По-русски
Dil
Növ
Lüğətlər
Lüğətlər → Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti

QUŞ

is.
1. Bədəni tük və lələklə örtülü, ikiqanadlı, ikiayaqlı, dimdikli uçan heyvan sinfi. Yırtıcı quşlar. Ev quşları. Oxuyan quşlar. Köçəri quşlar. Su quşları.
– Quşlar yuvalarında oturub, dimdiklərini təmizləyirdilər. N.Nərimanov.
Quşlar qayıdıb oxur təranə; Şaxlarda tikirlər aşiyanə. A.Şaiq.

2. Ətlə dırnağın bitişdiyi yerdə ətdən aralanmış incə dəri hissəciyi.
◊ Quş südü – tapılmaz şey, heç yerdə mövcud olmayan xəyali bir şey.
İş tapmaq, necə deyərlər, quş südü tapmaq kimi bir şey idi. P.Makulu.

Quş-quş olmaq – bir-birinə bitişib aralanmamaq (kirpiklər haqqında).
…Bibim gəldi bizə, oğlanı naxoş görüb … dedi: – Ay qız, baxıram, uşağın gözləri saralıb, kirpikləri quş-quş olub və başının tükü bizbizdi. “Mol. Nəsr.
” Quşu qonmaq – meyli düşmək, xoşuna gəlmək.
Dəmirçioğlunun müştəriyə quşu qondu. “Koroğlu”.

#quş #qız #quş-quş #quşbaz #göy #guşə #qaz #əbabil #quş-quşu #quşlamaq #qarğa #romantik #düymə #dəvəquşu #ağacdələn #qu quşu #нато #gümüşü #qu #binokl

Sinonimlər (yaxın mənalı sözlər)

  • QUŞ QUŞ Quşlar qayıdıb oxur təranə; Şaxlarda tikirlər aşiyanə (A.Şaiq); MÜRĞ (kl.əd.) Nə ola Abbası yada salalar; Havada mürğlər qanad çalalar (Aşıq Abbas

Etimologiya

  • QUŞ Qulaq, qol, qanad, qaz sözləri ilə qohumdur. Qu, qo, qa qədim etimonları “çıxıntı” mənasını verir. Quş “yana çıxıntısı” (yəni qanadı olan) deməkdir
a b c ç d e ə f g h x i j k q l m n o ö p r s ş t u ü v y z
q qa qe qə qı qi ql qn qo qö qr qu qü qv
QUSUNTU
QUŞALUSU
OBASTAN VİKİ
Alaycı quş (personaj)
Alaycı quş (ing. Mockingbird) — Marvel Comics tərəfindən 1971-ci ildə yaradılan xəyalı komiks personajı. Əsl adı Barbara Morsdur. 2014-cü ildə "SHIELD cəsusları" teleserialında ilk dəfə Andrianna Palikki tərəfindən canlandırılmışdır. == Həyatı == Barbara Mors əslində bir bioloqdur. Hətta bu sahədə doktoranturası da var. ABŞ hökuməti Kapitan Amerika kimi superəsgərləri yenidən yaradacaq zərdab üzərində işləməyə başlayınca Alaycı quş də onlara qoşulur. Bu zaman o SHIELD-in diqqətini çəkir. Mors işə itmiş elm adamını tapmaqla tapşırılan agent Paul Allenlə əməkdaşlıq edərək başlayır. Amma əslində Paulun bir AIM cəsusu olduğunu öyrənər.
Ara (quş növü)
Quş
Quşlar (lat. Aves) — istiqanlı xordalılar qrupunun Aves sinfinə aid heyvanlar olub, lələk, dişsiz çənə, sərt qabıqlı yumurta qoymaq, yüksək metabolizm sürəti, dörd-kameralı ürək və ağır olmayan, dayanıqlı skelet kimi özünəməxsus xassələrə malikdir. == Haqqında == Quşlar onurğalıların ön ətrafları qanad şəklində olan lələkli, yumurtlayan, istiqanlı nümayəndələridir. Yer kürəsində 9600-dən artıq növü yaşayır.[mənbə göstərin] Adətən quşlar uçmaq qabiliyyətləri ilə xarakterizə olunsa da, pinqvin, dəvəquşu və s. kimi uça bilməyən quşlar da mövcuddur. Quşların sağ yumurtası reduksiyaya uğramışdır. Onlar yumurtalarını quraqlıq ərazilərə qoyurlar. Və bədənlərinin tempraturları da, yüksək olur 41–42 dərəcə. Quşlar bir sıra xüsusiyyətlərinə görə digər onurğalılardan fərqlənir. Onlarda dəri quru olub, üzəri lələklərdə örtülmüşdür, vəzilərdən məhrumdurlar.
Bülbül (quş)
Kardinal (quş)
Kivi (quş)
Kivi (Apteryx Shaw, 1813) — Tilsizlər dəstəüstünə aid yeganə quş cinsi. Kivi uça bilmir, çünki qanadları yoxdur. Uzun dimdiyi var. Bədəninin ölçülərinə nisbətdə yumurtası böyükdür.
Quş (Maku)
Quş (fars. قوش‎‎) — İranın Qərbi Azərbaycan ostanının Maku şəhristanı ərazisinə daxil olan kənd. == Əhalisi == 2006-cı il məlumatına görə kənddə 416 nəfər yaşayır (70 ailə).
Quş adası
Quşadası — Türkiyədə yerləşən istirahət zonası. Quş adası (Slovakiya) — Slovakiyanın qərbində yerləşən ada.
Quş alimi
Quş koloniyası
Quş koloniyası — Dəniz quşlarının sahil ərazilərinə yaxın ərazilərdə təşkil etdikləri kütləvi yuvalama ərazisidir. Dəniz quşları arasında Təmizçilər, Qağayılar, Çovdarçıkimilər, Fırtınaquşukimilər, Qarabatdaq, Ördəklər, Oluşalar və pinqvinlər üstünlük təşkil edir. Onlar əsas sahilə yaxın qayalıqlarda və bəzəndə qumluqlarda yuva qururlar. Xüsusi ilə qütb enliklərdə yerləşən adalarda bu koloniyaların həcmi dahada böyükdür. Quş koloniyalarının olduğu ərazilər: Şimal Torpağı, Yeni Sibir adaları, Kuril adaları, Aleut adaları, Kanada Arktik arxipelaqı, Odlu Torpaq, Kamçatka, Kola yarımadası, Qalapaqos adaları. Azərbaycanda bu tip koloniyaya Gil adasında rast gəlinir. Adada 10 000 baş olan qağayı koloniyası vardır == İnsanlar tərəfindən istifadə == Koloniyalarda quano, quş yumurtası və qiymətli quş lələkləri və tükü toplanılır. Üstəlik bu ərazilərdə kütləvi şəkildə quş ovlanılır.
Quş peyini
Quş peyini — quşların ifrazatıdır, defekasiya zamanı ifrazat dəliyindən (kloaka) xaric olunur. Qiymətli, güclü təsir edən gübrə istehsalı üçün xam malıdır.
Quş qanadı
Qanad — quşlarda əzələ ilə hərəkət edən uçma orqanı. Heyvan ya da cansız bir obyektin uçmasını təmin edən orqan və ya parça. Xüsusilə quşlarda görülür. Bəzi heyvanlarda uçmasını təmin edə bilməyəcək qədər balacadır. Quş qanadları uçmağa uyğunlaşmış ön ətraflardır. Onların skeleti bazu, said, çox dəyişmiş əldarağı və barmaqlardan ibarətdir. Qanadların dərisi üzərində çalma və örtücü lələklər olur. Qanad lələkləri kirəmit kimi bir-birinin üzərinə yataraq, hava keçirməyən bütöv və yumşaq səth əmələ gətirir. Yarasa qanadlar çox uzanmış əl barmaqları, ayaqlar və quyruq ilə bitişmiş uçma pərdəsindən ibarətdir.
Quş qripi
Quş qripi (latınca Grippus avium), klassik quş vəbası — quşların kəskin infeksiyalı virus xəstəliyi. == Xəstəliyin tarixi == Quş qripi hələ qədim dövrlərdə mövcud olmuşdur. Bu xəstəliyə müxtəlif ölkələrdə bir-birindən fərqli adlar verilib. İtalyan alimi Perronçita 1880-cı ildə ilk dəfə olaraq elmi dildə onu "Toyuq tifi" kimi qələmə alıb. Sonralar Avropada onu "Quş taunu" adlandırıblar. 1901-ci ildə Çentani bu xəstəliyin virus təbiətli olduğunu müəyyənləşdirib. 1955-ci ildə xəstəliyin törədicisinin A tipinə mənsub influensa olduğu aşkar edilib. Alimlər onu ilk dəfə olaraq 1971-ci ildə "Quş qripi" xəstəliyi adlandırıblar. Xəstəliyin törədicisinin vizionunun böyüklüyü 80-120 nm-dir, bəzən sapkimi şəkildə 400-800 nm ölçüdə ola bilər (nomometr 1 millimertin milyonda bir hissəsidir). Xəstəliyin yüksək patogenliyi XX əsrin sonlarında özünün Meksikada, Çində büruzə verməyə başlayıb.
Quş quşüzümü
Quş quşüzümü (lat. Solanum aviculare) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin quşüzümü cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Vətəni Avstraliya və Yeni Zellandiyadır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 4 m-ə qədər olan düz gövdəli, şaxələnmiş budaqlı, həmişəyaşıl koldur. Yarpaqlarının uzunluğu 20 sm olub, tünd-yaşıl rəngdədir. İri bənövşəyi-mavi, ulduzvari çiçəklərinin diametri 3 sm-ə qədərdir. Çiçəkləməsi iyunda başlayıb, oktyabr ayına qədər davam edir. Toxumla çoxaldılır. == Ekologiyası == Rütubətli, tropik meşələrdə gilli torpaqlarda yaxşı bitir. İstiyə, işığa davamlı bitkidir.
Quş qırxbuğumu
Quş qırxbuğumu (lat. Polygonum aviculare) – qırxbuğum cinsinə aid bitki növü. Polygonum aviculare L. (P. Heterophyllum Lindm.) – Quş qırxbuğumu (Quş qarabaşağı, quş qızılcığı, quşdili, yaşıl-ot, qazotu, bağayarpağı, quğuotu, ququ quşu, şəfəq, sporış, qaz (quş) qarabaşağı, cənazə arabası, məndəcər otu) == Botaniki xarakteristikası: == Birillik ot bitkisidir. Gövdəsi budaqlanan, düyünlü, adətən sərilən bitkidir. Yarpaqları çoxsaylı, növbəli, ellipsşəkilli və ya neştərşəkilli, bütövkənarlı, uzunluğu 1-3 sm olub, daralmış qısa saplaqla birləşmişdir. Çiçəkləri kiçik olmaqla, 2-5 ədəd qoltuq tumurcuqları ilə əhatə olunmuşdur. Çiçək yatağı 5 bölümlü, yaşılımtıl olub, kənarları çəhrayı və ya ağ rənglidir. Erkəkciyi 8, dişiciyi qısa sütuncuqlu, az görünən dişicik ağzından ibarətdir. Meyvəsi üçtilli fındıqcıqdır. İyuldan payızın sonuna qədər çiçəkləyir.
Quş yuvası
Quş yuvası — Azərbaycan Respublikasının Kəlbəcər rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd. 1993-cü ildə Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən işğal edilib. Kənd ərazisi 25 noyabr 2020-ci ildə Azərbaycana qaytarılıb. Quşyuvası kəndi dağətəyi ərazidədir. Yaşayış məntəqəsini XIX əsrdə Laçın rayonunun Alxasli kəndindən çixmiş ailələr qizilquş yuvalari olan və Quşyuvası adlanan meşəlik sahədə saldiğına görə belə adlandırılmışdır.
Quş şəlaləsi
Quş (rus. Птичий) — Rusiyanın Saxalin vilayətində, Kunaşir adasında yerləşən şəlalə. Quş şəlaləsi Kusirodan 254,5 km şimal-şərqdə yerləşir. Şəlalə Kuril qoruğunun əsas görməli yerlərindən biri hesab olunur. Şəlalə Quş (Ptiçaya) çayının Oxot dənizinə töküldüyü yerdə formalaşmış. Şəlalə Kunaşir adasının ən böyük və ən enli şəlaləsidir: Hündürlüyü 12 metr, eni isə 20 metr olan şəlalə yağışlı mövsümdə ən enli səviyyəsinə çatır. Şəlalədən yuxarıda bir çox mineral bulaqlar yerləşir. Bulaqların suyu çayın rəngini parlaq mavi rəngdən şəffaf rəngə qədər dəyişir. == Ümumi məlumat == Şəlalə və çay öz adını yaz aylarında ərazidə çoxlu quşların toplanmasına görə almış. Quş çayı yetərincə bol suludur (Kunaşir adasında ikinci böyük çay).
Siçanaoxşar quş
Laçın (quş)
Laçın (lat. Falco peregrinus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qızılquşkimilər dəstəsinin qızılquşlar fəsiləsinin qızılquş cinsinə aid heyvan növü. Azərbaycanda təhlükədə olan quşlar siyahısına daxil edilmişdir. == Təsviri == Göyərçindən xeyli iridir (0,8 kq-a qədər). Bel tərəfi, qanadları və quyruğu göyümtülə çalan boz, qarın tərəfi isə açıq rənglidir və köndələn naxışları var. Döşündəki naxışlar damcı formalıdır. "Bığları" parlaq qara, ayaqları sarıdır. == Arealı == Avropa, Asiya, Afrika, Avstraliya, Şimali Amerika, Cənubi Amerikanın cənub-qərb hissəsi. Azərbaycanda dağların yüksək qurşaqlarında məskunlaşıb nəsil verir. Oturaq, qışlayan və miqrant populyasiyaları var.
Qaz (quş)
Qaz (quş) (lat. Anser) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinə aid heyvan cinsi. == Növləri == Qaşqa qaz (Anser albifrons); Boz qaz (Anser anser); Alyaska qazı (Anser canagicus); Ağ qaz (Anser caerulescens); Quruburun (Anser cygnoides); Ağqaş qaz (Anser erythropus); Əkin qazı (Anser fabalis); Dağ qazı (Anser indicus).
Curong Quş Parkı
Curong Quş Parkı (çin. 裕廊飞禽公园; malay Taman Burung Jurong; tam. ஜுரோங் பறவை பூங்கா) — dünyada olan ən böyük quş parklardan biri, Asiyanın isə ən böyüyü. Curong təpəsinin qərb yamacında yerləşir. Sinqapurun mərkəzindən yarım saatlıq yoldur. == Ümumi məlumat == Parkın yaradılması təklifi maliyyə naziri Goh Keng Sviyə məxsusdur. O istəyirdi ki, şəhər əhalisi təbiət qoynunda istirahət etsinlər. Plana görə bu parkda bütün quşlara : pinqvinlərdən tutmuş tropik quşlara ideal şərait yaradılmalı. Parkda quşlar sərbəst dolaşıb uçmalı idi. Ərazinin qiymətini çıxmaq şərti ilə park 3,5 milyon dollara başa gəldi.
Hirkan quş südü
Qumluca (quş cinsi)
Quş Qoruğu (1934)
Quş adası (Slovakiya)
Quş adası (slovak. Vtáčí ostrov) — Slovakiyanın qərbində yerləşən ada. Adanın sahəsi 6,86 ha təşkil edir. Ada Qruşov su anbarının ərazisində yerləşir. Su anbarının sahəsi 2518 hektar təşkil edir. Qabçikov kaskadına daxildir. Ada isə Slovakiyanın Şamiron şəhərindən cənub-qərbdə qərar tutur. Suni şəkildə meydana gəlmişdir. Belə ki, Dunay çayıda dambanın inşası ilə ortaya çıxmışdır. Qabçikov-Nadmaroş bəndinin inşasının əsas səbəbi Dunyarın ətraf əraziləri basmasınln qarşısını almaqdlr.
"Qu quşları" fəvvarə kompleksi
"Qu quşları" fəvvarə kompleksi — Azərbaycanın Bakı şəhərində yerləşən fəvvarə kompleksi. Kompleks Bakı bulvarında yerləşir. == Tarixi == Fəvvarə kompleksi 1960-cı illərdə Bakı Şəhər İcraiyyə Komitəsinin sədri Əliş Ləmbəranskinin təşəbbüsü ilə inşa edilmişdir. Fəvvarə şair Nizami Gəncəvi və bəstəkar Qara Qarayevin "Yeddi gözəl" poeması və baletindən ruhlanaraq yaradılmış və 7 qu quşu heykəlindən ibarət idi. 2007-ci ildə Dənizkənarı Bulvarda aparılan yenidənqurma işlərindən sonra "Qu quşları" fəvvarəsinin yerinə yeni fəvvarə kompleksi yaradıldı. 2018-ci ildə Azərbaycan Respublikasının birinci vitse-prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən layihə çərçivəsində ərazidə hovuz inşa edilib, 16 fəvvarə dirəyi qurulub, təbii daşlar üzərində heykəltaraş Murad Sücəddinov tərəfindən 7 qu quşu heykəli hazırlanıb.
Acıtəhər quşüzümü
Acıtəhər quşüzümü (lat. Solanum dulcamara) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin quşüzümü cinsinə aid bitki növü.
Adi quşarmudu
Adi quşarmudu (lat. Sorbus aucuparia) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir - VU A2c+3 cd. Azərbaycanın nadir növüdür. Quşarmudu qiymətli bitki olduğundan bağlarda və parklarda da becərilir. Meyvələri tam yetişəndə toplanır. Meyvələrinin xoşagələn turşməzə dadı vardır. Təbabətdə quşarmudu mədə-bağırsaq, nəfəs yolları xəstəliklərində istifadə olunur. Çox vaxt təzə dərilən kimi, bəzən isə xüsusi peçlərdə qurudandan sonra işlədilir. Təzə dərilmiş meyvələri soyuq binalarda və ya dondurulmuş halda bütün qış ayları saxlamaq olur.
Adi quşqonmaz
Adi quşqonmaz (lat. Filipendula vulgaris) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşqonmaz cinsinə aid bitki növü. == Ümumi məlumat == Hündürlüyü 30-60 sm, gövdəsi sadə, düz, çoxillik çılpaq ot bitkisidir. Kökümsovu kökyumrusu şəklində qalınlaşmış köklərdir. Yarpaqları neştərvari-xətlidir, çoxsaylı, daha iri uzunsov, dərin kəsilmiş və dişli yarpaqcıqlı və onlar arasında oturmuş cüt xırda yarpaqcıqlıdır; bütün yarpaqcıqlar üst tərəfdən çılpaq, alt tərəfdən isə damar boyu tüklüdür. Çiçəkləri çoxçiçəkli süpürgədə toplanmışdır. Ləçək və kasa yarpaqları 6 ədəddir. Ləçəkləri ağ və ya çəhrayı rəngdədir,uzunluğu 6 mm-ə yaxındır,əksinəyumurtaşəkillidir. May-iyun aylarında çiçəkləyir. Meyvələri 9-12 ədəd, düz, oturaq və tüklüdür.
Adi quşəppəyi
Adi quşəppəyi (lat. Capsella bursa-pastoris) — bitkilər aləminin kələmçiçəklilər dəstəsinin kələmkimilər fəsiləsinin quşəppəyi cinsinə aid bitki növü. == Botaniki xarakteristikası == Bir və ya ikiillik bitkidir. Milşəkilli kök sisteminə malikdir. Gövdəsinin uzunluğu 10-40sm, yarpaqlı, sadə və ya budaqlanan, səthi qabırğalı, çılpaq və ya zəif tüklü, çiçəkləri və yetişməmiş meyvələri olur. Kök üzərindəki yarpaqları uzunsov-neştərşəkilli, meyvələrinin bir tərəfi daralaraq üçbucağabənzər dişli girintili-çıxıntılı və ya lələyəbənzər bölümlüdür. Gövdəki yarpaqları növbəli, oturaq, girintili-çıxıntılı dişcikli və ya bütöv, zirvə yarpaqları isə getdikcə azalandir. Çiçəyinin quruluşu K4L4E4+2D1 bərabərdir. Meyvələri sıxılmış çəlləyəbənzər, tərsüçbucağabənzər və ya üçbucaq-ürəkşəkilli formalı, zirvədə isə dişli, uzunluğu 3-8mm, eni 2-5mm-dir. Zəif iyli, özünəməxsus acı dadlıdır.
Adi tovuz quşu
Adi tovuz quşu (lat. Pavo cristatus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin toyuqkimilər dəstəsinin qırqovullar fəsiləsinin tovuz quşu cinsinə aid heyvan növü. Monotipik növdür, yəni yarımnövlərə ayrılmır. İnsanlar tərəfindən əhliləşdirilib. Hindistanın milli rəmzlərindən biri hesab olunur. == Ümumi xarakteristikası == Bədəninin uzunluğu 100–125 sm, quyruğunun uzunluğu 40–50 sm-ə, kütləsi 4–4,25 kq-a çatır. Baş, boyun və döşün bir hissəsi göy, bədənin aşağı hissəsi qara rəngdədir. Dişiləri bir qədər kiçik olur və onlarda quyruqüstlüyündəki lələklər olmur.
Alaycı quş (Marvel Comics)
Alaycı quş (ing. Mockingbird) — Marvel Comics tərəfindən 1971-ci ildə yaradılan xəyalı komiks personajı. Əsl adı Barbara Morsdur. 2014-cü ildə "SHIELD cəsusları" teleserialında ilk dəfə Andrianna Palikki tərəfindən canlandırılmışdır. == Həyatı == Barbara Mors əslində bir bioloqdur. Hətta bu sahədə doktoranturası da var. ABŞ hökuməti Kapitan Amerika kimi superəsgərləri yenidən yaradacaq zərdab üzərində işləməyə başlayınca Alaycı quş də onlara qoşulur. Bu zaman o SHIELD-in diqqətini çəkir. Mors işə itmiş elm adamını tapmaqla tapşırılan agent Paul Allenlə əməkdaşlıq edərək başlayır. Amma əslində Paulun bir AIM cəsusu olduğunu öyrənər.
Albov quşarmudu
Albov quşarmudu (lat. Sorbus albovii) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Qafqazda, Naxçıvanda və Dağıstanda yayılmışdır. Növ ilk dəfə 1929-cu ildə Y.D.Sinzerlinq tərəfindən toplanılmış herbari nümunələrinə əsasən təyin edilmişdir. Qafqaz coğrafi areal tipinə aiddir. == Botaniki təsviri == Ağac və ya koldur. Tumurcuqları çılpaq və ya az tükcüklüdür. Yarpaqları tərsyumurtavari və ya ellipsvaridir. Qaidədən az daralmış və ya dairəvidir. Yuxarısı sivri və ya kütdür, adətən sivri ucludur, 7-10 sm uzunluqda, 4-7 sm enindədir.
Altıləçək quşqonmaz
Adi quşqonmaz (lat. Filipendula vulgaris) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşqonmaz cinsinə aid bitki növü. == Ümumi məlumat == Hündürlüyü 30-60 sm, gövdəsi sadə, düz, çoxillik çılpaq ot bitkisidir. Kökümsovu kökyumrusu şəklində qalınlaşmış köklərdir. Yarpaqları neştərvari-xətlidir, çoxsaylı, daha iri uzunsov, dərin kəsilmiş və dişli yarpaqcıqlı və onlar arasında oturmuş cüt xırda yarpaqcıqlıdır; bütün yarpaqcıqlar üst tərəfdən çılpaq, alt tərəfdən isə damar boyu tüklüdür. Çiçəkləri çoxçiçəkli süpürgədə toplanmışdır. Ləçək və kasa yarpaqları 6 ədəddir. Ləçəkləri ağ və ya çəhrayı rəngdədir,uzunluğu 6 mm-ə yaxındır,əksinəyumurtaşəkillidir. May-iyun aylarında çiçəkləyir. Meyvələri 9-12 ədəd, düz, oturaq və tüklüdür.
Altılәçәk quşqonmaz
Amerika qu quşu
Amerika qu quşu (lat. Cygnus columbianus) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin quşlar sinfinin qazkimilər dəstəsinin ördəklər fəsiləsinin qu cinsinə aid heyvan növü.
Amerika quşarmudu
Amerika quşarmudu (lat. Sorbus americana) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Vətəni Şimali Amerikanın şərq hissəsi, Şərqi Kanada, ABŞ-nın şimal-şərq və mərkəzi hissəsidir. Quron gölü və Yuxarı gölün şimal sahillərində Amerika quşarmudunun ən böyük nümunələri bitir. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 12 m çatan (40 fut) çoxillik ağacdır. Qabığı açıq boz, hamar, çıxıntılıdır. Yarpaqları mürəkkəb, qeyri-bərabər lələkvari, uzunluğu 6-dan 10 düymadək (15-25 sm), nazik, tünd yaşıl və ya qırmızı saplaqlıdır. Yarpaqcıqları 13-17 ədəd, lansetvari və ya uzun, oval, uzunluğu ikidən üç düymadək, qeyri-bərabər pazşəkilli və ya bünövrəsində yumrulanmış, kənarları dişli, ucu biz, oturaqdır. Tumurcuqdan tükcüklü çıxır, sonradan hamarlanır, yuxarısı tünd yaşıl, alt tərəfi açıqdır. Qönçələri tünd qırmızı, itidir.
Amerika quşüzümü
Amerika quşüzümü (lat. Solanum americanum) — bitkilər aləminin quşüzümüçiçəklilər dəstəsinin quşüzümükimilər fəsiləsinin quşüzümü cinsinə aid bitki növü. == Sinonimləri == Solanum adventitium Polgar Solanum amarantoides Dunal Solanum americanum var. americanum americanum Solanum americanum var. nodiflorum (Jacq.) Edmonds Solanum caribaeum Dunal Solanum curtipes Bitter Solanum depilatum Bitter Solanum ganchouenense H. Lév. Solanum gollmeri Bitter Solanum humile Lam. Solanum imerinense Bitter Solanum inconspicuum Bitter Solanum indecorum Rich. Solanum inops Dunal Solanum minutibaccatum Bitter Solanum minutibaccatum var. curtipedunculatum Bitter Solanum nigrum L. Solanum nigrum var. americanum (Mill.) O.E. Schulz Solanum nigrum var.
Amur quşarmudu
Adi quşarmudu (lat. Sorbus aucuparia) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir - VU A2c+3 cd. Azərbaycanın nadir növüdür. Quşarmudu qiymətli bitki olduğundan bağlarda və parklarda da becərilir. Meyvələri tam yetişəndə toplanır. Meyvələrinin xoşagələn turşməzə dadı vardır. Təbabətdə quşarmudu mədə-bağırsaq, nəfəs yolları xəstəliklərində istifadə olunur. Çox vaxt təzə dərilən kimi, bəzən isə xüsusi peçlərdə qurudandan sonra işlədilir. Təzə dərilmiş meyvələri soyuq binalarda və ya dondurulmuş halda bütün qış ayları saxlamaq olur.
Antarktida ərazisində yayılmış quşların siyahısı
Antarktida ərazisində yayılmış quşlar - bu siyahıya 46 növ quş daxildir. Bu quş növlərindən beşinin nəsli kəsilmək üzrədir, bir növ isə endemikdir (İmperator pinqvini). == Pinqvinkimilər == Dəstəyə daxil olan 18 növdən 7-ni müşahidə etmək olur. Pinqvinlər (Spheniscidae) Antarktika pinqvini (Pygoscelis antarcticus) İmperator pinqvini (Aptenodytes forsteri) Kral pinqvini (Aptenodytes patagonicus) Makaronlar pinqvini (Eudyptes chrysolophus) Adeli pinqvini (Pygoscelis adeliae) Eudyptes chrysocome Papua pinqvini (Pygoscelis papua) == Fırtınaquşukimilər == Procellariiformes dəstəsinə 4 fəsilə daxildir: Albatroslar (Diomedeidae) Diomedea exulans Thalassarche chrysostoma Thalassarche melanophris Phoebetria fusca Phoebetria palpebrata Fırtınaquşular (Procellariidae) Macronectes giganteus Macronectes halli Fulmarus glacialoides Thalassoica antarctica Daption capense Pagodroma nivea Pterodroma macroptera Pterodroma lessonii Halobaena caerulea Pachyptila vittata Pachyptila salvini Pachyptila desolata Pachyptila belcheri Pachyptila turtur Procellaria cinerea Procellaria aequinoctialis Aphrodroma brevirostris Puffinus griseus Kaçurkalar (Hydrobatidae) Garrodia nereis Oceanites oceanicus Fregetta tropica Cumuldaq fırtınaquşuları (Pelecanoididae) Pelecanoides georgicus Pelecanoides urinatrix == Qutankimilər == Pelecaniformes dəstəsinə daxil olan növlər: Qarabatdaq (Phalacrocoracidae) Phalacrocorax bransfieldensis Phalacrocorax atriceps Phalacrocorax melanogenis == Leyləkkimilər == Ciconiiformes dəstəsinə daxil olan: Vağlar (Ardeidae) Misir vağı (Bubulcus ibis) == Qazkimilər == Anseriformes dəstəsinə daxil olan növ: Ördəklər (Anatidae) Sarıdimdik ördək (Anas georgica) == Çovdarçıkimilər == Charadriiformes dəstəsinə 4 fəsilə daxildir. Arktikadan Antarktidaya miqrasiya edəən yeganə quş qütb susüpürənidir, o hədəfə çatmaq məqsədi ilə 13-15 min km məsafə qət edir. Ağ çovdarçılar (Chionididae) Ağ çovdarçı (Chionis albus) Qağayıkimilər (Laridae) Dominikan qağayısı (Larus dominicanus) Susüpürənlər (Sternidae) Antarktik susüpürəni (Sterna vittata) Qütb susüpürəni (Sterna paradisaea) Sahilqağayıları (Stercorariidae) Stercorarius maccormicki Antarktika sahilqağayısı (Stercorarius antarcticus) == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Clements, James F. Birds of the World: a Checklist. Cornell University Press, 2000, 880. ISBN 0934797161.
Azad bir quşdum (mahnı)
Azad bir quşdum -Yüksək musiqi duyumu ilə seçilən və muğamlarımıza dərindən bələd olan dahi Cəfər Cabbarlı bir sıra pyeslərinin ruhuna uyğun olaraq yaddaqalan mahnı. 1905-ci ildə dramında Sonanın oxuduğu və Baxşının tarda müşayiət etdiyi Azad bir quşdum. == Mahnı haqqında == Əməkdar artist Süleyman Tağızadənin (1905-1960) xatirələrindən aydın olur ki, Azad bir quşdum mahnısını Cəfər zümzümə edib və bəstəkar, dirijor, Xalq artisti Əfrasiyab Bədəlbəylidən (1907-1976) xahiş edib ki, onu nota salsın. Azad bir quşdum mahnısının sözləri və musiqisinin Cəfər Cabbarlıya məxsus olduğunu təsdiqləyən tanınmış dramaturq və aktyor, əməkdar artist Məcid Şamxalov (1907-1984) yazır: Əsərdə (“1905-ci ildə” nəzərdə tutulur – A.N.) Sonanın yanıqlı bir havası var: Azad bir quşdum, Yuvamdan uçdum, Bir bağa düşdüm Bu gənc yaşımda. Musiqisini şəxsən Cəfərin özünün bəstələdiyinin şahidiyəm” Cəfərin ölümündən sonra Azad bir quşdum adlanan bu mahnının başqa müəllifi də peyda oldu. Cəfərin müasirləri, tanınmış aktyorlar – M.Şamxalov, S.Tağızadə və başqaları həmin mahnının musiqisinin Cəfər Cabbarlıya məxsus olduğunu öz yazıları ilə təsdiqləmişlər. 1905-ci ildə tamaşasında Sona rolunun ifaçısı, gələcəyin xalq artisti Sona Hacıyeva (1907-1979) “Azad bir quşdum” mahnısını oxuyurdu, Baxşı rolunu oynayan S.Tağızadə isə onu (Sonanı) tarda müşayiət edirdi. Xatırladaq ki, C.Cabbarlının Süleyman Tağızadəyə bağışladığı tar hazırda AMEA-nın Nizami adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində (inventar №2238) qorunur. == Süleyman Tağızadə xatirələri == Süleyman Tağızadə xatirələrində yazır: Cəfərin yazdığı "1905-ci ildə" əsərində səslənən "Azad bir quşdum" mahnısının yaranma tarixçəsi belə olmuşdur. Süleyman Tağızadənin xatirəsindən bəlli olur ki, bu mahnının yalnız melodiyası Əfrasiyab Bədəlbəyli tərəfindən notlaşdırılmışdır.
Azad bir quşdum mahnının tarixi
Azad bir quşdum -Yüksək musiqi duyumu ilə seçilən və muğamlarımıza dərindən bələd olan dahi Cəfər Cabbarlı bir sıra pyeslərinin ruhuna uyğun olaraq yaddaqalan mahnı. 1905-ci ildə dramında Sonanın oxuduğu və Baxşının tarda müşayiət etdiyi Azad bir quşdum. == Mahnı haqqında == Əməkdar artist Süleyman Tağızadənin (1905-1960) xatirələrindən aydın olur ki, Azad bir quşdum mahnısını Cəfər zümzümə edib və bəstəkar, dirijor, Xalq artisti Əfrasiyab Bədəlbəylidən (1907-1976) xahiş edib ki, onu nota salsın. Azad bir quşdum mahnısının sözləri və musiqisinin Cəfər Cabbarlıya məxsus olduğunu təsdiqləyən tanınmış dramaturq və aktyor, əməkdar artist Məcid Şamxalov (1907-1984) yazır: Əsərdə (“1905-ci ildə” nəzərdə tutulur – A.N.) Sonanın yanıqlı bir havası var: Azad bir quşdum, Yuvamdan uçdum, Bir bağa düşdüm Bu gənc yaşımda. Musiqisini şəxsən Cəfərin özünün bəstələdiyinin şahidiyəm” Cəfərin ölümündən sonra Azad bir quşdum adlanan bu mahnının başqa müəllifi də peyda oldu. Cəfərin müasirləri, tanınmış aktyorlar – M.Şamxalov, S.Tağızadə və başqaları həmin mahnının musiqisinin Cəfər Cabbarlıya məxsus olduğunu öz yazıları ilə təsdiqləmişlər. 1905-ci ildə tamaşasında Sona rolunun ifaçısı, gələcəyin xalq artisti Sona Hacıyeva (1907-1979) “Azad bir quşdum” mahnısını oxuyurdu, Baxşı rolunu oynayan S.Tağızadə isə onu (Sonanı) tarda müşayiət edirdi. Xatırladaq ki, C.Cabbarlının Süleyman Tağızadəyə bağışladığı tar hazırda AMEA-nın Nizami adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində (inventar №2238) qorunur. == Süleyman Tağızadə xatirələri == Süleyman Tağızadə xatirələrində yazır: Cəfərin yazdığı "1905-ci ildə" əsərində səslənən "Azad bir quşdum" mahnısının yaranma tarixçəsi belə olmuşdur. Süleyman Tağızadənin xatirəsindən bəlli olur ki, bu mahnının yalnız melodiyası Əfrasiyab Bədəlbəyli tərəfindən notlaşdırılmışdır.
Azərbaycan quşları
Azərbaycanın quşları — Azərbaycanda 400 quş növü qeydə alınsa da, həqiqətdə onların sayı daha çoxdur. Belə ki, bu günədək mövcud bütün növlər hələlik müəyyən edilməmişdir. Bu da ilk növbədə miqrasiya edən və ötüb keçən növlərə aiddir. Bundan başqa bir çox növlər ölkə ərazisinə gələrək öz areallarını genişləndirməkdə davam edir. Məsələn, kiçik və halqalı qur-qur quşu kimi. Azərbaycanda qeydə alınan növlər 18 dəstə və 61 fəsiləyə mənsubdurlar. Bunların 40% -i oturaq növ olmaqla, Azərbaycanda il boyu müşahidə edilirlər, 27%-i qışlayan və 10 %-dən çoxu köç vaxtı qeydə alınan növlərdir. Azərbaycan ornitofaünası çox zəngindir. Xüsusilədə su-bataqlıq quşlarının növ tərkibi və ekoloji qrupları daha zəngindir (144 növ). Azərbaycan ərazisindən bütün Avrasiyada ən böyük miqrasiya yollardan biri keçir.
Azərbaycanın Qırmızı kitabına düşən quşlar
Azərbaycanın Qırmızı kitabına düşən quşların siyahısı — bura 34 növ quş daxil edilmişdir. == İstinadlar == Azərbaycan SSR Qırmızı Kitabı 1989 "Azərbaycanın heyvanlar aləmi". Tom III. Onurğalılar, 2000 il.
Azərbaycanın quşları
Azərbaycanın quşları — Azərbaycanda 400 quş növü qeydə alınsa da, həqiqətdə onların sayı daha çoxdur. Belə ki, bu günədək mövcud bütün növlər hələlik müəyyən edilməmişdir. Bu da ilk növbədə miqrasiya edən və ötüb keçən növlərə aiddir. Bundan başqa bir çox növlər ölkə ərazisinə gələrək öz areallarını genişləndirməkdə davam edir. Məsələn, kiçik və halqalı qur-qur quşu kimi. Azərbaycanda qeydə alınan növlər 18 dəstə və 61 fəsiləyə mənsubdurlar. Bunların 40% -i oturaq növ olmaqla, Azərbaycanda il boyu müşahidə edilirlər, 27%-i qışlayan və 10 %-dən çoxu köç vaxtı qeydə alınan növlərdir. Azərbaycan ornitofaünası çox zəngindir. Xüsusilədə su-bataqlıq quşlarının növ tərkibi və ekoloji qrupları daha zəngindir (144 növ). Azərbaycan ərazisindən bütün Avrasiyada ən böyük miqrasiya yollardan biri keçir.
Biosseri quşarmudu
Adi quşarmudu (lat. Sorbus aucuparia) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir - VU A2c+3 cd. Azərbaycanın nadir növüdür. Quşarmudu qiymətli bitki olduğundan bağlarda və parklarda da becərilir. Meyvələri tam yetişəndə toplanır. Meyvələrinin xoşagələn turşməzə dadı vardır. Təbabətdə quşarmudu mədə-bağırsaq, nəfəs yolları xəstəliklərində istifadə olunur. Çox vaxt təzə dərilən kimi, bəzən isə xüsusi peçlərdə qurudandan sonra işlədilir. Təzə dərilmiş meyvələri soyuq binalarda və ya dondurulmuş halda bütün qış ayları saxlamaq olur.
Buş quşarmudu
Buş quşarmudu (lat. Sorbus buschiana) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin gülçiçəyikimilər fəsiləsinin quşarmudu cinsinə aid bitki növü. == Təbii yayılması == Rusiyada və Qafqazda təbii halda yayılmışdır. == Botaniki təsviri == Hündürlüyü 4-6 m-ə çatan alçaqboylu ağac və ya koldur. 10-11 sm uzunluqda olan yarpaqları ikili olub, bar verən zoğlarda enli və ya yumurtavarı- ellipsvarı, meyvəsiz zoğlarda isə neştərvaridir. Yan damarlarının sayı 10-11 cütdür, kənarları ikiqat itidişlidir. Alt səthi boz yaşılımtıl keçəvari tükcüklüdür. Qaidədən pazvarıdır. == Ekologiyası == Orta və yüksək dağlıq qurşaqlarda dəniz səviyyəsindən 1800-2200 m hündürlüklərdə, daşlı qayalı yamaclarda, arid seyrək meşəliklərdə və kolluqlar arasında yayılmışdır. == Azərbaycanda yayılması == Naxçıvan MR florasına ilk dəfə tərəfimizdən daxil edilmişdir.
Böyük Qаfqаz quşarmudu

Digər lüğətlərdə