Qaqauz dilindəki daalık (dağlıq) sözü ruscaya “лесистая местность” kimi tərcümə edilib. “Dağ” anlamını əks etdirən söz Litva dilində “ağac, meşə”, alb
Dağıntı (müq. et: yığ-ıntı...) sözü sübut edir ki, dağ kəlməsi haçansa müstəqil feil olub. Bu, dağ-ıt-maq sözündə də özünü büruzə verir
Dağ-ıl-maq, dağ-ıt-maq sözləri gəstərir ki, kök dağfeilidir. İndi bu feil müstəqil işlədilmir. (Bəşir Əhmədov
Dağılmaq, dağınıq, darmadağın kəlmələri ilə qohumdur. Sözün kökü “dağ”dır. -ı şəkilçisi isimdən feil düzəldib (bərk-i-mək qəlibi üzrə)
Əsli damxa olub və dam kəlməsi ilə bağlıdır. “Kiçik dam” (damcığaz) anlamını əks etdirir. -xa şəkilçisi (görünür, -ça, -çıq şəkilçisinin dəyişmiş for
Ərəb mənşəli hesab edirlər. Məncə, dəyirmi sözünün ərəb tələffüzünə uyğunlaşdırılmış formasıdır və türk mənşəlidir
Daqqa sözünün qədim kökü daq kəlməsidir; “qab” mənasında işlədilib və çanaq kimi ölçü vahidi olub
Heyvanlarda cinsi əlaqəni ümumi şəkildə höyürə gəlmək ifadəsi əks etdirir. Mənbələrdə höyur sözü erkək kimi açıqlanıb
Bu bədəndə uzunluğu 12 sm olan bir çıxıntıdır. Mənbələrdə dalaq anlayışı müxtəlif sözlərlə (dal, ayranlıq, sulaq, göy bağır
Buna rus dilində “стоног”deyirlər. Qatdalaq (dalağın şişməsi) xəstəliyinin müalicəsində istifadə olunub
Feilin qarşılıq növündə olan sözdür, ”bir-birini dalamaq” deməkdir. Dalamaq isə “dişləmək, qıcıqlandırmaq” mənasını verən sözdür
Dal “lüt” deməkdir. “Daldaban”, “ayağı yalın” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün əsli dalda kəlməsi ilə bağlıdır. Gilə sözü giley şəklinə düşdüyü kimi, dalda sözü daldey formasını kəsb edib
Sözün kökü dal feilidir, ondan dalğıc sözü də əmələ gəlib. “Yerimək”dən yorğa düzəldiyi kimi, “dalmaq”dan da dalğa əmələ gəlib
Familiya, soyadı bildirən sözdür. Dal sözünün bir mənası “lüt” deməkdir. Dalqılıc - “qınından çıxarılmış qılınc” anlamını əks etdirir
Dalğa, dalğıc, dalğın kəlmələri ilə kökdaşdır. Qədim mənası “batmaq, qərq olmaq” deməkdir (xəyala dalmaq, suya dalmaq
Qərb dialektlərində “adamın yem axtarmaq üçün özünü ora-bura vurması” anlamında işlədilir. Türkmən dilində isə “yalanmaq” mənasını verir
Damaq sözü farslarda “burun” mənasında işlədilir. İfadə “burunu sallamaq”kimi başa düşülə bilər. (Bəşir Əhmədov
Ərəbcədir, bizdə qanraq sözü olub. “Kef” (damağım çağdır!), “beyin” anlamlarında işlədilən söz olub
Bu söz barədə bir neçə ehtimal söyləmək olar: 1. Söz dam kəlməsi əsasında yaranıb, çünki döl ərəfəsində heyvanlara ev şəraitində (damda) xüsusi qull
holl. dam – bağlamaq
Qərb dialektlərində “lovğa” mənasında işlədilir. Fars mənşəlidir (əsli: dombaz), onlarda daha çox “yaltaq” anlamını əks etdirir
Kökü dammaq məsdəri ilə bağlıdır, amma feil -cı şəkilçisi qəbul etmir. Dam kökünə -la şəkilçisi də artırıla bilər: damla (son damla qanına qədər
“Möhür” mənasında işlədilən söz olub. Əslində, söz dağma (yandirma) olub, indiki dağlamaq (dağ su, dağ çəkmək ifadələrini yada salın) sözü ilə kökdaşd
“Pipetka”, “qətrəçəkən” də deyirlər. Damla, damcı, dammaq sözləri ilə qohumdur. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
E.ə. 405-ci ildə Dionisi adlı sərkərdə yunanların Siciliyada ən vacib şəhəri olan Sirakuzanın hökmdarı oldu
Mənbələrdə dan sözü “səhər şəfəqi”, inrik sözü isə “axşam şəfəqi” kimi açıqlanıb. Aydın sözündəki dın hissəsi də həmin dan sözünün şəkilçiləşmiş for
İri qar yağır, dananın belində qalın çul yaradır. Adı da burdandır. Buna “quşbaşı” da deyirlər. (Bəşir Əhmədov
Farsca danestən (bilmək) feili ilə qohumdur. Dana (bilən), daneş (bilik) sözləri də buradandır. (Bəşir Əhmədov
Danil kimi də işlədilir. Qədim yəhudi dilində “Allahverən” deməkdir. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Dan sözü “səhər”(dan yeri sökülü), “təəccüb” (dan gəlir-“диву даешься”) mənalarında işlədilir (omonimdir)
Tovuzun Alakol kəndində nüfuzlu bir tirənin adıdır. İlisu sultanı Əhmədxanın oğlu Danyal bəyin adı ilə bağlıdır (bu tirə Qaxdan gəlib)
Bu birləşmədəki dar sözü farscadır və “kəndir, ip, sap” mənalarında işlədilir (kəndirbaz sözünün sinonimi kimi darbaz kəlməsi də mövcuddur)
Dırmığa- “torpaq darağı”, pipiyə-“quş darağı”, кист руки yerinə, əl darağı və s. işlədilib. Hamısı “çıxıntı, diş, ayrıc” anlamı ilı bağlıdır
“Barmaqların ayağa birləşdiyi yer”dir. Daraq sözü “barmaq” mənasında işlədilib. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Ağacın budaqlarını kəsməyə “daramaq” deyirik. Mənbələrdə tarmaq kəlməsi ilə budaq sözü sinonim kimi verilib
İki mənaya malikdir: 1. “Budaqlarını kəsəndə alınan məhsul”. 2. “Saçı (yunu) darama prosesində darağın dişlərinə ilişib qalan tük, yun” və s
Ərişi qırmızı, arğacı bənövşəyi olan sıx toxunmuş ipək parça adıdır. Alınma sözdür. (Bəşir Əhmədov. Etimologiya lüğəti)
Sözün birinci hissəsi olan daru farsca “dərman” deməkdir. İkinci hissə isə Çin ölkəsinin adıdır: darçın – “Çin dərmanı” (Çin otu) deməkdir
“Hirsli” anlamında işlədilir. Qədim bir deyimdə oxuyuruq: “heç düşünmürsən ki, sevgilin arğınmı, darğınmı, yorğunmu?” Dar-ğın, dar-ıl-maq sözlərində
Tarla sözü ilə eyni kökə malikdir. Müxtəlif türk dillərində “просо”, “зерно”, “пщеница”, “посев”, “урожай” kimi bir çox mənalarda işlədilir
Kökü dar (uzkiy) sifətidir. Darıx isə ondan düzəlmiş feildir, -ıq şəkilçisi adlardan feil düzəldə bilir: ot-ux-maq, qan-ıx-maq və s
dar sözündən daru (darı) feili əmələ gəlib. Həm də “qəzəblənmək” anlamını əks etdirib. Yum-şa-l-maq qəlibi üzrə darı-l-maq feili də yaranıb
Əsli darsınqal olub, tatar dilində bu kəlmə darsınırqa kimi işlədilir. -sın şəkilçisi müxtəlif formalarda işlədilir və meyil bildirir (gülümsünmək, qo
“Hövsələsiz” anlamını əks etdirir. Hövsələ sözünün bir mənası “çanaqlıq” (hövsələ sümüyü) deməkdir, digər mənası dənlik (çinədan) anlamı ilə bağlıdı
Üyütmək sözünün sinonimidir, eyni mənada çəkmək sözü də işlədilir. Tuva dilində çəkilmiş ət əvəzinə, dartılmış ət işlədirlər
Farsca dər (qapı) və baz (açıq) sözlərindən əmələ gəlib. İlkin mənası “açıq qapı” deməkdir. (Bəşir Əhmədov
lat. Dacia – Dakiya
Qədim mənası “atmaq” deməkdir. Görünür, daşdan döyüş vasitəsi kimi istifadə edib, onu düşmənin üstünə atıblar (Qaraca Çoban kimi)
Daş “kənar” deməkdir (dışarı), baş (farsca budən, yəni olmaq məsdərinin əsasıdır) isə “olan” mənasını verir