəddin şah Qacar padşah olandan sonra, şahın ən yaxın adamlarından oldu. 1896-1897-ci illərdə sarayda şahın xidmətçisi olmaqdan başqa, Tehranın ətrafında olan ellərin (Qaraçorlu eli, Xudabəndəli eli və Osanlu eli) başçısı oldu ki, əvvəllər Əminəssultanın qardaşı, Məhəmməd Qasim xan Vəkiləssəltənənin sahibliyində idi. 1898-ci ildə, Mirzə Əli Əsğər xan Əminəssultanın yenidən iş üstə gələndən sonra,yada Ruslar tərəfindən iş üstə gətirildiyəndən sonra, Bəsirəssəltənə Ərdəbilə sürgün oldu və bir daha Tehrana qayıtmadı, 1922-ci ildə və 70 yaşında vəfat etdi.
Uşaqları, soyadlarını "Bəsirpur" qoyublar.
== Qaynaqlar ==
شرح حال رجال ایران.نگارش مهدی بامداد.جلد دوم ص 90.
Ehsan xan Kəngərli (xan)
Ehsan xan Kəngərli və ya Ehsan xan Naxçıvanski (1789, Naxçıvan – 1846, Naxçıvan) — Çar-Rus ordusunda general-mayor, Naxçıvanın sonuncu xanı Kəlbəli xan Kəngərlinin oğlu, tam süvari qoşunu generalı İsmayıl xan Naxçıvanskinin, Kəlbəli xan Naxçıvanskinin və Qönçəbəyimin atası. Naxçıvanski soyadından istifadə etmiş ilk Kəngərli nümayəndəsi.
== Hərbi fəaliyyəti ==
Ehsan xan Kəngərli 1826–1828-ci illər Rusiya–İran müharibəsi zamanı Abbasabad qalası qarnizonunun hərbi rəislərindən biri, İran ordusunda sərhəngi (polkovnik) olmuşdur. Sonradan o, rusların tərəfinə keçmiş və qalanın alınmasında onlara kömək göstərmişdir. Tarixi mənbələrə görə, Ehsan xan Kəngərli naxçıvanlılardan və ruslardan ibarət on minlik qoşuna başçılıq etmişdir.
İlk dövrlərdə çar hökuməti Azərbaycanın digər xanlıqlarında olduğu kimi, Naxçıvanda da eyni siyasət yeridir və xanlıqdaxili muxtariyyət hüququ verirdi. Azərbaycan xanlıqlarını öz torpaqlarına qatdıqdan sonra, yerlərdə xan üsul-idarəsi komendant idarəsi ilə əvəz olundu. Lakin Naxçıvanın idarəsi rus ordusunun polkovniki rütbəsini almış Ehsan xana tapşırıldı. Azərbaycanın şimalı Rusiyaya birləşdirildikdən sonra general-mayor rütbəsi alan Ehsan xan Kəngərli İrəvan və Naxçıvan xanlıqlarının, Ordubad dairəsinin səlahiyyətli nümayəndəsi kimi Türkmənçay müqaviləsini (1828) imzalamış, xanlıq ləğv edildikdən sonra Naxçıvan əyalətinin ilk naibi təyin olunmuşdur. Ehsan xan abadlıq, quruculuq işlərinə, dünyəvi təhsilə böyük diqqət yetirirdi.
Güyük xan
Güyük xan — Göyük ya da Küyük olaraq da bilinir (d. 1206 — ö. 1248) — Çingiz xanın nəvəsi, Monqolların böyük xaqanı Ögedey xanın böyük oğlu və varisi. Ögedeyın 1241-ci ildə ölməsindən sonra hüquqi olaraq dövlət xaqansız qalır, ancaq faktiki olaraq 1241–1246-cı illərdə hakimiyyətdə Güyükün anası olur. 1246-cı ildə anasının ölümündən sonra həm hüquqi, həm də faktiki baxımdan Güyük xaqan olur və beləliklə, Monqol İmperiyası öz III xaqanına qovuşur.
== Həyatı ==
Eyni zamanda naiblik vəzifəsi aparan anası Töregene xatının siyasî manevrları sayəsində 1246-cı ildə toplanan qurultayda böyük xaqan (qaan) seçildi. Qərbi xristiyanlığınca hərətiklik olaraq qəbul edilen nəsranilikdən böyük ölçüdə təsirləndi və çevrəsinə xristian müşavirlər topladı. Xanlığa seçilişi Çingiz xanın başqa nəvəsi, Rusiya fatehi və Qızıl Orda dövlətinin qurucusu Batı xanın nifrətinə səbəb olsa da, erkən ölümü Böyük Monqol imperiyasının bütünlüklə parçalanmasını önlədi. Güyük xan Büri xanla birlikdə Batı xanı təhqir etmişdi. Batı xan onları Ögedey xana şikayət etdi və xan onları cəzalandırdı.
Hacı xan
Hacı xan Kəngərli — Naxçıvan xanı.
== Haqqında ==
Heydərqulu xan Kəngərlinin ölümündən (1763–64) sonra taxta çıxmışdır. Onun hakimiyyəti dövründə Naxçıvan xanlığı zəifləmişdir. Azərbaycan hökmdarı Kərim xan Zənddən (1760–1779) asılılığı qəbul etmişdir. Kərim xan onu Şiraza dəvət edib kiçik günah üstündə əsir almış, yerinə Heydərqulu xanın oğlu Rəhim xan Kəngərliyə keçmişdir.
== Ədəbiyyat ==
Naxçıvan xanlığı məqaləsinin ədəbiyyatına
== Mənbə ==
Naxçıvan Ensiklopediyası. Bakı. 2002. səh. 174.
Heydər xan
Seyid Heydər Bahadur xan ibn Şahmurad xan Manqıt (1775 — 1826) — Manqıtlar sülaləsindən Buxara əmirliyinin hökmdarı.
== Həyatı ==
Seyid Heydər Bahadur xan 1775-ci ildə Buxara şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl ailə təlim-tərbiyəsi almışdı. Atası Əmir Şahmurad xan Manqıtlar sülaləsindən idi.Anası isə Şeybanilər sülaləsindən Əbülfeyz xanın qızı idi.
Heydər xan atası vəfat edən dönəmdə Qarşı şəhərində idi. Oradan Buxaraya qayıtdı. Burda türk adətinə görə ağ keçə üzərində xanlıq taxtına əyləşdirildi.
== Ədəbiyyat ==
Абдулазим Сами, «Тарих-и салатин-и мангитийа» дар ас-салтана-и Бухараи шариф. Перевод Л. М. Епифановой. М.,1962
Ахмад Дониш.
Hülagü xan
Hülakü (monq. Хүлэгү хан – Xülegü xan; çin. 旭烈兀 — Çü liye vu; ərəb. هولاكو خان/ هَلَاوُن – Hulaku xən/Hələvun; fars. هولاکو خان – Hulaku xən; d. 1217 — ö. 8 fevral 1265) — Elxanilər dövlətinin qurucusu, Çingiz xanın nəvəsi, Münke xanın və Xubilay xanın qardaşıdır. Hülakü xan 1255-ci ildə Orta Şərqdə torpaqların fəthini bitirmək məqsədilə Mengü xan tərəfindən bölgədəki ərazilərin hökmdarı təyin edilmişdir.
== Arxa plan ==
Hülakü xan Çingiz xanın oğlu Toluy xanın və Kereitin şahzadəsi Sörköktəni Bəginin oğlu idi. Sörköktəni Bəgi bütün oğullarının monqol lideri olmasını təmin edərək uğurla monqol siyasətini idarə etdi.
Hülaku xan
Hülakü (monq. Хүлэгү хан – Xülegü xan; çin. 旭烈兀 — Çü liye vu; ərəb. هولاكو خان/ هَلَاوُن – Hulaku xən/Hələvun; fars. هولاکو خان – Hulaku xən; d. 1217 — ö. 8 fevral 1265) — Elxanilər dövlətinin qurucusu, Çingiz xanın nəvəsi, Münke xanın və Xubilay xanın qardaşıdır. Hülakü xan 1255-ci ildə Orta Şərqdə torpaqların fəthini bitirmək məqsədilə Mengü xan tərəfindən bölgədəki ərazilərin hökmdarı təyin edilmişdir.
== Arxa plan ==
Hülakü xan Çingiz xanın oğlu Toluy xanın və Kereitin şahzadəsi Sörköktəni Bəginin oğlu idi. Sörköktəni Bəgi bütün oğullarının monqol lideri olmasını təmin edərək uğurla monqol siyasətini idarə etdi.
Hüseynqulu xan
Şəxslər
Hüseynqulu xan (Bakı xanı) — Bakı xanı.
Hüseynqulu xan Sərdar — İrəvan xanı.
Hüseynqulu xan Dünbili — Xoy hakimi
Hüseynqulu xan Xoyski — çar ordusunun general-mayoru.
Izıh Xan
Izıh Xan - türk və altay mifologiyasında heyvan ilahı. Itıh Xan olaraq da xatırlanır. Heyvanları və xüsusilə atları, "ıdık" olaraq təbiətə salınan azad qurbanları qoruyan tanrıdır. Dağların zirvəsində yaşayır.
== Etimologiya ==
(Iz/Id) kökündən törəmişdir. "Idık" sözündən gəlir. Salmaq, sərbəst buraxmaq mənaları vardır. Müqəddəslik və ilahilik anlayışlarını da bünyəsində saxlayar.
Kaydu xan
Kaydu xan (1230–1301) — 1296–1301-ci illər arasında Monqol xanı. 30 ildən çox Kubilay xana qarşı savaşmışdır.
== Həyatı ==
Çingiz xanın oğullarından Ögeday qaanin nəvəsiydi. Atası Kaşin Ögedayın beşinci oğluydu. 1263-cü ildə Türkistan üzərində haqq iddia etdi və xüsusən Arık Bökə ilə apardığı əsgəri ittifaqların yardımıyla bölgəni ələ keçirdi. 1269-cu ildə bəzi Monqol öndərlərincə xan seçildi. Bir müddət üçün, əski paytaxt Qaraqorumla birlikdə Monqol torpaqlarının önəmli bir bölümünü idarəsi altında tutduysa da, Kubilay xana qarşı qalıcı bir zəfər qazana bilmədi. 1294-cü ildə Kubilay xanın ölməsindən sonra da saldırılarını sürdürdü. 1301-cü ildə Qaraqurum yaxınlarında yenik düşdü və qaçarkən öldürüldü.
Kazım xan
Kazım xan
və ya Məhəmmədkazım xan (?-1763) – Toxmaqlı oymağının məşhur simalarından biri, Qaradağ xanı (1730-1763). Məhəmmədkazım xan Məhəmmədqasım xanın oğlu, Mustafaqulu xan, Nəcəfqulu xanın atasıdır.
== Həyatı ==
Məhəmmədkazım xanın hakimiyyətinin ilk illəri Osmanlıların ağalıq dönəminə düşmüşdü. 1730-cu ildə Nadirqulu xan Qırxlı-Avşar Təbrizi, Əhəri, Ərdəbili osmanlıların əlindən aldı. Nadirqulu xan II Şah Təhmasibin (1722-1732) adından Məhəmmədkazım xanı Qaradağın hakimi vəzifəsinə təyin etdi. Məhəmmədkazım xan da atası Məhəmmədqasım xan, böyük qardaşı Əbdürrəzzaq xan kimi Qaradağı müstəqil idarə etmək istəyirdi. Ona görə də nə Osmanlılara, nə Şah Sultan Hüseynə, nə onun oğlu II Təhmasibə, nə də Nadirqulu xana itaətini bildirmədi. 1734-cü ildə Nadirqulu xan Məhəmmədkazım xanı aldadıb tutdu. Saray adamları onu öldürməyi təhrik edirdilər. Nadirqulu xan onu xəlifə ocağının nümayəndəsi olduğuna və qardaşı Əbdürrəzzaq xanın xatirinə bağışladı.
Kebek xan
Kebek xan (?-1326) — Cığatay xanlığının xanı, Cığatay xanın törəməsi.
== Həyatı ==
Böyük qardaşı İsen-Buğa xanın 1319-cu ilin ilk aylarında ölümündən sonra Kebek xan, Cıağatay xanlığının hakimi məqamına gəlmişdir. Kebek xan böyük qardaşları Künçük xan və İsen-Buka xanın zamanından bəri şəxsiyyəti, mübarizliyi və komandanlıq vəsfləri ilə tanınmış və cığataylılar tarixində ilk dəfə adına pul kəsdirən hökmdar olaraq ünlənmişdir. Bu, o zamana qədər sadəcə kim tərəfindən zərb olunduğu bəlli olmayan pullar işlənən Cığatay xanlığının rəsmən istiqlalını sübut etməsi deməkdir. Kebek xanın kəsdirmiş olduğu pullar o qədər məşhur olmuşdur ki, ruslarda xırda pul qarşılığı işlənilən Kopeek kəliməsinin Kebekidən (Kebekin kəsdirdiyi pul) gəldiii biliniir. Kebek xan xanlığın mərkəzini də dəyişdirmiş və Karşı çevrəsinə daşımışdır. Ölümündən sonra xələfi İlçigiday xan, 1326-cı ildə xanlığa gətirilmiş fəqət eyni il toplanan qurultayda Tarmaşirin xan, xanlıq məqamına gətirilmişdir.
Kenesarı xan
Kenesarı xan (qaz. Кенесары Қасымұлы; 1801, Orta juz – 1847, Qırğızıstan) — Qazax xanlığının 20-ci hökmdarı.
== Həyatı ==
1802-ci ildə anadan olmuş Kenesarı Qasım Xan oğlunun adını və soyadını qaynaqlarda Kine Sarı Sultan, Kenesarı Qasımov kimi də yazırlar. O, məşhur Qazax xanı Abılay xanın nəslindəndir.
Kazan xanlığını və Həştərxan xanlığını işğal edən Rusiya sərhədlərini cənuba və şərqə doğru genişləndirirdi. Lakin onun yeni əraziləri idarə edə biləcək nə məmurları vardı, nə də ordusu. Buna görə də Hindistandan və Çindən gələn karvan yollarını nəzarətdə saxlamaq üçün qalalar tikərək kiçik hərbi birliklərini həmin qalalarda yerləşdirməklə həm karvan yollarını nəzarətdə saxlayır, həm də bölgənin dağınıq və kiçik yerli idarəçilərinə təsir göstərirdi.
1715-ci ildən etibarən xalqı ata-baba yurdundan, otlaqlarından didərgin salaraq qazax çöllərinə sahib olan və yollar üzərində mühafizə qurğuları yaradan Rusiya imperiyası 1731-ci ildə qazaxların Kiçik juzunun xanı Əbül Xeyrini Rusiya təbəəliyini qəbula məcbur etdi.
1750-ci ildən sonra Rusiya qalalarının sayını sürətlə artırmaqla yanaşı, onların müdafiə qabiliyyətini də artırırdı. Artıq Orta və Böyük juz da əsarət altına düşmüşdü.
Kerey Xan
Qara oğlanlar- türk və altay mifologiyasında şər tanrıları. Qara ərlər də deyilir. Erlik Xanın oğullarıdırlar. Ədədləri doqquzdur. Monqolların "Doqquz Qana Susamış Tanrı"ları ilə bənzərlik göstərir. İnsanlara pisliklər gətirən qara fırtınalar əsdirər, qan yağışları yağdırırlar. Erlikin sarayının və ya yeraltının qapılarını gözlədikləri üçün Qapı Gözətçiləri deyə xatırlanarlar.
Temir Xan: Dəmir ilahı.
Qaraş Xan: Qaranlıq ilahı.
Matır Xan: Cəsarət tanrısı.
Keyxatu xan
Keyxatu xan (monq. ᠭᠠᠶᠺᠠᠲᠦ; Buddist adı: Riçindorj; təq. 1259 – 24 mart 1295) — Elxanlılar sülaləsindən beşinci elxan. Elxanlılar dövlətinin hökmdarı (1291–1295), Arqun xanın qardaşı və sələfi.
Keyxatunun buddist laması ona Tibet dilində Qiymətli Almas mənasını Riçindorj adını vermişdir. Bu ad sonradan Keyxatu dövründə tədavülə buraxılan kağız pullarda da qeyd edilmişdir.
== Həyatının erkən dönəmi ==
Keyxatu xan 1259-cu ildə Abaqa xanla Nukdan Xatunun ailəsində doğulmuşdur. Anası olan Nukdan Xatun Tatar idi. Keyxatu xan Əhməd Təkudar xanın hakimiyyəti dövründə Suriyanın şimalında yaşamış və 1284-cü ildə Qonqurtayın edam edilməsindən sonra qardaşı olan Arqunun yanına, yəni Xorasana qaçmışdır. O, 1284-cü ilin iyununda Arqun tərəfindən Təkudara sülh qarşılığı girov kimi verilmiş və ögey anası Today Xatunun ordasına qatılmışdır.
Kildibəy xan
Kildibəy xan (v. 1362) — Orduməlik xanı devirərək hakimiyyətə gəlmişdi. Batı xanın nəslindən gəldiyini iddia etsə də, əsl mənşəyi məlum deyil. 1 ilə yaxın hakimiyyətdən sonra Murad xan tərəfindən devrildi.
Kormesi xan
Kormesi xan (bolq. Кормесий) (?-738)— Dulo sülaləsindən Böyük Bolqar xanlığının xanı.
== Həyatı ==
Kormesi xan haqqında tarixi məlumat olduqca azdır. 716-cı ildə salnaməçi Feofan onun barəsində söhbət açır. Bəzən onu Tervel xanın oğlu kimi də göstərirlər.. "Madara atlısı" abidəsinin altında Kormesi xanın hakimiyyəti haqqında məlumat var. Amma vandallar tərəfindən qəsdən pozulub. Kormesi xanın 738-ci ilədək hakimiyyətdə olduğu bilinir.
== Toponimlər ==
Antarktikanın Qrinviç adasında Kormesi təpəsi xanın şərəfinə adlanıb.
Kormisoş xan
Kormisoş xan — (bolq. Кормисош) - Bulqar xanı. 737-754 yaxud 753-756 illərində hökmdarlıq etmişdir. Uokil sülaləsindən idi. Necə hakimiyyətə gəldiyi bilinmir.
== Hakimiyyəti ==
İmperator V Konstantin Frakiya ətrafını gücləndirməyə, erməniləri və suriyalıları bölgəyə köçürməyə başlamışdı. Buna cavab olaraq xan, illik verilən verginin artırılmasını tələb etmişdi. Cavab almayan xan hücuma keçmiş lakin məğlub olmuşdu. Bu məğlubiyyətin nəticəsi olaraq saray çevrilişi nəticəsində devilmiş, taxta bacısı oğlu Vinek xan gəlmişdi.
Kuçluk xan
Kuçluk xan (?-1218) — Naymanların xanı.
== Həyatı ==
O, nayman tayfasına mənsub idi. Nəsrani təriqətinə bağlıydı. Atası Tayan xan uzun illər uluslarına rəhbərlik etmişdi.
1203-cü il qələbəsindən sonra Temuçinin (Çingiz xanın) torpaqları genişlənərək nayman torpaqlarına çox yaxınlaşmışdı. Nayman xanı Kuçluk Temuçinin yeganə qatı düşməni olaraq qalırdı. Naymanların güclü qoşunu vardı. Buna baxmayaraq, Temuçinin qoşunları 1204-cü ilin payızında naymanları və onların müttəfiqlərini məğlubiyyətə uğratdı. Nayman xanı Kuçluk İrtış çayına tərəf qaçaraq canını bir təhər qurtara bildi. Naymanların müttəfiqi sayılan Merkit xanı Toxtabəy də onunla birlikdə aradan çıxdı.
Kömür Xan
Qara oğlanlar- türk və altay mifologiyasında şər tanrıları. Qara ərlər də deyilir. Erlik Xanın oğullarıdırlar. Ədədləri doqquzdur. Monqolların "Doqquz Qana Susamış Tanrı"ları ilə bənzərlik göstərir. İnsanlara pisliklər gətirən qara fırtınalar əsdirər, qan yağışları yağdırırlar. Erlikin sarayının və ya yeraltının qapılarını gözlədikləri üçün Qapı Gözətçiləri deyə xatırlanarlar.
Temir Xan: Dəmir ilahı.
Qaraş Xan: Qaranlıq ilahı.
Matır Xan: Cəsarət tanrısı.
Mete xan
Mete xaqan, Mete Şanyü və ya Mete xan (qədim Çin mənbələrində Mao-tun və ya Modun Şanyu olaraq da adlandırılır) (çin. 冒頓單于; E.ə. 234-e.ə. 174) — Böyük Hun İmperiyasının ikinci Tenqri Qutu (şanyüsü). Bəzi tarixçilər onu Oğuz xan hesab edir.
== Həyatı ==
Böyük Çin tarixçisi Sima Syan yazır ki, hunlar öz uzun tarixləri ərzində dəfələrlə gah güclənib yekdil, vahid səltənət yaratmış, gah zəifləyib ayrı-ayrı qəbilələrə parçalanmışlar.
Hunların Çin İmperiyası ilə müharibələri o qədər gərgin, o qədər fəlakətli olmuşdur ki, bütün bunlara birdəfəlik son qoymaq üçün imperator Sin Şi Xuandi Çinin şimal sərhədləri boyu 4000 kilometr uzunluğunda, 4 metr enində və 10 metr hündürlüyündə sədd çəkdirmək əmri vermişdir. Həmin sədd bu günə kimi durur. Əslində, bu Çin xalqının zəhmətkeşliyi ilə bərabər Hun cəngavərlərinin qəhrəmanlığına qoyulan abidədir.
E.ə.
Haci İbrahim xan Kələntər Şirazi
Mirzə İbrahim xan Kələntər və ya Hacı İbrahim Şirazi (d. ?-ö. 1801) — Qacarlar dövlətinin ilk baş naziri.
== Həyatı ==
Hacı Mirzə İbrahim xan Şiraz şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı.
Şiraz hakimi Hacı İbrahim xan Kələntər Ağa Məhəmməd xanı Şiraza dəvət edəndə xan qardaşı Mustafaqulu xanı ora göndərmişdi.
Ağaməhəmməd xan Hacı İbrahim xan, Kələntərin köməyilə Şirazı tutdu və Zənd sülaləsi üzərində qələbə çaldı. Əksər cənub məntəqələrində öz hakimiyyətini möhkəmləndirib qardaşıoğlu Fətəli xanı cənub vilayətlərinin hakimi təyin etdi. О, paytaxtı Qacar mülkünün yaxınlığında adı məlum olmayan bir qəsəbəyə-Tehrana köçürdü və sonra şimali-şərq əyalətlərini tutmaq üçün qoşun göndərdi.
Hüseynqulu xan Qovanlı-Qacarın göstərişi ilə kor edilən bu üç nəfərdən biri Mirzə Nəsrulla Əliabadi idi ki, şah onu Hüseynqulu xanın vəzirliyinə təyin etmişdi.
Haciyə xanım Gərgəri
Pərinisa xanım — Haciyə xanım Gərgəri adıyla tanınan Qudrət xanın qızı və Hacı Hüseynqulu xanın bacısı Qacar dövründə Gərgər mahalının hakimi idi.Mehdiqulu xan Hidayət məşhur Xatirələr və Xətərlər kitabında Haciyə xanım Gərgəridən Gərgər hakimi kimi ad aparır və yazır:"Gərgər mahalı Culfanın iki ağaclıqındadır.Bu nahiyənin hökuməti Haciyə xanım Gərgərinin əlindədir".
== Mənbə ==
.Mehdiqulu xan Hidayət.Xatirələr və Xətərlər.5-ci çap.Tehran:Züvvar nəşrləri,1996.ISBN 964-401-021-3.
Hacı Abbas xan Külali
Hacı Abbas xan Əmir Əsədulla xan oğlu Külali (?-?) — Xorasan qiyamının iştirakçısı.
== Həyatı ==
Hacı Abbas xan Xorasanda anadan olmuşdu. Əmir Əsədulla xan Şövkətüddövlənin oğludur. Seyid Əmir Külali həzrətlərinin nəslindəndir. Salari-Şüca ləqəbini daşıyırdı.
== Ailəsi ==
Hacı Abbas xanın Teymur xan adlı oğlu vardı.
Hacı Ayaz xan Qaşqayın səyahətnaməsi (kitab)
Bu kitab Qaşqay xanlarından Hacı Ayaz xan tərəfindən yazılmışdır. Bu səyahatnamə İslamın müqəddəs yerlərini ziyarət etmək üçün İran, Səudiyyə Ərəbistanı və İraqda olarkən qələmə alınmışdır. Ziyarət 1922-ci ilin dekabr ayından aprelədək baş verib.
== Kitabın haqqında ==
Kitabda bir fəsil Qacarlar sülaləsindən sonuncu İran şahı Sultan Əhməd şah Qacarın hakimiyyətinin axırlarından bəhs edir. Həmin dönəmdə baş verən hadisələr Qaşqay xanının qələmi ilə hərtərəfli təsvir olunur.
Hacı Ayaz xan olduğu şəhərləri, müqəddəs yerləri və həmin yerlərin həyat tərzini aydın şəkildə, gözəl boyalarla təsvir etmişdir. Onun kitabında iqtisadi məsələlər də təhlil olunur. Gəzdiyi yurdların sosial problemlərinə işıq tutan Qaşqay xanı İranı İraq, Səudiyyə Ərəbistanı, Yəmən və qonşu ölkələrlə müqayisə edir, düzgün nəticələr çıxarır.
Hacı Ağalar xan Cavanşir
Cavanşir Hacı Ağalar xan Qasım bəy oğlu (1758, Şuşa – 1834, Tehran) — Qarabağ bəyi, kapitan, Pənahəli xanın qardaşı nəvəsi.
== Həyatı ==
Qasım bəyin dördüncü oğlu Ağalar bəy 1758-ci ildə Şuşa şəhərində anadan olmuşdu. Mədrəsə təhsili almışdı. Böyüyüb özünü tanıyandan savaş sənəti ilə məşğul idi. Qardaşları Hacı Bəylər bəy və Rüstəm bəylə bərabər Mehdiqulu xana xidmət edirdi. Xan bu qardaşların xətrini çox istəyirdi. Onlara Qarabağ ərazisində bəs deyincə tiyul vermişdi. Müqəddəs Məkkəyi-mükərrəmi ziyarət etmişdi.
Hacı Ağalar bəy Zabux, Şəki, Qarakilsə, Əngələvüd, Daşkənd, Qubadlı, Yuxarı Hal kəndlərinin, Hacıağalarbəyli, Şükür-Muğanlı, Bərgüşadlı, Əliyanlı, Tatar, Tatarlı, Xocamusaqlı, Eyvazsərkarlı, Zodmanlı, Çullu obalarının yiyəsi idi.
Hacı Ağalar bəy 1810-cu il olaylarında atası Qasım bəylə bərabər Abbas mirzənin qoşunlarına qarşı göstərdiyi səylərə görə ruslar tərəfindən kapitan çini ilə ödüllənmişdi.
Hacı Baba xan Ərdəbili
Hacı Baba xan Həbib oğlu Ərdəbili (1877, Ərdəbil – 1922, Ərdəbil) — İran Məşrutə hərəkatının üzvü.
== Həyatı ==
Hacı Baba xan Həbib oğlu Ərdəbil şəhərində anadan olmuşdur.
Hacı Baba xan Ərdəbili 19 aprel 1922-ci ildə vəfat edib.
Hacı Bağır xan Mərəndi
Hacı Bağır xan Nəzərəli xan oğlu Mərəndi (1797–1856) — siyasi mühacir.
== Həyatı ==
Bağır xan Nəzərəli xan oğlu 1795-ci ildə Mərənd şəhərində doğulmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Abbas mirzə Qovanlı-Qacara xidmət etmişdi. Şahzadə atası Nəzərəli xanı öldürdükdən sonra Rusiyaya mühacirət etmişdi. İrəvan rəisi onu ailəsi ilə birlikdə İrəvan şəhərində yerləşdirmişdi. Ona mülk ayrılmış, təqaüd kəsilmişdi.
== Ailəsi ==
Hacı Bağır xan Hacıyə xanımla ailə qurmuşdu. Nəzərəli xan, Rza xan, Həbib xan, Məmmədbağır xan, Xanlar xan adlı oğlanları vardı.
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Mərənd xanlığı, Bakı, Mütərcim, 2012.
Hacı Fətulla xan Səidüssəltənə
Hacı Fətulla xan Hacı Mirzə Məhəmmədrəfi oğlu Diba-Təbatəbai (1871–1926) — ədib, İran hərbçisi.
== Həyatı ==
Hacı Fətulla xan Hacı Mirzə Məhəmmədrəfi oğlu Təbatəbai-Diba 1871-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Atası Hacı Mirzə Məhəmmədrəfi Nazimülüləma şəhərin böyük mərtəbəli din xadimlərindən idi. Oğlu Fətullaya əvvəlcə ev, sonra mədrəsə təhsili vermişdi.
Hacı Fətulla xan bütün elmlərə bələd olduqdan sonra hərbi işlərlə ilgilənmişdi. Səidüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Hacı Fətulla xan Müzəffərəddin şah zamanı (1896-1907) Marağanın Müqəddəs Topçu alayının rəisi olmuşdu. Həmin dövrdə Tehranın idarəsi ona tapşırılmışdı. Sonra Tehran şəhər polis idarəsinin rəisi təyin edilmişdi. O, 1901-1902-ci illərdə Kirman əyalətinin hakimi, əmisi və qaynatası olan Mirzə Mahmud xan Əlaülmülkün müavini vəzifəsində çalışmışdı.
Hacı Kərim xan Qovanlı-Qacar
Hacı Kərim xan Məhəmmədibrahim xan oğlu Qovanlı-Qacar (?-1909)—Qacar əyanı, müctəhid, Kərimxani təriqətinin banisi.
== Həyatı ==
Məhəmmədkərim xan Məhəmmədibrahim xan oğlu Kirman şəhərində anadan olmuşdu. Kərim xan kimi tanınırdı. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Seyid Kazım Rəştinin yanında dini elmlərə yiyələnmişdi. Müqəddəs Məkkəyi-mükərrəmi ziyarət etmişdi. Müctəhid idi.Şeyxiyyə məktəbinə mənsub idi. Sonra Kərimxani təriqətini yaratmışdı. Sağlığında bu təriqət Ağayi adlanırdı. Özünü "Dördüncü sütun" ("Rükni-rabe") adlandıran bu şəxsin əqidəsini M. F. Axundzadə kəskin tənqid etmişdir.
Hacı Mehdiqulu xan Əmirsüleymani
Əmirsüleymani Hacı Mehdiqulu xan İsa xan oğlu (18 noyabr 1850, Tehran – 6 may 1937) — Nasirəddin şahın yaxını, vali, Qacar elinin elxanı.
== Həyatı ==
İsa xan Qovanlı-Qacarın dördüncü oğlu Mehdiqulu xan 1850-ci ildə Tehran şəhərində dünyaya göz açmışdı. Mükəmməl ailə təlim-tərbiyəsi, təhsili almışdı. Məcdəddövlə ləqəbini daşıyırdı.
Mehdiqulu xan Nasirəddin şahın məiyyətində üç dəfə Avropada olmuşdu. Şahın yaxınlarından sayılırdı. Xas xidmətçilərdən idi. Biyutat rəisi vəzifəsində çalışmışdı. Bir müddət əmiraxur olmuşdu. 1897-ci ildə Xəmsə, 1901-ci ildə Kirmanşah əyalətlərinə vali təyin olunmuşdu.
Hacı Mirzə Hüseyn xan Sərabi
Hacı Mirzə Hüseyn xan Mirzə Abdulla oğlu Sərabi (?-?)—şair, diplomat.
== Həyatı ==
Hüseyn xan Mirzə Abdulla oğlu Sərab şəhərində anadan olmuşdu. İbtidai təhsilini atasından almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Savadlı olduğundan dolayı mirzə ünvanı daşıyırdı. Müqəddəs Məkkəyi-mükərrəmi ziyarət etmişdi.
Hacı Mirzə Hüseyn xan əvvəlcə Cahangir xan Şəqaqiyə xidmətdə idi. Sonra ondan ayrılıb qacarlara meyil etmişdi. Məhəmməd şah və Nasirəddin şah Qacarın hakimiyyəti dönəmində Xarici işlər nazirliyində çalışmışdı.
Hacı Mirzə Hüseyn xan şair idi.
Hacı Musa xan Həkimi
Hacı Musa xan Mirzə Əbülhəsən oğlu Həkimi (1864, Təbriz – 1944, Tehran) — İran Kazak diviziyasının generalı.
== Həyatı ==
Hacı Musa xan Həkimi Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Mirpənc (general) rütbəsinədək yüksəlmişdi. Nizamüssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Hacı Musa xan Həkimi Mirzə İbrahim xan Həkiminin böyük
qardaşıdır.
Hacı Musa xan Həkimi 1909-cu ildən sonra Zəncan əyalətinin valisi təyin edildi. 1921-ci ildə Avropaya getmişdi.
Hacı Musa xan Həkimi 1944-cü ildə Tehran şəhərində vəfat edib. Zəhirəssəltənə gorgahında dəfn edilib.
Hacı Möhsün xan Əmini
Hacı Möhsün xan Hacı Əli xan oğlu Əmini (?-?)— İran siyasətçisi.
== Həyatı ==
Hacı Möhsün xan bin Hacı Əli xan bin Mirzə Məhəmməd xan Ləvasani Qacarlar dövrünün məşhur şəxslərindən biridir. Atası Mirzə Əli xan Əminəddövlə Qacarlar dövlətinin baş naziri olmuşdu. Maarifpərvər şəxs olduğundan məmləkətdə çoxlu məktəblər açmışdı. Möhsün xan da mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. O atasının dövründə siyasi həyata atılmışdı. Bir müddət maliyyə idarəsində içləmişdi.
Hacı Möhsün xan Əmini Məşrutə hərakatı dönəmində fəal rol oynamışdı.
== Ailəsi ==
Hacı Mirzə Möhsün xan Əminəddövlənin övladları Əmini sоyadını daşıyırlar.
Mirzə Möhsün xan Əminəddövlə Fəxrəddövlə Əşrəf xanım Müzəffərəddin şah qızı Qovanlı-Qacar ilə ailə qurmuşdu.
Hacı Məhəmməd xan Qaragözlü
Qaragözlü Hacı Məhəmməd xan Hacı Abdulla xan oğlu (?-?) — Qaradağın hakimi (1811-?).
== Həyatı ==
Hacı Məhəmməd xan Qaragözlü Şamlı elinin Qaragözlü oymağının Hacılı tayfasındandır.
Həmədan ətrafında dünyaya gəlmişdi.
Abbas mirzə Qovanlı-Qacarın sərkərdəsi idi.
1811-ci ildən Cənubi Azərbaycanın Qaradağ vilayətinin hakimi təyin edilmişdi.
Rus-İran savaşlarının fəal iştirakçısı olmuşdur.
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu. Qarşı yatan Qaradağ. Bakı, "Ozan", 1998.– 192 səh.
Ənvər Çingizoğlu,Qaradağlılar.
Hacı Məhəmmədhüseyn xan İsfahani
Hacı Məhəmmədhüseyn xan İsfahani (?-?)—Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranindən sonra Qacarlar dövlətinin baş naziri, Sədri.
== Həyatı ==
Hacı Məhəmmədhüseyn xan İsfahan şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Sədr-əzəm Mirzə Məhəmmədşəfi Mazandaranindən sonra, 1819-cu ildə Qacarlar dövlətinin vəziri-əzəmi təyin olunmuşdu.Əminüddövlə ləqəbini daşıyırdı.
1816-cı ildə Qacarlar sarayına səfarətdə iştirak etmiş Pyotr Berje "A. P. Yermolovun İrana səfirliyi" adlı kitabında yazır: "Yermolovun gəlişi zaman Mirzə Şəfinin 80 yaşı vardı. O, 19 ramazan 1234 (1818 – 1819) ildə Qəzvin şəhərində Sultaniyədən qayıdarkən vəfat etmişdi və Kərbəlada dəfn olunmuşdu. Onun davamçısı, birinci nazir vəzifəsilə, daxili işlər nazirini Nizamüddövlə Məhəmmədhüseyn xan oldu. O, Ağaməhəmməd xanın yanında xidmətə başlamışdı və bəzi vaxtlarda Kaşanın, Qum və İsfahanın hakimi idi, orada isə onun haqqında çox xoş xatirələr qalmışdır. Bütün cismanı ilə torpağa bağlı idi və çox zaman özünün şəxsi hərəkəti ilə kəndlinin əməyini qiymətləndirməsi ona çoxlu pul qazandırmışdı, onları da bütünlüklə kasıblara və xeyriyyəçilik işlərinə sərf etmişdi".
Hacı Məhəmmədhüseyn xan İsfahani Hacı Mirzə İbrahim Kələntərin yeznəsi, Mirzə Əbülhəsən xan Şirazinin bacanağı idi.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər
Hacı Məhəmmədsadıq xan Mirzə Yusif oğlu Müşiri-Dəftər (?-?) — Məşrutə hərəkatının üzvü
== Həyatı ==
Hacı Məhəmmədsadıq xan Mirzə Yusif Mustovfinin oğlu, o da Mirzə Məhəmməd Mustovfinin, o da Mirzə Mətiya Mustovfi Təbrizinin oğludur. Bu ailə Azərbaycanın qədim əyanlar zümrəsinə məxsusdur.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər Hacı Səməd xan Şücaəddövlənin hakimiyyəti dönəmində şəhərin ədliyyə idarəsinin rəisi olmuşdu.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər Məşrutə inqilabı dövründə Təbrizin maliyə idarəsində çalışmışdı. Sonra Həştirud bölgəsində maliyə idarəsinə başçılıq etmişdi.
Hacı Məhəmmədsadıq xan Müşiri-Dəftər Müxbirüssəltənənin valiliyi dönəmində şəhərdə "Heyəti-Fəllah" adlı əncümən təşkil etmişdi.
Hacı Məhəmmədsadıq xanın Məhəmmədvəli xan, Zeynalabdin xan adlı oğlanları vardı.
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Məşrutə ensiklopediyası, Bakı, 2011. 624 səh.
Hacı Məhəmmədəli xan
Hacı Məhəmmədəli xan (1682 – 1763, Ağsu) — 1747-ci ildən 1761-ci ilə kimi Yeni Şamaxıda hakimiyyət sürən Şirvan xanı.
== Həyatı ==
Təxminən 1682-ci ildə Sufi Nəbi Zərnəvainin ailəsində doğulmuşdur. 1747-ci ildə Nadir şah Əfşar tərəfindən Yeni Şamaxının hakimi kimi təsdiqlənmişdir. Zərnava kəndindən Hacı Məhəmmədəli xan oturaq əyan-əşrəfin nümayəndəsi idi. Köçəri əmirlər onun başçılığı ilə barışa bilmirdilər. Xançobanlı elindən çıxmış Əsgər bəy Allahverdi bəy oğlu ona qarşı mübarizə aparırdı.
1749-cu ildə şəkili Hacı Çələbi xan, qarabağlı Pənahəli xan, gəncəli Şahverdi xan ilə birlikdə Kartli-Kaxetiyaya hücum etmək üçün razılığa gəlmişdi. Lakin İrəvan xanının xəbərdarlığı ilə baş verə biləcək hadisəyə qarşı II İraklinin hazırlığı bu ittifaqın pozulması ilə nəticələndi.
Şamaxı xanlığında ikihakimiyyətliliyin mövcud olması xanlığın mübarizə qüdrətinə mənfi təsir göstərirdi. 1755-ci ildə Hacı Çələbi xan çox sayda qoşunla Şirvanı almaq məqsədilə gəlib Ağsu şəhərini mühasirə etdikdə Yeni Şamaxı hakimi Hacı Məhəmmədəli xan Quba hakimi Hüseynəli xandan kömək istədi.
Hacı Məhəmmədəli xan Zərnavi
Hacı Məhəmmədəli xan (1682 – 1763, Ağsu) — 1747-ci ildən 1761-ci ilə kimi Yeni Şamaxıda hakimiyyət sürən Şirvan xanı.
== Həyatı ==
Təxminən 1682-ci ildə Sufi Nəbi Zərnəvainin ailəsində doğulmuşdur. 1747-ci ildə Nadir şah Əfşar tərəfindən Yeni Şamaxının hakimi kimi təsdiqlənmişdir. Zərnava kəndindən Hacı Məhəmmədəli xan oturaq əyan-əşrəfin nümayəndəsi idi. Köçəri əmirlər onun başçılığı ilə barışa bilmirdilər. Xançobanlı elindən çıxmış Əsgər bəy Allahverdi bəy oğlu ona qarşı mübarizə aparırdı.
1749-cu ildə şəkili Hacı Çələbi xan, qarabağlı Pənahəli xan, gəncəli Şahverdi xan ilə birlikdə Kartli-Kaxetiyaya hücum etmək üçün razılığa gəlmişdi. Lakin İrəvan xanının xəbərdarlığı ilə baş verə biləcək hadisəyə qarşı II İraklinin hazırlığı bu ittifaqın pozulması ilə nəticələndi.
Şamaxı xanlığında ikihakimiyyətliliyin mövcud olması xanlığın mübarizə qüdrətinə mənfi təsir göstərirdi. 1755-ci ildə Hacı Çələbi xan çox sayda qoşunla Şirvanı almaq məqsədilə gəlib Ağsu şəhərini mühasirə etdikdə Yeni Şamaxı hakimi Hacı Məhəmmədəli xan Quba hakimi Hüseynəli xandan kömək istədi.
Hacı Rəhim xan Çələbiyanlı
Hacı Rəhim xan Hacı Əli xan oğlu Çələbiyanlı (1820-1909) — Məşrutə inqilabının əleyhidarı, general, Cənubi Azərbaycanın Qaradağ bölgəsində yaşayan Çələbiyanlı elinin elxanı.
== Həyatı ==
Hacı Rəhim xan Hacı Əli xan oğlu 1820-ci ildə Qaradağ vilayətinin Kərmədüz mahalının Həsrətan kəndində anadan olmuşdu. 1877-ci ildə böyük qardaşını Çələbiyanlı elinin elbəyiliyindən və sərhəddar vəzifəsindən kənarlaşdırıb, özü yiyələndi. Qardaşı oğlu Kərim xan Rəşidəddövlə ölən günə qədər nə onu, nə də böyük oğlu Nüsrətəssultan Böyük xanı bağışladı.
1883-cü ildə Azərbaycan əyalətinin hakimliyini Əmir Nizam Həsənəli xan Gərrusini təyin etdilər. Həsənəli xanın Qacarlar səltənətində rüşvət almaqda tayı-bərabəri yox idi. O, vəzifəyə təyin olunan kimi adamları bir-bir işdən çıxarır, sonra böyük məbləğdə rüşvət alıb, yenidən bərpa edildi. Əmir Nizam Rəhim xanı da fərmanla sərhədçibaşı vəzifəsindən azad etdirdi. Rəhim xan şaha layiq bir peşkəş düzəldib Həsənəli xana təqdim etdi və yerində qaldı. Həsənəli xan ona üstəlik mirpənc (general-leytenant) rütbəsi və Nüsrətüssəltənə ləqəbini verdi.
Hacı Sara xanım Qaradağlı
Hacı Sara xanım - (XIX əsr) - Toxmaqlı oymağının məşhur simalarından biri.
== Həyatı ==
Hacı Sara xanım Qaradağın sonuncu xanı Məhəmmədqulu xan Qaradağlının qızıdır.
Həsənəliağa xan Qaradağski (ata), Məhəmmədhüseynağa xan Qaradağskinin bacısı.
Müqəddəs Məkkəyi-müşərrəfi ziyarət etmişdi.
Hacı Sara xanım Qulu xan Şambayatı-Qacarın nəticəsi, İran ordusunun məşhur komandanlarından olan Pirqulu xanın nəvəsi, Əmirnizam Məhəmmədbağır xanın oğlu İbrahim xanla ailə qurmuşdu.
Əmir xan adlı oğlu, Fatiməbəyim xanım adlı qızı vardı.
Əmir xan Əhər şəhərində dünyaya pənah gətirmişdi. Dövlət idarəsində qulluq etmişdi.
Əmir xanın Ələkbər ağa adlı oğlu vardı. Bağiri soyadını daşıyırdı.
Hacı Seyid Nəsrulla xan Dəbirəssəltənə
Hacı Seyid Nəsrulla xan Mirzə Rəfi oğlu Diba-Təbatəbai (1861-1933) — İranın ictimai-siyasi xadimi.
== Həyatı ==
Hacı Seyid Nəsrulla xan Mirzə Rəfi oğlu Diba-Təbatəbai 1861-ci ildə Təbriz şəhərində doğulmuşdu. İbtidai təhsilini atası Məhəmmədrəfi Nizamülüləmadan almışdı. Sonra mədrəsədə oxumuşdu. Müzəffərəddin mirzə Cənubi Azərbaycanın valisi olarkən Nəsrulla xanı sarayına dəvət etmişdi. Münşibaşı vəzifəsində çalışmışdı. Şah Tehrana gedəndən sonra onu dövlət torpaqlarının (xalisəcat) rəisi vəzifəsinə təyin etmişdi. Əvvəlcə Nasirəssəltənə ləqəbini daşıyırdı.
Hacı Seyid Nəsrulla xan Dəbirəssəltənə 1933-cü ildə vəfat edib.
== Ailəsi ==
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Diba ailəsi, "Soy" elmi-kütləvi dərgi, 2011, №10, səh.52-64.
Hacı Xanməmmədov
Hacı Dadaş oğlu Xanməmmədov (15 iyun 1918, Dərbənd, Dağıstan vilayəti – 7 aprel 2005, Bakı) — Azərbaycan görkəmli bəstəkarı və dirijoru, Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi (1967), dosent (1981), Azərbaycan SSR xalq artisti (1988), professor (1988), "Şöhrət" ordeni laureatı (1998)
== Həyatı ==
Hacı Xanməmmədov 1918-ci il iyunun 15-də Dərbənd şəhərində anadan olub. 14 yaşında ikən Bakıya gələn Hacı Xanməmmədovun Üzeyir Hacıbəyovla tanışlığı onun gələcəyini, bütövlükdə taleyini müəyyənləşdirib, bəstəkar və musiqiçi kimi püxtələşməsində həlledici rol oynamışdır. O, Ü.Hacıbəyovun himayədarlığı ilə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının nəzdindəki fəhlə fakultəsinə daxil olur və Səid Rüstəmovun tar sinfində təhsil alır.
== Yaradıcılığı ==
1934-cü ildə Ü.Hacıbəyov H.Xanməmmədovu özünün rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Dövlət Radiosu nəzdindəki Xalq Çalğı Alətləri Orkestrinə solist kimi qəbul edir.
1937-cı ildə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında "Koroğlu" operası tamaşaya qoyulanda Ü.Hacıbəyovun Simfonik Orkestrə dəvət etdiyi 7 tarzəndən biri H.Xanməmmədov idi.
1938-ci ildə Moskvada keçirilən Birinci Azərbaycan Ədəbiyyatı və İncəsənəti ongünlüyündə H.Xanməmmədov "Koroğlu" operasının tamaşasında orkestrin tərkibində iştirak etmişdir və 1941-ci ildə həmin teatrla İranda qastrol səfərində olmuşdur.
1943-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında Üzeyir bəyin təşəbbüsü ilə "Xalq musiqisinin əsasları" şöbəsi açıldıqda H.Xanməmmədov bu şöbəyə qəbul olunur. İkinci Dünya Müharibəsi illərində H. Xanməmmədov Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrında dirijor kimi fəaliyyət göstərməklə yanaşı, müəlliminin rəhbərliyi ilə bir sıra mahnı və marşlar, habelə o zaman tez məşhurlaşmış "Gözəl Pəri" mahnısını, Xalq Çalğı Alətləri Orkestri üçün "Qəhrəmani" əsərini bəstələyir.
1947-ci ildə H. Xanməmmədov öz təhsilini Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakultəsində davam etdirir. Əvvəl professor Boris Zeydmanın sinfinə daxil olan H. Xanməmmədov sonralar öz yaşıdı, böyük bəstəkarımız Qara Qarayevin sinfinə keçir.
Hacı Xəlil xan Qəzvini
Hacı Xəlil xan Qəzvini (?-1802)—İranın Hindistanda səfiri.
== Həyatı ==
Hacı Xəlil xan Qəzvini Qəzvin şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl mədrəsə təhsili almışdı. Ticarətlə məşğul idi. Ağaməhəmməd şah Qovanlı-Qacarın hakimiyyəti illərində Məlikəttüccar ləqəbi almışdı. Şərqi Hind kompaniyası ilə ticarət əlaqələri qurmuşdu.
Hacı Xəlil xan Qəzvini 20 iyul 1802-ci ildə Hindistanda səfir olarkən öldürülmüşdü.
== Ailəsi ==
Hacı Məhəmməd Xəlil xanın Məhəmməd İsmayıl xan adlı oğlu vardı.
Mirzə Hüseyn xan Sipəhsaların dayısıdır.
== Mənbə ==
Ənvər Çingizoğlu, Qəzvinilər, "Soy" dərgisi, Bakı, 2010, 34-39.