ARANI DAĞA, DAĞI ARANA DAŞIMAQ (APARMAQ)

Zəyəm aranı nahiyəsi — 1593 ci ildə Osmanlı İmperiyasının Gəncə-Qarabağ əyalətinin Gəncə sancağının nahiyəsi

Dübrar dağı — Azərbaycan Respublikası Xızı rayonu ərazisində yerləşən dağ. Böyük Qafqaz sıra dağlarının cənub — şərq hissəsindən keçən Dübrar dağ silsiləsinin baş zirvəsi, Dübrar dağ (Kolanı) hündürlüyü 2205 metrdir.

Düldül — Şəmkir rayonu ərazisində dağ. == Tarixi == Hündürlüyü 975 m. Dağın adı oradakı at ayağının izinə oxşayan dağla və həmin dağın guya Həzrət Əlinin Düldül atının izi olması inamı ilə əlaqədardır.

Dəhnə dağı — Şərur və Sədərək rayonları sərhədində, Naxçıvan dağarası çökəkliyinin şimal-qərbində, Sədərək düzünün cənub-şərq kənarında, Araz çayının sol sahilində, Dəhnə-Vəlidağ tirəsinin cənub-qərb qurtaracağında, Dəmirçi kəndindən 8 km qərb-şimal-qərbdə, "Qurdqapısı" keçidindən 3 km cənub-qərbdə dağ (hünd. 1154,2 m). Zirvəsi Orta Devonun Eyfel mərtəbəsinə aid Qurdqapısı lay dəstəsinin, yamacları ondan yaşlı Danzik lay dəstəsinin əhəngdaşı, qumdaşı, kvarsit, şist və argillitlərindən təşkil olunmuş yastı təpəli günbəzvari yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Naxçıvan qoyulma çökəkliyinin şimal-qərb qurtaracağında Şərur-Culfa qalxım zonasının Şərur seqmentinin gömülmüş cənub-qərb cinahında cavan çöküntülər altından yer səthinə çıxan Dəhnə-Vəlidağ qalxımının şimal-qərb qanadını mürəkkəbləşdirən ikincidərəcəli Saraclıdağ sinklinalının nüvə hissəsində yerləşir. Yamaclarında şimal-qərb və şimal-şərq istiqamətli fay və əks-fay qırılma pozulmaları izlənilir.

Dəvəboynu dağı – Ordubad rayonu ərazisində dağ (hünd. 3563,0 m). Zəngəzur silsiləsinin suayırıcısında Gilançayın mənbə hissəsində zirvə. Orta Eosenin İpr mərtəbəsinə aid Kələki lay dəstəsinin vulkanogen-çökmə süxurlarından təşkil olunmuş konusvari yüksəklikdir. Şimal-qərb yamacında andezitli porfirit lava-brekçiyaları açılır. Tektonik cəhətdən Ordubad qarılma zonasının Şahbuz seqmentinin cənub-şərq qurtaracağında müşahidə edilən Boyəhməd-Dəvəboynu antiklinalının şimal-şərq qanadında yerləşir. Zirvə hissəsindən şimal-qərb istiqamətli əks-fay qırılması keçir.

Elgədik — İsmayıllı rayonu ərazisində dağ. == Toponimikası == Oronim el (camaat) və gədik (hündür dağlar arasında yol, dağ keçidi, aşırım) komponentlərindən düzəlib, "dağlar arasından, aşırımdan keçən el yolu" və ya "el yolunun üstündə olan dağ keçidi" deməkdir.

Elti dağı — Azərbaycanın Ordubad rayonu ərazisində dağ. Zəngəzur silsiləsinin cənub-qərb yamacında yerləşir. Biləv kəndindən 1 km. cənubdadır. Dağ konusvari formadadır, sıldırım yamaclıdır (hünd. 1592,7 m). Zəngəzur silsiləsinin suayırıcısındakı Səfərdərə yüksəkliyindən (3826,4 m) cənub-qərbə ayrılan Xoşkeşin qolunun qərbə istiqamətlənmiş eyniadlı şaxəsində zirvə. Biləv kəndindən 1 km cənubdadır. Orta Eosenin Lütet mərtəbəsinə aid Biləv lay dəstəsinin vulkanogen-çökmə süxurlarından təşkil olunmuş, sıldırım yamaclı konusvari yüksəklikdir. Təpəsi tünd-boz rəngli layvari piroksenli andezitlərlə təmsil olunmuşdur.

Everest (ing. Mount Everest), Comolunqma (tib. ཇོ་མོ་གླང་མ), Saqarmatxa (nep. सगरमाथा) və ya Jumulanqma (çin. ənən. 珠穆朗玛, pinyin: Zhumulangma) — Himalay dağlarının Mahalanqur Himal silsiləsində yerləşən, yer kürəsində dəniz səviyyəsindən ən yüksək dağ. Nepal (1 nömrəli əyalət) və Çin (Tibet Muxtar Vilayəti) arasındakı beynəlxalq sərhəd Everestin zirvə nöqtəsindən keçir. Zirvənin mövcud rəsmi yüksəkliyi 1955-ci ildə Çin və Nepal tərəfindən tanınan bir Hindistan araşdırması tərəfindən 8,848 metr (29,029 ft) olaraq qeyd edilmiş və sonradan 1975-ci ildə bir Çin araşdırması ilə təsdiq edilmişdir. 2005-ci ildə Çin 8844.43 m (29.017 ft.) nəticə ilə dağın qaya hündürlüyünü iddia etdi. Rəsmi hündürlüyün qayanın hündürlüyünün (8,844 m, Çin) və ya qarın hündürlüyünün (8,848 m, Nepal) olub olmaması ilə bağlı Çin və Nepal arasında mübahisə davam etdi.

Eynəli ya Eynalı dağı - İranın Şərqi Azərbaycan ostanında yerləşən dağ. Təbriz şəhəri bu dağın ətəyində yerləşib. Bu dağda deyilənlərə görə Həzrət Əlinin övladlarından olan Ovn ibn Əli dəfn olunub. Təbrizlilər həftənin cümə günləri bu dağa çıxırlar.

Fərrux və ya Qaraqlux — Azərbaycan Respublikasının Xocalı rayonununda dağ. Eyniadlı yaşayış yerinin yuxarısında yerləşir.

Girdəcə — Qəbələ rayonu ərazisində dağ. == Toponimi == Qəbələ rayonu ərazisində dağ. Baş Qafqaz silsiləsinin cənub yamacında, Qum və Tikanlı çaylarının suayrıcındadır. Hündürlüyü 1584 m. Oronim girdə (yumru, dəyirmi) sözündən və -cə şək.-sindən düzəlib, "yumru relyef formalı yüksəklik" deməkdir.

Goranqalası dağı — Şərur rayonu ərazisində, Dərələyəz silsiləsindən şimal-qərbə ayrılan Saraybulaq qolunun cənub-qərb istiqamətli Bəysal qövsvari şaxəsinin qurtaracağında, Arpaçayın sol sahilində, Dizə kəndindən 1,5 km şimal-şərqdə dağ (hünd. 1131,4 m). Zirvəsi və cənub-qərb yamacı Alt Permin Kuberqandı və Murqab regiomərtəbələrinə aid Qızılqaya və Şahbulaq lay dəstələrinin əhəngdaşılarından, şimal-şərq yamacı isə Alt Karbonun Turne mərtəbəsinə aid Goranqalası lay dəstəsinin terrigen-karbonat süxurlarından təşkil olunmuş şərq yamacı sıldırımlı konusvari yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Şərur-Culfa qalxım zonasının Şərur seqmentinin şimal-qərbində müşahidə edilən Münhbalaoğlu-Qabaqdağ sinklinalının şimal-şərq qanadında yerləşir. Zirvə hissəsində və yamaclarında çökmə süxurları yaran layvari dolerit və qabbro-dolerit kiçik intruziyaları açılır.

Gədi dağı - Xızı rayonu ərazisində alçaqdağlıq tirə. Gədi dağı Böyük Qafqaz sıra dağlarının Qarabulaq silsiləsində yerləşir.(hünd.1222 m.).

Gəmiqaya dağı – Ordubad rayonu ərazisində dağ (hünd. 3725,9 m). Zəngəzur silsiləsinin suayırıcısında, Nəsirvaz kəndindən 7 km cənub-şərqdə yerləşən zirvə. Alt Eosenin İpr mərtəbəsinə aid Kələki lay dəstəsinin vulkanogen-çökmə süxurlarından təşkil olunmuş sıldırım yamaclı, meridional istiqamətdə uzanan piramıdaya oxşar qayalıqdır. Tektonik cəhətdən Zəngəzur qalxım zonasının cənub-qərb kənarında yerləşir. Cənub-şərq yamacından şimal-şərq istiqamətli fay qırılmaları keçir. E.ə. III-I minilliklərə aid qayaüstü rəsmlər – piktoqramlar və Bibqətəl piri buradadır. Qədim dünyanın ən müqəddəs panteonlarından biri sayılan Gəmiqaya dağı Ordubaddadır. Dağın üzərindəki təsvirlər və buradakı yurd yerləri Ordubad ərazisində m.ö.

Gərməçataq dağı – Babək rayonu ərazisində dağ (hünd. 1614.0 m). Dərələyəz silsiləsinin cənub yamacında, Gərməçataq kəndindən 750 m qərbdə zirvə. Üst Tabaşirin Kampan mərtəbəsinə aid eyniadlı lay dəstəsinin terrigen-karbonat süxurlarından təşkil olunmuş günbəzvari, şimal və qərb yamacları sıldırımlı yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Ordubad qarılma zonasının Şahbuz seqmentinin şimal-qərb qurtaracağında, Xanbulaq-Badamlı qalxımının şimal cinahına aid ikincidərəcəli Aşağı Buzqov antiklinalının cənub-şərq periklinal hissəsində yerləşir.

Gəvək dağı – Ordubad rayonu ərazisində dağ (hünd. 1718,0 m). Zəngəzur silsiləsindən cənub-qərbə ayrılan Dəmirlidağ-Göydağ qolunun cənub istiqamətli eyniadlı şaxəsində, Qaradərə-Gilançay suayırıcısında zirvə. Biləv kəndindən 4 km şimaldadır. Orta Eosenin Lütet mərtəbəsinə aid Biləv lay dəstəsinin vulkanogen-çökmə süxurlarından təşkil olunmuş kəsik konusa bənzər yüksəklikdir. Tektonik cəhətdən Ordubad qarılma zonasının Paradaş seqmentində, eyniadlı əyilmənin mərkəzi strukturu olan Şurud-Vənənd sinklinalının şimal-şərq qanadında yerləşir.

Heydər dağı — Yuxarı Qalileydə Əl-Carmaq dağ silsiləsində, Beyt Cin kəndindən 1–2 km cənubda yerləşən dağdır və dağın zirvəsi dəniz səviyyəsindən 1047 metr yüksəkliyə çatır. Dağ həmçinin druzlar üçün müqəddəs Bəha Əl-Din ziyarətgahının yaxınlığında yerləşir. Aydın bir gündə, demək olar ki, bütün Aşağı Qaliley dağın başından, Fəqqu'a dağlarından Aralıq dənizinə qədər görünür. Hündürlüyünə və mənzərəli mənzərəsinə görə dağ yamac paraşütü üçün əlverişli yerdir. == İqlim == Dağ, Qalileyanın əksər yerlərində olduğu kimi, Aralıq dənizi iqliminə malikdir. Qar tez-tez qışda yağır və çöküntünün miqdarı təxminən 1000 millimetrə çatır. Hündürlükdə olması və cənub küləklərinə heç bir maneənin olmaması səbəbindən ilin əksər günləri dağda güclü küləklər əsir.

Heydərbaba dağı — İranda, Təbriz yaxınlığında Qaraçəmən yolu ilə Şəngülava kəndləri arasında yerləşir. == Flora == Dağın ərazisində dovşan, kəklik, göyərçin var. == Yerləşməsi == Heydərbaba dağı Qayışqurşaq kəndi ilə üz-üzədir; onun ətəyində Xoşginab və Güllücə kəndləri yerləşir. Bunlardan başqa bu dağın ətəyində MəhəmmədHüseyn Şəhriyarın uşaqlıq illərinin keçdiyi eyniadlı – Heydərbaba kəndi də var. Həmin kənd adını elə bu dağdan almışdır. M. Şəhriyar bu dağa aid şeir də yazıb. == Əfsanələr == Heydərbaba dağı ilə bağlı bir sıra əfsanələr mövcuddur. Sərhədlərində yerləşən, dəniz səviyyəsindən 2334 metr yüksəklikdə yerləşən Sarıbaba dağı ilə Heydərbaba dağı qardaş olmuşlar. Onlar bir-biri ilə uzaqdan-uzağa, zirvədən-zirvəyə görüşür, salamlaşırlar. Hansı qardaş tez yuxudan oyanarsa, o birisini salamlayaraq oyadarmış.

Heydərbəy dağı – Borçalı qəzasında (İndi Ermənistanda) dağ adı. == Etimologiyası == Danışıqda əvvəlinə "h" səsi əlavə olunmuş aydar "kəkil", "başın ortasında (təpəsində) tük topası" sözündəndir. Qədim türklərdə oğlan uşaqlarının başını qırxdıqda təpəsində aydar "kəkil" saxlanması adəti pis ruhlara qarşı tədbir kimi səciyyələndirilirdi; ailədə 6–7 qızdan, yaxud bir neçə oğlan uşağının ölməsindən sonra doğulmuş oğlan uşağın bir qulağına sırğa keçirirdilər ki, bu da "aydar" adlanırdı. Aydarlı və sırğalı oğlana 7 yaşına qədər qız paltarı geydirirdilər. Belə inam vardı ki, pis ruh aydara və sırğaya görə oğlan uşağını qız hesab edərək ona toxunmayacaqdır. Bu "Aydar" adəti Don kazaxlarında indi də qalmışdır. == Toponimiyası == Heydərbəy dağ adı bəki aydar (burada ehtimal ki, topa ağac) olan mənasındadır. Azərbaycan adətən dağların zirvələrindəki aydar müqəddəs pir hesab olunurdu. Cənubi Azərbaycanda Heydərbaba dağının adı (Məhəmmədhüseyn Şəhriyarın "Heydərbabaya salam" poemasında) da aydar "kəkil" sözündəndir. Heydərbək oronimi ilə Qazax və Gədəbəy r-nlarındakı Kəkildağ və Şamaxı r-nunda Kəkilnohur toponimləri mənaca eynidir.

Hoçkeynig (alm. Hochkönig‎) — Avstriyanın Berxetesqaden Aplpları silsiləsində olan ən yüksək zirvə. Zirvə ölkənin Zaltsburq vilayəti ərazisindədir. Silsilə Şimali Əhəngdaşlı Aplarının bir hissəsi hesab olunur. == Mövqeyi == Hoçkeynig dağı Bişofsxofen şəhərindən qərbdə yerləşir. Zaltsburq şəhərindən isə 42 km cənubda yerləşir. Dağı Berxetesqaden Aplplarından 2246 metr hündürlükdən keçən «Torscharte» dağ aşırımı ayırır. Zirvə böyük əhəng daşı yaylasının cənub ətəyində yerləşir və yayla «Übergossene Alm» adlı buzlaqla örtülüdür. Bu buzlaq müasir dövrdə ildə 6,2 % olmaqla kiçilir. Ehtimal olunur ki, yaxın gələcəkdə tamamilə itəcək.

Kamen dağı — Rusiyanın Krasnoyarsk diyarı ərazisində yerləşən və hündürlüyü 1701 m olan zirvə. İnzibati cəhətdən Taymır və Evenk rayonları arasında yerləşir. Zirvə Putarana yaylası və Ortasibir alçaqdağlığının ən hündür nöqtəsi hesab edilir. Dağın ətəklərindən Xuta və Kotuy çayları başlanğıcını götürür. Zirvə 1971—1972-ci illərdə SSRİ EA Coğrafiya İnstitutu tərəfindən tətqiq edilmişdir.

Kazbek (gürc. მყინვარწვერი — buz zirvəsi, çeç. Башлам) — Mərkəzi Qafqazın şərq hissəsində Rusiya və Gürcüstan sərhədlərində yerləşən dağ.

Kerkpatrik dağı — Antarktida ərazisində yerləşən Transantarktika dağlarının ən hündür zirvəsi. Kerkpatrik dağı Kuin-Aleksandr silsiləsində, Birdmor buzlağının qərbində yerləşir. Dağ ilk dəfə 1908-ci ildə Böyük Britaniya ekspedisiyası zananı Ernest Şelkton tərəfindən kəşf edilmişdir. Dağın hündürlüyü 4528 metr təşkil edir. O, dağı Qlazqolu sahibkarın şərəfinə adlandlrmışdır. 2004-cü ildə dağın ətəklərində dinozavr və Pterosauriaların qalıqları aşlarlanmışdır.

Ketidağ — Azərbaycan Respublikası Kəlbəcər rayonunun ərazisində dağ. Azərbaycanla Ermənistanın sərhədindədir. Yerli əhali tərəfindən Keyti dağı adlanır. Dağla bağlı xalq arasında bir cox əfsanə və rəvayətlər mövcuddur. Tədqiqatçıların ehtimalına görə, oronim türk dillərindəki kat (dağın meşəsiz, gündüŞən tərəfi, pilləvari, sıra) sözündən əmələ gəlmişdır.

Keşiş dağı ya da Olimp dağı (yun. Όλυμπος, Olympos), Yunanıstanın şimalında, Teseliya və Orta Makedoniya inzibati bölgələri arasında qalan məşhur dağdır. Dağ, 2.917 m yüksəkliyi ilə Yunanıstanın ən yüksək nöqtəsidir və eyni zamanda mifoloji inanclara görə Olimp tanrılarının evidir.