1. Ürəyəyatan, xoşlandıran, xoşagələn, bəyənilən, yaxşı, gözəl. Xoş xasiyyət. Xoş təbiət. Xoş səda.
– [Quşların] …xoş avazları cütçünü həvəsə gətirdi.
[Xədicə] olduqca xoşsöhbət, eyi təbiətli, geniş qəlbli, munis və mehriban bir qız idi.
Yazın ilıq nəfəsində; Yasəmənin xoş ətri var…
// Ruhu oxşayan, ləzzət verən, səfalı, nəşəli.
Xoş bir yel insanı oxşayır, köksünə sirli bir fərəh doldururdu.
Buradan binanın o biri həyətinə xoş bir mənzərə açılırdı.
Günortaya qədər ürəkaçan xoş bir hava vardı.
// Mehriban, könlü oxşayan, ürəyəyatan. Xoş baxış.
– Tanrı səni xoş cəmala yetirmiş; Səni görən aşıq əqlin itirmiş.
Eldarın xoş bir əda ilə: – Buyurun, buyurun! – dediyini eşitdim.
Mehriban əlində tayqulp uzaqdan xoş dillə sözə başladı.
// Gözəl, yaxşı, fərəhli, xoşbəxt. Xoş gələcək. Xoş dövran. Xoş çağ.
– Gör dünənim hara, bu günüm hara; Aparır daha xoş gözəl çağlara.
2. Xoşa şəklində klas. – bax xoş halına!
Xoşa o aşiqə kim, məclisində yarı ola; Vüsali-yardə fərxəndə ruzigarı ola.
3. Xoşdur şəklində – yaxşıdır, gözəldir.
[Nüşabə:] Belə işlərdə mətanət xoşdur; Hələlik incə siyasət xoşdur.
Xoşdur səhər nəğməsi; Səhərin oyaq səsi; Axşamın havasından!
4. Xoşla şəklində zərf – könüllü (olaraq), zorsuz, öz razılığı ilə, öz xoşu ilə. Xoşla iş görmək.
– [Daşdəmir İnciyə:] Səni onsuz da Aydəmirə xoşla verməyəcəklər.
[Baxış bəy] istər zorla, istər xoşla ələ saldığı adamların sayını artırmağı özünə xüsusi məharət və şöhrət sanırdı.
◊ Xoş gəldin – 1) biri ilə görüşəndə, bəzən də ayrılanda işlədilən ifadə. Əzizim, səfa gəldin; Xoş gəldin, səfa gəldin; Nə mən öldüm qurtardım; Nə sən insafa gəldin. (Bayatı);
2) çıx get, rədd ol, gedə bilərsən mənasında ifadə.
[Yaşlı kişi:] Əgər həmin qulluqçu ikinci dəfə də belə bir unutqanlıq etsə idi, [tacir] haqq-hesabını verməklə “xoş gəldin” deyib qovardı.
Xoş gəlibsən (gəlmisən); xoş gəlib, səfa gətirmisən – gələnə söylənilən mehriban salam ifadəsi.
[Mirzə Mustafa:] Sən xoş gəlmisən, əzizim, səfa gətirmisən.
[Yusif:] Xoş gəlibsən, Pərzad nənə.
[Nisəbəyim xanım:] Əleykəssalam, xoş gəldin, səfa gətirdin. Əyləş görək, balam, sən hara, bura hara.
Xoş gəlmək – bax xoşuna gəlmək. [Asya:] Yox, yox, çox xoş gəlir.
Elə ona görə də məni bir sayaq qəm basır, qüssə eləyirəm.
Qocadan eşitdiyi bu tərif Nərgizə elə xoş gəldi ki, burnunu çəkib başını uca tutdu.
Xoş gördük! – salam ifadəsi.
[Atakişi:] Babakişi, sənsən? A kişi, xoş gördük, dayan bir səni qucaqlayım…
[Gülara:] Xoş gördük, vəfasız dost!
[Nisə xanım:] A, xoş gördük Ayaz!
Xoş halına! – bəxtəvər, bəxtəvər başına (istehza ilə).
[Nazlı:] Dayə, – dedi, – xoş halına.
Yaxşı ki, o mələk sənin qəlbini viranə bağa döndərməmişdir…
[Gülöyşə Hidayətə:] Vallah, yaxşı oğulsan, xoş halına Çiyələyin.
Xoş keçmək – çox yaxşı keçmək, şən keçmək, rahat keçmək.
Nə xoş keçir bu şən gün; Atlanan gün, düşən gün; Ağlım başımdan oynar; Yar yadıma düşən gün. ().
Quzu mələr yaylağında; Xoş keçir halı dağların.
Xoşa gəlmək – bəyənilmək, ürəyə yatmaq, ləzzət vermək.
Kəklik kimi sən qəhqəhə çalanda; Xoşa gəlir o səndəki dil, Cahan!
Xoşuna (xoşu) gəlmək – bəyənmək, ürəyincə olmaq, ürəyinə yatmaq.
[Məşədi İbad:] İndi mən papağımı nə cür qoyum ki, qızın xoşuna gəlsin?…
Təzə qırmızı donu Nərgizin çox xoşuna gəldi.
