Trotski

Lev Davidoviç Trotski (rus. Лев Дави́дович Тро́цкий, əsl soyadı Bronşteyn; 26 oktyabr (7 noyabr) 1879^[1][2], Bereslavka^[d], Xerson quberniyası, Rusiya imperiyası^[1] – 21 avqust 1940^[3][1][…], Koyoakan^[d]) — Marksist inqilabçı və nəzəriyyəçi, Sovet siyasi xadimi, Qırmızı ordu qurucusu və ilk rəhbəri, trotskizm nəzəriyyəsinin banisi.

Lev Trotski
rus. Лев Давидович Троцкий
Petroqrad Fəhlə və Əsgər Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsinin sədri
8 oktyabr 1917 – 8 noyabr 1918
Əvvəlki	Nikolay Semyonoviç Çxeidze
Sonrakı	Qriqori Yevseyviç Zinovyev
8 noyabr 1918 – 13 mart 1918
Əvvəlki	vəzifə;Rusiya respublikasının xarici işlər naziri kimi Tereşenko Mixail İvanoviç
Sonrakı	Georgi Vasili Çiçerin
RSFSR-ın İnqilabçı hərbi şurasının sədri
6 sentyabr 1918 – 26 yanvar 1925
Əvvəlki	vəzifə təsis edilmişdir
Sonrakı	Mixail Vasilyeviç Frunze
SSRİ Hərbi və Dəniz işləri üzrə Xalq Komissarı
12 noyabr, 1923 – 26 yanvar, 1925
Əvvəlki	vəzifə təsis edilmişdir
Sonrakı	Mixail Vasilyeviç Frunze
RSFSR-ın hərbi işləri üzrə xalq komissarı
14 mart 1918 – 12 noyabr 1923
Əvvəlki	N.İ.Podvoyski
Sonrakı	vəzifə ləğv edildi
Şəxsi məlumatlar
Doğum adı	Лейб Давидович Бронштейн[4]
Doğum tarixi	26 oktyabr (7 noyabr) 1879[1][2]
Doğum yeri	Bereslavka[d], Xerson quberniyası, Rusiya imperiyası[1]
Vəfat tarixi	21 avqust 1940(1940-08-21)[3][1][…] (60 yaşında)
Vəfat yeri	Koyoakan[d], Mexiko, Meksika
Vəfat səbəbi	beyin qansızması[d]
Partiya	Rusiya sosial-demokrat işçi partiyası (bolşeviklər), Rusiya kommunist partiyası, İsveçrənin sosial-demokrat partiyası
Təhsili	Odessa Universiteti
Fəaliyyəti	siyasətçi, diplomat, avtobioqraf[d], filosof, inqilabçı, hərbi qulluqçu, tarixçi, jurnalist, yazıçı
Atası	David Leonti Bronşteyn
Anası	Anna Lvovna Bronşteyn
Həyat yoldaşı	Sokolovskaya Aleksandra
Uşaqları	oğlanları: Sedov Lev Sedov Sergey qızları: Volkova Zinaida, Nevelson Nina
Dini	Ateist
Hərbi xidmət
Mənsubiyyəti	Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı
Qoşun növü	Qızıl Ordu
Döyüşlər	Rusiyada vətəndaş müharibəsi, Rusiya inqilabı, Oktyabr inqilabı, Polşa-Sovet müharibəsi
Rütbəsi	general
Təltifləri
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Trotski əvvəlcə Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə Partiyasının Menşevik İnternasionalist qanadını dəstəkləyirdi. O 1917-ci il Oktyabr İnqilabı baş verməmiş, tez bir zamanda Bolşeviklərə qoşulmuş və nəhayət Rusiya Sosial Demokrat Fəhlə (bolşeviklər) Partiyasında lider olmuşdur. RSFSR-in və SSRİ-nin ilk illərində o, Xarici İşlər üzrə Xalq Komissarı kimi və sonra Hərbi Dəniz İşləri üzrə Xalq Komissarı rütbəsi ilə Qırmızı Ordunun yaradıcısı və komandanı kimi xidmət etmişdir. 1920-ci illərdə Stalinin siyasəti və yüksəlişinə qarşı və Sovet İttifaqında bürokratiyanın artan roluna qarşı apardığı uğursuz mübarizədən sonra, Trotski hakimiyyətdən kənarlaşdırılmış (Oktyabr 1927), Kommunist Partiyasından xaric edilmiş (Noyabr 1927) və sonda, 1929-cu ildə Sovet İttifaqından sürgün olunmuşdur. Meksikada sürgündə olarkən, Trotski, IV İnternasionalın başçısı kimi, Sovet İttifaqındakı Stalin bürokratiyasına qarşı çıxmağa davam etmişdir. Avropa faşizminə qarşı Qırmızı Ordunun müdaxiləsinin ilk təbliğatçısı, Trostski, Stalinin Hitlerlə imzaladığı "qarşılıqlı toxunulmazlıq paktı"na qarşı çıxmışdır. 1940-cı ilin avqustunda Stalinin əmrilə Meksikada ispaniyalı Sovet agenti Ramon Merkader (Ramón Mercader) tərəfindən qətlə yetirilmişdir. Onun SSRİ-də qalan ailə üzvlərinin əksəriyyəti həbs olunmuş və edam edilmişdir.

Lev Trotski, Lev Davidoviç Bronşteyn (rusca: Лев Давидович Бронштейн) 7 noyabr 1879-cu ildə, Rusiya İmperiyasinın (indiki Bereslavka (Береславка; 47°53′34″N 32°17′25″E) Bobrinets rayonu, Kirovoqrad oblastı, Ukrayna) Xerson quberniyasında, Yanovka (rusca: Яновка), yaxud Yanivka (ukraincə: Янівка) kəndində anadan olmuşdur. Yəhudi ata, David Leontyeviç Baronşteyn (1847–1922) ana Anna Baronşteynin (1850–1910) səkkiz uşağından beşincisi idi. Ailə yəhudi olsa da, deyilənlərə görə, dindar deyildi. Ailədə adətən Rus və Ukrayna dilləri istifadə olunmuşdur. Evdə işlədilən dil, Surjik kimi tanınan Rus və Ukrain dillərinin qarışığı idi. Trotskinin kiçik bacısı, Olqa, qabaqcıl Bolşevik, Lev Kamenevlə evlənmişdi.

9 yaşlı Lyova, Odessada Müqəddəs Pavel məktəbində oxumağa göndərilir. Trotski bioqrafiyasının müəllifi İsaac Deutscher (İzak Döytçer) yazır ki, Odessa o zamanki Rusiyanın bir çox şəhərindən fərqli olaraq, kozmopolit liman şəhəri idi. Bu mühit gənc oğlanın beynəlmiləlçi dünyagörüşünün inkişafına kömək etmişdir. 1889–1895 ci illər arasında oxuduğu Odessa şəhərində Trotski "Matezis" tipoqrafiya və elmi nəşriyyatın sahibləri Moissey Filipoviç Şpeçner və Fanni Solomonovnanın ailəsində yaşamışdır.

Odessadaki məktəbdən qovulan Trotski, təhsilini davam etdirmək üçün gəldiyi Nikolayev şəhərində inqilabçı fəaliyyətinə başlayır. İlk başda narodniklərə (inqilabçı populistlər) qoşulur. Daha sonra isə əvvəllər qarşısında olduğu Marksizm ideologiyasını mənimsəyir. Fizika-riyaziyyat fakultəsinə qəbul olunur ancaq bu təhsilini elə başlanğıcda buraxır. 1897-ci ilin başlanğıcında Cənub-Rus İşçiləri Birliyini (Южно́-ру́ccкий рабо́чий сою́з) qurmağa kömək edir. Lyova ləqəbini istifadə edərək siyasi vərəqələr, pamfletlər yazıb çap edir və sənayə işçiləri və inqilabçı tələbələr arasında yayır.

1896-cı ildən sosial-demokrat hərəkatına qoşulmuşdur. 1904-cü ildən bolşevik və menşeviklər birliyi fraksiyasında iştirak etmiş, 1905–1907-ci illərdə Petroqradda faktiki olaraq fəhlə deputatlar sovetinin lideri olmuşdur. Həmçinin peşəkar natiq olaraq təsiredici nitqi ilə seçilirdi. Həmin illərdə "İzvestiya" qəzetinin, 1908–1912-ci illərdə isə "Pravda" qəzetinin redaktoru olmuşdur. 1912-ci ildə bolşeviklər "Pravda" adlı yeni qəzet nəşrinə başladılar, bu böyük mübahisələrə səbəb oldu.

Oktyabr inqilabında sonra 1917–1918-ci illərdə sovet dövlətinin xarici məsələlərinə, 1918–1925-ci illərdə isə hərbi məsələlərinə başçılıq etmişdir. "Qızıl Ordu"nun yaradıcılarından biridir.

Trotskinin Stalinlə hakimiyyət uğrunda mübarizəsi 1924-cü ildə onun məğlubiyyəti ilə nəticələndi, 1927-ci ildə partiyadan çıxarılaraq Alma-Ataya göndərildi. 1929-cu ildə isə SSRİ-dən xaric edildi və Sovet vətəndaşlığı əlindən alındı.

Lakin Trotski, SSRİ-dən kənarda olsa belə Stalinə, qarşı fəaliyyətini davam etdirirdi və Stalinin əmrilə baş tutmuş əvvəlki bir neçə uğursuz cəhddən sonra 20 avqust 1940-cı ildə ispan mənşəli NKVD agenti Ramon Merkader tərəfindən Meksikada, yaşadığı mənzildə buz baltası ilə ağır yaralandı və növbəti gün vəfat etdi.

• Mənim həyatım — avtobioqrafik kitab
• 1905
• Permanent inqilab
• Xəyanətə uğramış inqilab
• Stalin
• Yeni kurs
• Bizim inqilabımız

1. Trotskinin Bakıya səfəri (film, 1924) — sənədli film
2. Trotski (teleserial, 2017) — teleserial

• Trotskizm
• Lev Trotskinin ev-muzeyi

Vikianbarda Lev Trotski ilə əlaqəli mediafayllar var.

• ТРОЦКИЙ Лев Давидович Arxivləşdirilib 2007-08-22 at the Wayback Machine
• Троцкий Лев Давидович
• ТРОЦКИЙ, ЛЕВ ДАВИДОВИЧ