İQTİSADİYYAT

Klassik iqtisadiyyat və ya klassik siyasi iqtisadiyyat — 18-ci əsrin sonu 19-cu əsrin erkən ortalarında, əsasən Britaniyada inkişaf edən iqtisadi təlim məktəbi. Əsas mütəfəkkirlərinə Adam Smit, Jan Batist Sey, David Rikardo, Tomas Robert Maltus və Con Stüart Mill daxildir. Bu iqtisadçılar mübadilə və istehsalın təbii qanunları tərəfindən idarə olunan, öz-özünü tənzimləyən sistemlər kimi qəbul edilən bazar iqtisadiyyatları nəzəriyyəsini formalaşdırmışdılar.(Bunun daha geniş izahı Adam Smitin "Görünməyən əl" prinsipində verilmişdir) Adam Smitin 1776-cı ildə nəşr olunan Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında traktat kitabı klassik iqtisadiyyatın başlanğıcı kimi göstərilir. Smitin kitabının əsas çatdırmaq istədiyi bir millətin və ya xalqın sərvətinin o ölkəni idarə edən monarxın sandıqçasındakı qızılla yox, ölkənin milli gəliriylə ölçüldüyü düşüncəsi idi. Qarşılığında bu gəlir əmək bölgüsündə və klassik iqtisadçıların əsas konsepsiyalarından biri olan toplanmış kapitalın istifadəsində efektiv təşkil edilmiş əmək istifadəsinə əsaslanırdı. İqtisadi siyasət baxımından klassik iqtisadçılar ictimai malın istehsalında dövlətin rolunu görmələrinə baxmayaraq, bazar azadlığını müdafiə edən praqmatik liberallar idi. Smitə görə bəzi yerlərdə bazar ortaq marağı təmin etmək üçün ən yaxşı vasitə bazar deyildi. Bununla o ortaq malların xərcinin böyük hissəsinin bu malları ən rahat şəkildə almağa gücü çatanların üstünə yüklənməli olduğunu müdafiə edirdi. Smit təkrar-təkrar inhisarın təhlükələrinə diqqət çəkir və rəqabətin əhəmiyyətini vurğulayırdı. Beynəlxalq ticarət baxımından klassik iqtisadiyyatçılar proteksionizmi dəstəkləyən merkantilist sələflərinin əksinə azad ticarətin müdafiəçiləri idi.

Konqlomerat — bir neçə şirkətlərin birləşməsidir, bəzən hüquqi şəxs, hansı ki, tərkibinə iqtisadiyyatın müxtəlif sahələrində sahibkar fəaliyyətini həyata keçirən şirkətlər daxil olur. Konqlomeratlar inkişaf edən bazarlara (məsələn, BRICS ölkələri) əsasən məxsusdur, həmçinin çox sahəli şirkətlərə. Bir qayda olaraq, konqlomeratlar müxtəlif sahələrin və öz aralarında istehsallara, satışlara malik olmayan fəaliyyət və ya başqa funksional əlaqələri sferalarının bir neçə on xırda və orta firmasının böyük şirkət tərəfindən udması yolu ilə yaranır. Konqlomeratlar ictimai şirkətdir, hansı ki, aksiyaları fond birjalarında sövdələşir, bir qayda olaraq, onların aktivlərinin təmiz dəyərinə diskontla.

Kültürəl İqtisadiyyat — İqtisadiyyatın Mədəniyyətin iqtisadi nəticələrlə əlaqəsini öyrənən bir qoludur. Programmatik məsələlər mədəniyyətin iqtisadi nəticələrə nə qədər təsir etdiyini və qurumlarla onun əlaqəsinin nə olduğunu daxil edir. Tətbbiqetmələr dini iqtisadiyyatın, sosial normaların, sosial kimliyin, məhsuldarlığın, idealogiyanın, terrorizmin öyrənilməsini daxil edir. Ümumi analitik mövzu idealar və davranışların sosial şəbəkələr vasitəsilə fərdlər arasında necə yayılmasıdır. Metodlar sosial qruplar boyunca kültürəl ötürülmənin nəzəri və emprik modelləşməsini daxil edir. 2013-cü ildə Said E. Dawlabani dəyər sistemlərini əlavə etdi.

Limit - Hədd, sərhəd, məhdudiyyət, norma və bu kimi bir sıra sinonimləri olan bu termin maliyyə bazarlarında, əsasən, hər hansı bir kəmiyyətə müəyyən məhdudiyyətlər qoyulmasını ifadə edir. Bu baxımdan, aşağıdakıları misal gətirmək olar: == Broker limiti == Fond bazarında investorun, müştərinin öz brokerinə bazarda əməliyyat aparmaqla bağlı müəyyənləşdirdiyi ən yüksək və ən aşağı qiymət səviyyəsi. Bu limit brokerə investorun sahib olduğu maliyyə alətləri ilə, bir qayda olaraq, həmin qiymət aralığında alqı-satqı əməliyyatları aparmağa imkan verir. Valyuta əməliyyatları limiti banka hər hansı xarici valyutada əməliyyat aparmaqla bağlı müəyyənləşdirilmiş hədd. Bu hədd xaricində əməliyyat qeydə alındıqda bank müvafiq institutlar tərəfindən sanksiya və cərimələrə məruz qala bilər. == Dövlət borcunun limiti == Bir maliyyə ili ərzində dövlətin daxili və xarici iqtisadi subyektlərdən cəlb etdiyi borc vəsaitlərinin həcminin müvafiq hökumət orqanı tərəfindən müəyyənləşdirilən yuxarı həddi. Beləliklə, həm daxili, həm də xarici dövlət borcunun limiti ayrı-ayrılıqda müəyyənləşdirilir. Hökumətin müvafiq maliyyə orqanı tərəfindən bilavasitə özünün istifadəsi, yaxud öz adından cəlb edərək istifadəçiyə ötürmək məqsədilə və ya dövlət zəmanəti əsasında alınan kreditlərin həcmi həmin limiti aşa bilməz. == Makro-iqtisadi limitləşdirmə == Dövlətin faktiki borc öhdəliklərinin əsas makro-iqtisadi göstəricilərə nisbətinin limitləşdirilməsi. Bu halda dövlət borcu limiti bilavasitə dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyinin təmin olunmasına xidmət edir.

Müasir monetar məzəriyyə və ya Müasir pul məzəriyyəsi (MMN) — valyutanı dövlət inhisarı və işsizliyi bir valyuta inhisarının vergiləri ödəmək və əmanətləri təmin etmək üçün lazım olan maliyyə aktivlərinin təklifini həddən artıq məhdudlaşdırdığının sübutu kimi təsvir edən qeyri-adi bir makroiqtisadi nəzəriyyədir. MMN əsas makroiqtisadi nəzəriyyəyə alternativdir. Tanınmış iqtisadçılar tərəfindən tənqid olundu, lakin tərəfdarları, 2007-2009-cu illərin Böyük tənəzzülündən sonrakı illərdə dünya iqtisadiyyatını təsvir etməkdə daha təsirli olduğunu iddia edirlər. MMN, hökumətlərin maliyyə siyasəti yolu ilə yeni pullar yaratdığını iddia edir. Müdafiəçilərə görə, bir iqtisadiyyatın tam məşğulluğa çatdığı zaman başlıca risk, özəl sektorun alıcılıq qabiliyyətini azaltmaq üçün vergi yığmaqla mübarizə edilə bilən inflyasiyadır. MMN nəzəri bütövlüyü, tərəfdarlarının siyasət tövsiyələrinin əhəmiyyəti və ortodoksal makroiqtisadiyotdan nə dərəcədə uzaqlaşdığı barədə fəal dialoqla müzakirə olunur . == Prinsipləri == MMN-nin əsas prinsipləri, öz kağız pullarını verən bir hökumətin: Mallar, xidmətlər və maliyyə aktivlərini vergi şəklində pul toplamağa və ya belə satınalmalardan əvvəl borc verməyə ehtiyac olmadan ödəyə bilər; Öz valyutasında göstərilən borcunu ödəmək məcburiyyətində qala bilməz; Yalnız inflyasiya yolu ilə pulun yaradılması və alınmasında məhdudlaşır ki, bu da iqtisadiyyatın real resurslarından (əmək, kapital və təbii ehtiyatlar) tam məşğulluq şəraitində istifadə edildikdə sürətlənir; Artıq pulu dövriyyədən kənarlaşdıran vergi ilə tələb inflyasiyasına nəzarət edə bilər (buna baxmayaraq siyasi iradə həmişə olmaya bilər); İstiqraz buraxaraq cüzi qənaət üçün özəl sektorla rəqabət etmir. Bu prinsiplər dövlət xərclərinin vergi və borc verilməsi yolu ilə maliyyələşdirildiyi barədə ümumi qəbul edilmiş iqtisadi baxışa meydan oxuyur. MMN-nin ilk dörd prinsipi pul yaratma və inflyasiyanın necə işlədiyinə dair ənənəvi iqtisadi konsepsiyalarla ziddiyyət təşkil etmir. Məsələn, keçmiş Federal Rezerv Başçısı Alan Greenspan'ın dediyi kimi, “Amerika hər hansı bir borcu ödəyə bilər, çünki bunu etmək üçün hər zaman pul yazdıra bilərik.

İqtisadiyyat — istehsal üsullarının fərqləndirilməsi xüsusiyyətləridir. İqtisad elminin adı bu sözdən, termindən alınmışdır. Geniş mənada iqtisadiyyat bütün iqtisadi bilik sahələrinin, eləcə də iqtisadi nəzəriyyənin öyrəndiyi, araşdırdığı obyektdir. == Tarixi == Elm tarixində ilk dəfə iqtisadiyyat sözünü, anlayışını qədim yunan alimləri işlətmişlər. O, Ksenofontun (e.ə-430–355) "Ev təsərrüfatı" və ya "Ev iqtisadiyyatı" deyilən əsərinin adından götürülmüş, sonra Aristotel (e.ə-384–322) tərəfindən geniş şərh edilmişdir. Yunan sözü olan "Oykonomiya" iki sözdən- "oykos" (ev, təsərrüfat) və "nomos" (qayda, qanun) söz birləşmələrindən yaranmışdır. Bu mənada "Ekonomika" antik dövrün qul əməyinə əsaslanan ailə təsərrüfatının, ən çox natural təsərrüfat münasibətlərini ifadə edirdi. Təsərrüfat və onun idarəedilmə qanunları mənasını daşıyan bu anlayış sonralar mürəkkəb və geniş bir fəaliyyət dairəsini, bütövlükdə iqtisadiyyat mənasını ifadə etməyə başlamışdır. Hazırda dünyanın əksər ölkələrində, müxtəlif dillərdə "Ekonomiks" geniş anlamlı bir kateqoriya kimi işlədilməkdədir. Bizim və bir çox islam ölkələri xalqlarının dilində "ekonomika" ərəb dilindən alınmış "iqtisadiyyat", "iqtisad" kimi sözlərlə ifadə olunur.

Mübadilə iqtisadiyyatda — malların bir sahibdən digərinə daşınması. İnsanlar arasında birbaşa və ya əmək məhsullarının mübadiləsi şəklində təzahür edən qarşılıqlı fəaliyyət mübadiləsi. Məcburi və qeyri-məcburi ola bilər (könüllü). Könüllü mübadilə formalarından biri ticarətdir. Könüllü mübadilədə çox vaxt zahiri, keyfiyyət, forma və təyinat baxımından fərqli olan şeyləri ölçmək lazımdır. Bu, malların maya dəyərinə çevrilən vahid əsasın, ekvivalentlik ölçüsünün olmasını zəruri edir. Mübadilə həm bilavasitə “mal-mal” sxeminə (barter), həm də “mal-pul-mal” sxeminə görə (alqı-satqı) pulun iştirakı ilə digər mal və ya xidmətlər üzrə aparıla bilər. Məcburi mübadilə əksər hallarda tərəflərdən biri ədalətsiz, qeyri-ekvivalent, yırtıcı hesab edir. Adətən, könüllü əsasda (güc tətbiq etmədən və ya onun tətbiqi təhlükəsi olmadan) mübadilə baş verməyəcəyi şərtlər var. Müasir təcrübədə birjada birbaşa zorakılıq adətən cinayət hesab olunur.

Kültürəl İqtisadiyyat — İqtisadiyyatın Mədəniyyətin iqtisadi nəticələrlə əlaqəsini öyrənən bir qoludur. Programmatik məsələlər mədəniyyətin iqtisadi nəticələrə nə qədər təsir etdiyini və qurumlarla onun əlaqəsinin nə olduğunu daxil edir. Tətbbiqetmələr dini iqtisadiyyatın, sosial normaların, sosial kimliyin, məhsuldarlığın, idealogiyanın, terrorizmin öyrənilməsini daxil edir. Ümumi analitik mövzu idealar və davranışların sosial şəbəkələr vasitəsilə fərdlər arasında necə yayılmasıdır. Metodlar sosial qruplar boyunca kültürəl ötürülmənin nəzəri və emprik modelləşməsini daxil edir. 2013-cü ildə Said E. Dawlabani dəyər sistemlərini əlavə etdi.

Neokeynsçi iqtisadiyyat (ing. Neo-keynesianism) — müharibədən sonrakı dövrdə Con Meynard Keynsin əsərləri əsasında inkişaf edən makroiqtisadi düşüncə məktəbi. Bir qrup iqtisadçı (xüsusən Con Hiks, Pol Samuelson və Franko Modilyani) Keynsin təlimlərini şərh etməyə və rəsmiləşdirməyə və neoklasik iqtisadiyyat modelləri ilə sintez etməyə çalışdılar. Onların işləri "neoklassik sintez" kimi tanınmağa başladı və onlardan neokeynsçi mərkəzi fikirlərini formalaşdıran modellər yaradıldı. Neokeynsçi iqtisadiyyat 1950, 60-70-ci illərdə inkişaf etdi. 1970-ci illərdə bir sıra hadisələr neokeynsçi nəzəriyyəsini sarsıtdı. Staqflyasiyanın başlanğıcı və Milton Fridman kimi monetaristlərin işləri neokeynsçi nəzəriyyəsində şübhələr yaratdı. Nəticə, Keyns təhlilinə yeni alətlər gətirən və 1970-ci illərin iqtisadi hadisələrini izah etməyə kömək edən bir çox yeni fikir oldu. Keynsçiliyin növbəti böyük dalğası, Keynsçilik makroiqtisadi yanaşmanı mikroiqtisadi əsasda izah etmək cəhdləri ilə başladı. Yeni Keynsçilik, indi yeni makroiqtisadi nəzəriyyənin əsas axını halına gələn yeni bir neoklassik sintez xarabalığının yaradılmasına imkan yaratdı.

Neoklassik iqtisadiyyat malların, istehsalın və gəlirlərin paylanmasının tələb və təklif vasitəsilə bazarda necə təyin ediləcəyinə fokuslanan iqtisadi yanaşmadır. Son illərdə önəmli mövzu olaraq diqqətə alınan və rasional seçim nəzəriyyəsi ilə əlaqəli olan bu müəyyənləşmənin təyini üçün hipotezləşdirilmiş gəlir məhdudiyyəti olan fərdlərin fayda maksimizasiyası və istehsal vasitələrindən və mümkün informasiyadan istifadə edən və istehsal xərcləri ilə qarşılaşan firmaların qazancından istifadə edilir. Neoklassik iqtisadiyyat mikroiqtisadiyyata və keynsçi iqtisadiyyatla birlikdə formalaşan neoklassik sintez isə əsas iqtisadiyyata bu günlərdə dominantlıq edir. Baxmayaraq ki, neoklassik iqtisadiyyat çağdaş iqtisadiyyatçılar tərəfindən geniş şəkildə qəbul edilib, ancaq hələ də neoklassik iqtisadiyyata və onun daha yeni bir forması olaraq görülən, ancaq hələ də ayrı sahələr olaraq qalan neoklassik nəzəriyyəyə yönələn tənqidlər mövcuddur.

Paylanma (ing. distribution), iqtisadiyyatda — maddi sərvətin iqtisadi münasibətlər subyektləri arasında bölünməsi. İlkin bölüşdürmə ümumiyyətlə əmək bölgüsü nəzərə alınmaqla maddi sərvət yaratmaq prosesində mülkiyyət hüquqlarının reallaşması əsasında baş verir. Yenidən bölüşdürülmə vergi, xeyriyyəçilik, sosial təminat, kommunal xidmətlər, torpaq münasibətləri, pul siyasəti, müsadirə, ailə hüququ kimi sosial mexanizmlər vasitəsilə pul və ya digər müavinətlərin bir şəxsdən digərinə ötürülməsi zamanı baş verir. Bu termin ümumiyyətlə fərdlər arasında deyil, bütövlükdə iqtisadiyyatda paylanmaya aiddir. == Paylanma ehtiyacı == Paylanma ehtiyacı əmək bölgüsü — cəmiyyətin inkişafı prosesində əmək fəaliyyətinin keyfiyyətcə fərqlənməsi, müxtəlif növlərinin təcrid olunmasına və qarşılıqlı təsirinə səbəb olur. Əməyin vasitələrini və əşyalarını əvvəlcədən iştirakçılar arasında paylamaq üçün əmək "bölmək"; yalnız bundan sonra istehsalata başlamaq olar: İstehsal tapşırığı (istehsal dövrü başa çatdıqdan) sonra, ayrı-ayrı təcrid olunmuş əməyin nəticələri işçilər arasında bölüşdürülməlidir. Hər biri fərdi istehlakından qat-qat çox olan bir şey istehsal etdi; bununla birlikdə istehlak etdiyi qidanın əsas hissəsini onun özü yox, başqaları istehsal edirdi. Beləliklə, bu dövrdə daha bir paylama proseduru tələb olunur, lakin bu dəfə “paylanmanın” məqsədi hazır məhsul, əməyin nəticəsidir. == Paylama nisbətləri == == Paylanma nəzəriyyələri == Gəlirin paylanması müəyyən bir iqtisadiyyatda müşahidə olunan məlum müşahidələrin təsvir edilməsi üçün istifadə edilə bilər.

Planlı iqtisadiyyat, planlı təsərrüfat və ya komanda iqtisadiyyatı — maddi ehtiyatların dövlət və ya ictimai mülkiyyəti olduğu və mərkəzləşdirilmiş şəkildə paylandığı iqtisadi sistem, bu şəraitdə fərdi şəxslər və müəssisələr mərkəzləşdirilmiş iqtisadi plana uyğun fəaliyyət göstərilər. Sistem SSRİ-də daxil olmaqla özlərini sosialist kimi eyniləşdirən ölkələrdə tətbiq olunurdu. İkinci Dünya müharibəsi dövründə Fransa və Böyük Britaniya kimi qabaqcıl kapitalist ölkələrdə də dirijizm formasında işlənilirdi. Planlı iqtisadiyyat mərkəzləşdirilmiş və qeyri-mərkəzləşdirilmiş planlaşdırma və ya iştiraka əsaslanan iqtisadi planlaşdırma formalarını istifadə edə bilər. Planlı iqtisadiyyat qeyri-planlı iqtisadiyyatla ziddiyyət təşkil edir, bu xüsusən bazar iqtisadiyyatında özünü birüzə verir, hansındaki bazarda fəaliyyət göstərən muxtar şirkətlər istehsal, bölgü, qiymətqoyma və investisiya ilə bağlı qərarları müstəqil sürətdə verilər. İndikativ planlaşdırmanı istifadə edən bazar iqtisadiyyatını da planlı bazar iqtisadiyyatı adlandırmaq olar. == İstinadlar == == Ədəbiyyat == Командная экономика // Райзберг Б. А., Лозовский Л. Ш., Стародубцева Е. Б. Современный экономический словарь (2-е изд., испр.). М.: ИНФРА-М. 1999.

Qarışıq iqtisadiyyat (ing. Mixed economy) — iqtisadiyyatda, əksərən bazar iqtisadiyyatının variyasiyası. Qarışıq iqtisadiyyat özü-özlüyündə ictimaiyyətin sosial problemlərinin həlli istiqamətində bir sıra məxsusi tipoloji — liberal, sosial orientasiyalı və sosial-demokratik modelləri ehtiva edir.

İqtisadi qazanc və ya mənfəət (ing. economic profit) — ümumi gəlir (mal və xidmətlərin satışından əldə olunan gəlir, alınan cərimələr və kompensasiya, faiz gəlirləri və s.) ilə mal və xidmətlərin istehsalı və ya alınması, saxlanması, daşınması, marketinq xərcləri arasındakı müsbət fərq. Müəssisənin fəaliyyətini qiymətləndirmək üçün əsas göstəricidir. Dividentlər mənfəət hesabına ödənildiyi üçün ilk növbədə səhmdarları maraqlandırır. == Tərifi == K. R. Makkonellu və S. L. Brüya əsasən iqtisadi qazanc — sahibkarın ixtiyarına verən müəssisənin ümumi gəlirindən iqtisadi xərclər çıxıldıqdan sonra qalanıdır: İqtisadi mənfəət = Gəlir — İqtisadi xərclər, burada İqtisadi xərclər = Açıq xərclər + Gizli xərclər. İqtisadi mənfəət bir sahibkarın müəyyən bir işdə qalması üçün tələb olunan normal mənfəətdən artıq bir gəliri təmsil etdiyi üçün maya daxil deyil. İqtisadi mənfəət sıfıra bərabərdirsə, təşəbbüskar yenə də normal mənfəət daxil olmaqla bütün açıq və gizli xərcləri qarşılayır. İqtisadi mənfəət qoyulmuş kapitalın gəlirliliyi (maddi ifadəsi xalis əməliyyat aktivləri olan) ilə kapitalın orta çəkili dəyəri qoyulmuş kapitalın məbləği ilə vurulan fərq arasında tapılır. İqtisadi mənfəət müəssisənin qoyulmuş kapitalının gəlirliliyini investorların gözləntilərini qarşılamaq üçün tələb olunan minimum gəlirliliklə müqayisə etməyə və nəticədə pul vahidlərindəki fərqi ifadə etməyə imkan verir. İqtisadi mənfəət mühasibat mənfəətinin göstəricisindən fərqlənir ki, onu hesablayarkən mühasibat mənfəətini hesablayarkən olduğu kimi yalnız borc vəsaitləri üçün faiz ödəmək dəyəri deyil, bütün uzunmüddətli və digər faizli öhdəliklərin istifadəsi dəyəri nəzərə alınsın.

Regional iqtisadiyyat — iqtisadiyyatın bir sahəsidir və çox vaxt sosial elmlərin sahələrindən biri kimi qəbul edilir. Yerli təhlillərə borc verən regional məsələlərin iqtisadi ölçüsünə toxunur, beləliklə coğrafi əhatə dairəsi yerli və qlobal olan bölgələr üçün nəzəri və ya siyasi nəticələr çıxara bilər. == Yaranması == Regional iqtisadiyyat bir çox ənənələri regional elmlə bölüşür, bunların əvvəlki inkişafı Walter Isard tərəfindən dəstəklənmiş və bəzi iqtisadçıların mövcud regional iqtisadi təhlildən narazılığı. Bununla belə, regional iqtisadiyyata bu qədər tənqidi baxışa baxmayaraq, regional problemlərə "iqtisadi" yanaşmanın regional elmin inkişafı boyunca ən əhəmiyyətli olduğunu və qaldığını inkar etmək çətindir. İqtisadiyyatın bir fəndi olaraq, iqtisadiyyatın mövzusuna və ya perspektivinə uyğun özünün müstəqil ənənələrini və yanaşmalarını inkişaf etdirmişdir. XX əsrin əvvəllərində Almaniyada və Şimali Amerikada ayrı-ayrılıqda inkişaf etdirilən yer nəzəriyyəsi və “lokallaşdırılmış sənayelər” dən xarici iqtisadiyyat nəzəriyyəsi (Alfred Marşallın İqtisadiyyat Prinsipləri (1890)-də təsvir edildiyi kimi) regional iqtisadiyyatın nəzəri əsasını təşkil etdi. regional elmdə mərkəzi rol oynayan. Oqust Löşun Die räumliche Ordnung der Wirtschaft (Jena: Qustav Fişer, 1940; 2-ci nəşr, 1944) kitabının ön sözü və məzmunu olaraq, ingilis dilinə tərcüməsi WH Woglom tərəfindən 1954-cü ildə "İqtisadiyyatın yerləşməsi" başlığı ilə tərtib edilmiş iqtisadi yanaşma ardıcıl olaraq göstərilir. yerlərə (sənaye və istehlakçı) həm bölgə iqtisadiyyatında, həm də regional elmdə mərkəzi yer tuturdu. 1929-cu ildə İqtisadi Jurnalda Rəqabətin Sabitliyi adı ilə təqdim olunan Harold Hotelling-in İqtisadi Rəqabətə Məkan Yanaşması və Edqar Huverin Məkan və Ayaqqabı və Dəri Sənayesi Nzərəiyyəsi (1937) və İqtisadi Fəaliyyətin Yeri (1948) adlı məqalələri geniş töhfə vermişdir.

Resessiya - işgüzar dövrün yüksəliş (pik) fazasından sonra gələn və iqtisadi fəallığın bir müddət davamlı olaraq geriləməsi ilə müşayiət olunan fazası. Texniki olaraq, adətən, ardıcıl iki rüb ərzində iqtisadi artım tempinin mənfi olması (ÜDM və ÜMMin səviyyəsinin azalması) halı resessiya sayılır. Resessiya istehsal həcminin, o cümlədən sənaye istehsalı həcminin, birja indekslərinin, real gəlirlərin və tələbin azalması, kapitalın xaricə axınının güclənməsi və işsizlik səviyyəsinin artımı kimi pro seslərlə müşayiət olunur.

Riyazi iqtisadiyyat — iqtisadiyyatdakı problemləri analiz etmək və nəzəriyyələri izah etmək üçün riyazi metodların tətbiqi. Əsasən, diferensial və inteqral hesablama, fərq və diferensial tənliklər, matris cəbr, riyazi proqramlaşdırma və digər hesablama metodları kimi tətbiq olunan metodlar sadə həndəsədən daha artığıdır. Bu yanaşmanın tərəfdarları bunun kəskin, ümumi və sadə iqtisadi nəzəri əlaqələrin formalaşmasına imkan verdiyini iddia edirlər.

Rəqabət (lat. concurrentia, lat. concurro — bərabər olmaq) — bütün iştirakçıları üçün vahid qaydalarla istehsal amillərinin ən səmərəli istifadəsi üçün iqtisadi iştirakçılar arasındakı mübarizədir. Rus dilində mənbələrdə ilk dəfə 1878-ci ildə alman mənşəli bir konsepsiya olaraq xatırlanır, Marksın əsərlərində bəhs edilmir (səhv məlumatlar, çünki "Fəlsəfənin Yoxsulluğu" əsərində "Rəqabət və İnhisar" adlı bir fəsil var), lakin sinonimi "ictimai istehsal"-dır. İqtisadiyyatda, hər biri öz hərəkətləri ilə bir rəqibin malların bazarda dövriyyə şərtlərinə birtərəfli təsir etmək qabiliyyətini məhdudlaşdıran iqtisadi subyektlərin işgüzar rəqabətindən, yəni bazar şərtlərinin ayrı-ayrı bazar iştirakçılarının davranışlarından asılılıq dərəcəsindən danışırlar. Rusiya Federasiyasının 26 iyul 2006-cı il tarixli 135-FZ saylı "Rəqabətin qorunması haqqında" Qanununa uyğun olaraq, rəqabət, hər birinin müstəqil hərəkətlərinin, hər birinin malların dövriyyəsinin ümumi şərtlərinə uyğun olaraq birtərəfli təsir göstərməsini istisna etdiyi və ya məhdudlaşdırdığı iqtisadi subyektlərin rəqabətidir. əmtəə bazarı. İqtisadi baxımdan rəqabət 4 əsas aspektdə nəzərdən keçirilir: Bütün iştirakçılar üçün qaydaların birliyi. Bazarda rəqabət dərəcəsi olaraq; Bazar mexanizminin özünü tənzimləyən elementi kimi; Sənaye bazarı növünün təyin olunduğu bir meyar kimi. == Mükəmməl rəqabət == Mükəmməl rəqabət — hər biri nisbətən az bazar payı tutan və malların alqı-satqı şərtlərini diktə edə bilməyən istehsalçı olan çox sayda alıcı və satıcı olduğu bazar vəziyyətidir.

Sex (emalatxana) (alm. seche‎) — sənaye müəssisəsinin, istehsal prosesinin müəyyən sahəsi ilə məşğul olan strukturu.

Siyasi iqtisadiyyat — insan cəmiyyətinin müxtəlif inkişaf mərhələlərində həyat üçün zəruri vasitələrin istehsalı, bölgüsü və mübadiləsi qanunlarını öyrənən elm. == Yaranması == Siyasi-iqtisad müstəqil elmi sahə kimi XVI əsrin sonunda yaranıb. Siyasi-iqtisadın inkişafında xüsusi rolu A. Smit və D. Rikardo oynayıblar. Sürətlə inkişaf edən kapitalizm cəmiyətinin, onun maddi sərvətlərini (manufaktura, dənizçilik, ticarət və sairə)əsasları kimi, onun ictimai məcmusunda, ümumiyətlə əməyi elan edirdilər. Dəyərin əmək nəzəriyəsi əsasında əmək gəlirlərinin mənşəyinin izahına cəhd edilmişdir, eləcə də iqtisadi meyarlara əsasən burjua cəmiyətinin əsas sinifləri qeyd edilmişdir. == Marks siyasi-iqtisadı == Siyasi-iqtisadın elm kimi inkişafına, öz əsərlərində burjua cəmiyətini, onun hərəkət və inkişaf qanunlarını dərin və hərtəfərli təhlil edən, iqtisadi proseslərin təkamülünün zərurətini göstərən, K. Marks böyük töhfə vermişdir. Cəmiyətin öyrənilməsinə hərtərəfli baxış, Makrsa nəinki burjua cəmiyətinin mahiyətini (Kapital) açmağa, həm də onun ziddiyətlərini göstərməyə, onun inkişafının dərin meyllərini, xüsusi ilə elmini və məhsuldar qüvvələrini tətqiq etməyə imkan verdi. Marks qeyd edirdi ki tarixin hərəkətinin əsasında, spesifikası istehsalat münasibətləri ilə şərtlənən, istehsalın sosial forması durur. Marks dəyərin sosial əmək forması kimi, müvafiq olaraq əmək subyektlərinin (o vaxtki burjua cəmiyəti çərçivəsində — işçilərin və kapitalistlərin) tətqiqinə böyük önəm verirdi. == Neoklassik siyasi-iqtisad == Neoklassik nəzəriyənin (J. B Səy, A. Marşall, F. Hayek, L. Mizes, M. Fridmen və b.) əsasında iqtisadi təzahürlərin xarici formaları durur.

Sosialist iqtisadiyyata iqtisadi nəzəriyyələr, təcrübələr, fərziyyə və mövcud sosialist iqtisadi sistemlər normaları daxildir. Sosialist iqtisadi sistem, istehsalın birbaşa istifadə üçün həyata keçirildiyi muxtar kooperativlər və ya birbaşa ictimai mülkiyyət şəklində ola bilən istehsal vasitələrinə ictimai mülkiyyət və istifadə ilə xarakterizə olunur, mənfəət üçün deyil. Kapital mallarını və istehsal amillərini iqtisadi vahidlər arasında bölüşdürmək üçün bazarlardan istifadə edən sosialist sistemlərə bazar sosializmi deyilir. Planlaşdırma istifadə edildikdə, iqtisadi sistemə sosialist planlı iqtisadiyyat deyilir. Sosializmin bazar olmayan formaları ümumiyyətlə resurslara və mallara dəyər vermək üçün fiziki uçot sistemini əhatə edir. Sosialist iqtisadiyyatı müxtəlif iqtisadi düşüncə məktəbləri ilə əlaqələndirilirdi. Marksist iqtisadiyyat kapitalizmin analizinə əsaslanaraq sosializmin əsasını qoymuşdur, neoklasik iqtisadiyyat və təkamül iqtisadiyyatı isə sosializmin geniş modellərini təmin etmişdir. XX əsrdə həm sosialist planlı həm də bazar iqtisadiyyatları üçün təkliflər və modellər böyük ölçüdə neoklasik iqtisadiyyata və ya neoklassik iqtisadiyyatın marksist və ya institusional iqtisadiyyata sintezinə əsaslanırdı. Sosialist iqtisadiyyatı termin olaraq sosialist dövlətlərdə tətbiq olunan keçmiş və mövcud iqtisadi sistemlərin analizinə də tətbiq edilə bilər, məsələn, Macarıstan iqtisadçısı Yanoş Kornainin əsərlərində Adam Smit və rikardiyalı sosialistlərin klassik iqtisadiyyatını, həm də Pyer-Jozef Prudon, Karl Marks və Cozai Uorren iqtisadiyyatlarını sosializmlə əlaqələndirən XIX əsrdə amerikalı anarxist Benjamin Tucker, iki sosialist düşüncə məktəbinin, yəni anarxist sosializm və dövlətin olduğuna , sosial əmək dəyər dəyərinin nəzəriyyəsi ilə birləşdiklərini iddia edərək nəzəriyyəyə inanırdı. Sosialistlər, iqtisadiyyatın sosial nəzarəti və ya tənzimlənməsinin nə dərəcədə lazım olduğu barədə fikir ayrılığı; cəmiyyətin nə qədər müdaxilə etməsi və hökumətin, xüsusilə mövcud hökumətin, dəyişiklik üçün doğru vasitə olub-olmaması mübahisələrə səbəb olur.

Tarif termini aşağıdakı mənalarda istifadə olunur: rəsmən müəyyən edilmiş ödünc, vergi, rüsum, maaş və s. miqdarı (cədvəli). Məsələn, əmək haqqı tarifi, poçt tarifi; müəssisələrə (təşkilatlara) və əhaliyə göstərilən sənaye və qeyri-sənaye xüsusiyyətli müxtəlif xidmətlərin ödənilməsi dərəcəsi, ödəniş norması; idarələrə, müəssisələrə, təşkilatlara və vətəndaşlara müxtəlif istehsal və qeyri-istehsal xidmətlərinə görə verilən ödəmə məzənnəsi sistemi. == Ədəbiyyat == R. Əliquliyev, S. Şükürlü, S. Kazımova. "Elmi fəaliyyətdə istifadə olunan əsas terminlər", Bakı, "İnformasiya Texnologiyaları", 2009, 201 s.

Tranzit — beynəlxalq ticarətdə (iqtisadiyyatda), üçüncü dövlətin və ölkənin ərazisi ilə malların bir dövlətdən və ölkədən digərinə daşınması (daşıması). == Tarixi == Tranzit yükün istehsalçıdan istehlakçıya daşınması logistika prosesinin mühüm qiymət komponentidir və mürəkkəb çoxqatlı struktura malikdir. Tranzitin əsas problemləri təhlükəsizlik qaydalarına, eləcə də beynəlxalq və ölkədaxili səviyyədə bir sıra ekoloji və hüquqi standartlara əməl olunmasıdır. Tranzit bir çox dövlətlərin büdcəsinə əhəmiyyətli töhfə verir, onların özlərində əhəmiyyətli resurslar olmadığından və tranzit prosesini asanlaşdırmaq üçün logistikaya və infrastrukturun yaradılmasına diqqət yetirməyə üstünlük verirlər. Dünya iqtisadiyyatının qloballaşması kontekstində ayrı-ayrı dövlətlər üçün tranzit anlayışı qonşu sənayelər hesabına əhəmiyyətli dərəcədə genişlənir, məsələn: maliyyə vəsaitlərinin tranziti; bütün enerji resurslarının tranziti (elektrik enerjisi, enerji resurslarının bərpa olunan növləri və s.); informasiya ehtiyatlarının tranziti; əmək resurslarının başdan-başa miqrasiyası; bilik və texnologiyanın tranziti; kimyəvi cəhətdən aktiv maddələrin və qadağan olunmuş qrupun mallarının tranziti; tranzitin cinayət komponentləri; == Tranzit növləri == Malların daşınma üsulundan asılı olaraq aşağıdakılar var: Yerüstü tranzit, o cümlədən Yol tranziti (yük maşınları, furqonlar, avtomobillər) Dəmir yolu tranziti (qatarlar) Boru kəmərinin tranziti (qaz kəmərləri, neft kəmərləri, su kəmərləri, elektrik xətləri) Hava tranziti (təyyarələr) Dəniz tranziti (tankerlər, yükdaşıyanlar və s.) Birbaşa tranzit — xarici malların gömrük anbarına yerləşdirilmədən gömrük təhlükəsizliyi altında daşınması; dolayı tranzit - gömrük anbarlarına gələn xarici malların, sonra isə xaricə daşınması. == Qanunvericilik == Beynəlxalq konvensiyalar, müqavilələr və yerli hakimiyyət orqanları tranzitə, o cümlədən onun müxtəlif aspektlərini və vergitutmanı nəzərə almaq üçün ona nəzarət etməyə çalışırlar. == Tranzit iştirakçıları == Tranzit prosesinin aşağıdakı iştirakçıları fərqləndirilir: təchizatçı, istehlakçı və tranzit dövlətlər. Tipik misal Rusiyanı (xüsusən də Rusiya qazını) - Qərbi Avropanı və Şərqi Avropa dövlətlərini (ölkələrini) göstərmək olar. Eyni zamanda, Şərqi Avropa dövlətləri (ölkələri) özləri istehlakçılardır. Eyni zamanda Rusiya tədarükçüsü olmaqla yanaşı, Mərkəzi Asiya və Qazaxıstan ərazisindən qaz və neft kəmərləri üçün tranzit dövlət rolunu oynayır.

Təcrübi iqtisadiyyat — iqtisadi suallara cavab tapmaq üçün eksperimental metodların tətbiq edilməsidir. Təcrübələrdə toplanan məlumatlar miqyas effektini təxmin etmək və dəyərləndirmək, iqtisadi nəzəriyyələrin etibarlılığını yoxlamaq və bazar mexanizmlərini işıqlandırmaq üçün istifadə olunur. İqtisadi təcrübələr, ümumiyyətlə, real həyatdakı təşviqi təqlid etmək üçün subyektləri həvəsləndirmək məqsədiylə nağd puldan istifadə edir. Təcrübələr bazarların və digər mübadilə sistemlərinin necə və niyə işlədiyini anlamaqda kömək edir. Təcrübi iqtisadiyyat, həmçinin, qurumları və hüququ (təcrübi hüquq və iqtisadiyyat) anlamaq üçün də genişlənmişdir. Mövzunun fundamental bir istiqaməti eksperimentlərin dizaynıdır. Təcrübələr fərdi və ya qrup davranışından asılı olmayaraq sahədə və ya laboratoriya şəraitində aparıla bilər. Bu cür rəsmi sərhədlərdən başqa, mövzunun tətbiq üsullarına təbii və yarım-təbii təcrübələr daxildir.

Virtual iqtisadiyyat (həmçinin sintetik iqtisadiyyat) — davamlı virtual aləmlərdə görülən, adətən onlayn oyun daxilində virtual malların mübadiləsi nəticəsində yaranan inkişaf edən iqtisadiyyat. Bir qayda olaraq, istifadəçilər zərurətdən deyil, əyləncə və istirahət üçün virtual iqtisadiyyatda iştirak edirlər. Beləliklə, virtual iqtisadiyyatda adətən real iqtisadiyyatın oyunçular tərəfindən “əyləncəli” kimi qəbul edilməyən elementləri yoxdur (məsələn, virtual aləmdə personaj adətən yaşamaq üçün yemək almaq məcburiyyətində deyil və həmçinin təbii bioloji ehtiyaclar). Bununla belə, bəzi istifadəçilər “real” iqtisadiyyatda fayda əldə etmək üçün virtual iqtisadiyyatla qarşılıqlı əlaqədə olurlar. “Virtual iqtisadiyyat” termini virtual valyutaya əsaslanan iqtisadiyyatı təsvir etmək üçün istifadə olunsa da, real dünyanın valyutası üçün virtual valyuta satışına da şamil edilə bilər. == Haqqında == Virtual iqtisadiyyatlar MUD və KÇORO oyunlarında görünür. Həmçinin virtual iqtisadiyyatlar həyat simulyatoru janrında olan oyunlarda mövcuddur və onlarda virtual iqtisadiyyatı real dünya ilə əlaqələndirmək üçün ən radikal tədbirlər görülə bilər. Bunu abunəçilər tərəfindən “daxili olaraq” yaradılan aktivlərə əqli mülkiyyət hüquqlarını tanıyan və Linden Dollarının (rəsmi oyun valyutası) real pul üçün alqı-satqısına müdaxilə etməmək prinsipinə əməl edən Second Life-da aydın şəkildə görmək olar. partiya saytları. Həmçinin, virtual iqtisadiyyatlar Virtonomics kimi brauzer oyunlarında mövcud ola bilər, burada oyunçu ya pul xərcləyə, ya da xüsusi mağaza aça bilər, ya da fövqəladə oyun elementi kimi.

Gürcüstan iqtisadiyyatı 90-cı illərdə baş verən kəskin tənəzzüldən sonra 2000-ci illərdə tədricən dirçəlməyə başlayıb. Gürcüstan aqrar-sənaye ölkəsidir. 2004-cü ildən etibarən iqtisadiyyatı sabit artım tempi, kiçikhəcmli büdcə kəsiri (2006-cı ildə ÜDM-in 0,3%-i həcmində), valyuta ehtiyatlarının sürətlə artması, xarici dövlət borcunun idarəolunan səviyyəyə düşməsi və inflyasiya proseslərinin sürətlənməsi ilə xarakterizə olunur. == Makroiqtisadi göstəricilər == 2006-cı ildə burada iqtisadi artım 9,6%, adambaşına düşən ÜDM 3153 lari (1771 ABŞ dolları) təşkil etmişdir. Son 3 ildə (2004-2006) büdcə xərclərinin orta illik 47% artması qiymətlərin bahalaşmasını stimullaşdıraraq 2006-cı ildə 8,8%-ə çatmasını şərtləndirmişdir. Xarici ticarət balansında irihəcmli kəsirə baxmayaraq, ölkəyə intensiv axıb gələn xarici investisiyalar daxili valyuta bazarında təzyiq yaradaraq ABŞ dollarına nəzərən larinin məzənnəsini 2002-ci ilin aprelindən etibarən davamlı olaraq bahalaşdırmaqdadır. Gürcüstanın ÜDM istehsalı 1990-cı ildə 8,5 milyard dollar olduğu halda 2010-cu ildə 11,7 milyard dollara yüksəlib. Müqayisə üçün onu bildirək ki, 1990-cı ildə Ermənistanın ümumi daxili məhsul (ÜDM) istehsalı indiki (2010-cu il) qiymətlərlə 2,2 milyard dollar idisə, 2010-cu ildə 9,3 milyard dollar, Azərbaycanda isə 1990-cı ildə olan 6,5 milyardlıq ÜDM istehsalı 2010-cu ilin yekununda 54,3 milyard dollarlıq istehsala çatıb. 1990-cı ildə Gürcüstan iqtisadiyyatı Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatının 50 faizini təşkil edirdi. 2010-cu ildə isə Gürcüstan Cənubi Qafqaz iqtisadiyyatının 15,5 faizini formalaşdırır.

Hesablama iqtisadiyyatı — komputer elmləri, iqtisadiyyat və idarəetmə elmi ilə sıx əlaqəli araşdırma sahəsi. Bu mövzu iqtisadi sistemlərin hesablama modelləşdirməsini, istər agent əsaslı, istər ümumi tarazlıq, istər makroiqtisadi, istərsə də rasional gözləntilər, hesablama ekonometrikası və statistikası, hesablama maliyyəsi, avtomatlaşdırılmış internet bazarlarının dizaynı üçün hesablama vasitələri, hesablama iqtisadiyyatı üçün xüsusi hazırlanmış proqramlaşdırma vasitəsini və hesablama iqtisadiyyatının tədrisi əhatə edir. Bu sahələrin bəziləri unikaldır, digərləri isə ənənəvi iqtisadiyyat sahələrini kompüterlər və əlaqəli riyazi metodlar olmadan tədqiq etməsi çətin olan problemləri həll edərək genişləndirir. Hesablama iqtisadiyyatı analitik və statistik olaraq formullaşdırılmış iqtisadi problemlərin həlli üçün komputer əsaslı iqtisadi modellərdən istifadə edir. BU məqsədlə araşdırma proqramı qarşılıqlı əlaqəli agentlərin dinamik sistemləri kimi bütöv iqtisadiyyatlar da daxil olmaqla, iqtisadi proseslərin hesablamalı tədqiqi olan agent əsaslı hesablama iqtisadiyyatıdır (AƏHİ). Əslində, bu kompleks adaptiv sistem paradiqmasının iqtisadi adaptasiyasıdır. Burada agentdən nəzərdə tutulan real insanlar yox, "qaydalara uyğun qarşılıqlı əlaqədə olan, modelləşdirilmiş komputer obyektləridir". Agentlər sosial, bioloji və/və ya fiziki varlıqları təmsil edə bilər. Müvazinətdə agentlər tərəfindən riyazi optimallaşdırmanın nəzəri ehtimalı oyunlar nəzəriyyəsinin kontekstləri də daxil olmaqla, bazar qüvvələrinə adaptasiya olan məhdud rasionallıqlı agentlərin daha az məhdudlaşdırıcı postulatı ilə əvəz olunur. Şərtləri əvvəlcədən modelçi tərəfindən təyin olunan AƏHi modeli sadəcə agentin qarşılıqlı təsirdə olduğu zaman müddətində irəli doğru inkişaf edir.

Hindistan iqtisadiyyatı inkişaf etməkdə olan bazar iqtisadiyyatı kimi xarakterizə olunur. Bu, nominal ÜDM-ə görə dünyanın beşinci, alıcılıq qabiliyyəti paritetini görə (AQP) üçüncü ən böyük iqtisadiyyatdır. Beynəlxalq Valyuta Fondunun məlumatına əsasən, adambaşına düşən gəlir baxımından Hindistan 2018-ci ildə 142-ci ÜDM-yə malik ölkə, adambaşına düşən alıcılıq qabiliyyəti pariteti ÜDM-si üzrə 119-cu olmuşdur. 1947-ci ildəki müstəqilliyindən 1991-ci ilə qədər ardıcıl hökumətlər geniş dövlət müdaxiləsi və tənzimlənməsi ilə proteksionist iqtisadi siyasət yürütdü. Soyuq müharibənin sonu və 1991-ci ildə kəskin tədiyyə balansı böhranı geniş iqtisadi liberallaşdırma proqramının qəbul edilməsinə səbəb oldu. 21-ci əsrin əvvəllərindən ÜDM-in illik orta artımı 6% -dən 7% -ə qədər olmuşdur və 2014-cü ildən 2018-ci ilə qədər Hindistan Çini üstələyərək dünyanın ən sürətli böyüyən əsas iqtisadiyyatına çevrilmişdir. Tarixən Hindistan 1-ci əsrdən 19–cu əsrə qədər iki minillik tarix ərzində dünyanın ən böyük iqtisadiyyatlarından biri idi. Hindistan iqtisadiyyatının uzunmüddətli böyümə perspektivi gənc əhalisi və müvafiq asılılıq nisbəti, sağlam əmanət və investisiya nisbətləri səbəbindən müsbət olaraq qalır və qlobal iqtisadiyyata inteqrasiyanı artırır. 2016-cı ildə "demonetizasiya" zərbələri və 2017-ci ildə Mallar və Xidmətlər Vergisi tətbiq edilməsi səbəbiylə 2017-ci ildə iqtisadiyyatdakı artım yavaşladı. Hindistan ÜDM-nin təxminən 60% -i daxili fərdi istehlak hesabına idarə olunur və dünyanın altıncı ən böyük istehlak bazarı olaraq qalmaqdadır.

Hüquq və iqtisadiyyat və ya hüququn iqtisadi təhlili — iqtisadi nəzəriyyənin (xüsusən də mikroiqtisadi nəzəriyyənin) ilk növbədə Chicago İqtisadiyyat Məktəbinin alimləri ilə başlayan hüquq təhlilinə tətbiq edilməsidir. İqtisadi anlayışlar qanunların fəaliyyətini izah etmək, hansı hüquqi qaydaların iqtisadi cəhətdən səmərəli olduğunu qiymətləndirmək və hansı hüquqi qaydaların açıqlanacağını proqnozlaşdırmaq üçün istifadə olunur . Hüquq və iqtisadiyyatın iki əsas qolu var. Birinci qol neoklassik iqtisadiyyat metodlarının və nəzəriyyələrinin hüququn pozitiv və normativ təhlilinə tətbiq edilməsinə əsaslanır. İkinci filial iqtisadi, siyasi və sosial nəticələrə daha geniş diqqət yetirməklə, hüquq və hüquqi qurumların institusional təhlilinə yönəlmişdir. == Tarixi == === Mənşəyi === Hüquq və iqtisadiyyatın tarixi öncülləri, müasir iqtisadi düşüncənin əsasları sayılan klassik iqtisadçılara aiddir. Hələ 18-ci əsrdə Adam Smit merkantilist qanunvericiliyin iqtisadi təsirlərini müzakirə etdi. Devid Rikardo, İngilis Qarğıdalı Qanunlarına əkinçilikdə məhsuldarlığı azaltdıqlarına görə qarşı çıxdı. Frederik Bastia, nüfuzlu olan Qanunda, qanunvericiliyin istənməyən nəticələrini araşdırdı. Bununla birlikdə, qeyri-bazar fəaliyyətini tənzimləyən qanunu təhlil etmək üçün iqtisadiyyatı tətbiq etmək nisbətən son zamanlardır.

İnformasiya iqtisadiyyatı–informasiya və biliklərin istehsalı, emalı, saxlanması və yayılmasındakı fəaliyyət nəticəsində daxili məhsulların axınını təmin edən iqtisadiyyat nəzərdə tutulur və bu prosesdə işçilərin yarısından çoxu iştirak edir. İnformasiya iqtisadiyyatı formalaşmaqda olan informasiya cəmiyyətinin elə proqnozları üçün nəzərdə tutulmuş konsepsiyadır ki, bu proqnozlarda iqtisadiyyatın bütün əsas sahələrinin inkişafı zamanı diqqət rabitənin elektron-informasiya texniki vasitələrinin aparıcı roluna yönəlir. == İnformasiya iqtisadiyyatının istiqamətləri == İnformasiya iqtisadiyyatı üç əsas istiqaməti özündə birləşdirir. Birincisi, ənənəvi bilik və informasiya (elmi-tədqiqat, təhsil, kütləvi informasiya vasitələri, müxtəlif konsultasiya xidmətləri və s.) sferasıdır. İnformasiya iqtisadiyyatının ikinci istiqaməti ənənəvi istehsal və xidmət sahələrinin informasiyalaşdırılmasıdır. Bu sahələr də İKT-nin tətbiqi sayəsində yeni keyfiyyət mərəhələsinə qədəm qoyub və daha səmərəli fəaliyyət göstərir. Üçüncü istiqamət isə informasiya iqtisadiyyatının hərəkətverici qüvvəsi sayılır. Bu istiqamətə İKT-nin istehsalı və infrastrukturu, İKT-nin tətbiqi ilə bağlı xidmət sahələri aiddir. == İstinadlar == == Mənbə == Корнейчук Б.В. Информационная экономика.

Kanada iqtisadiyyatı yüksək inkişaf etmiş bazar iqtisadiyyatıdır. == Birinci Dünya Müharibəsi illərində Kanada İqtisadiyyatı == === Ümumi məlumat === Birinci Dünya müharibəsi, şübhəsiz, bir çox digər ölkədə olduğu kimi, Kanada tarixində də əhəmiyyətli bir hadisə idi. Kanada üçün, digər bir çox ölkədə olduğu kimi, ölkənin inkişafında da bir qırılma nöqtəsi işarələmək üçün bu məşhur bir şəkildə qəbul edildi. Kanadanın döyüşlə necə mübarizə etdiyinə dair detalların bir çoxu təsvir olunsa da, ancaq döyüşün Kanada iqtisadiyyatına faydası varmı yoxsa ciddi bir bahalı bir təcrübə olub olmadığı mövzusunda dəqiq bir görüş birliyi yoxdur. Bu tarixi qiymətləndirmədən çox daha açıqlayıcıdır. Az sistematik makroiqtisadi analiz var. Gerçək adambaşına düşən gəlir baxımından Kanadanın döyüşdən və sonrasında şiddətli bir zərbə aldığı açıqdır. Adambaşına düşən real gəlirin döyüş əvvəli səviyyəsini təkrar qazanmaq üçün Kanada iqtisadiyyatını bir neçə il aldı. Ümidimiz, Birinci Dünya Müharibəsinin Kanada üçün nəticələrinin bir şərh və yenidən şərhini təqdim etməkdir. Vəzifə, tək bir məqalədə ələ alına biləcək dərəcədə daha geniş və əhatəlidir.

Kipr iqtisadiyyatı — Kipr adasında faktiki 2 dövlət mövcud olduğundan orada birbirindən o qədər də kəskin fərqlənməyən 2 icmanın iqtisadiyyatından danışmaq lazımdır. Ümumiyyətlə, Kiprdə beynəlxalq turizm, yeyinti sənayesi, bank-maliyyə sistemi azad iqtisadi zonalar fəaliyyəti yaxşı inkişaf etmişdir. Daxili milli məhsulun həcmi 2004-cü il göstəricilərinə görə bütün ada üçün 14 mlrd. dollardan artıq olub. Bu məhsuldan əhalinin hər nəfərinə orta hesabla 18 min dollar vəsait düşür. Bu rəqəm türklər yaşayan hissədə 6 min dollardan çox deyil, yunanlar yaşayan hissədə isə iki dəfə çoxdur. Adanın yunanlar yaşayan hissəsində yerli hökumətin iqtisadi siyasəti Avropa və Yaxın Şərqlə mövcud olan əlaqələrindən asılıdır və AİT üçün zəruri hesab edilən meyarların əldə edilməsinə yönəldilmişdir. Adanın türklər yaşayan hissəsində yerli hökumətin iqtisadi siyasəti Türkiyə ilə əlaqələrlə bağlıdır. Yunanlar yaşayan hissədə ÜDM-un 72 faizi xidmətin, 29 faizi sənayenin, 6 faiz kənd təsərrüfatının payına düşür. Türklər yaşayan hissədə ÜDM-nun 68 faizi xidmət, 20 faizi sənaye, 12 faizi isə kənd təsərrüfatının payına düşür.

Kipr iqtisadiyyatı — Kipr adasında faktiki 2 dövlət mövcud olduğundan orada birbirindən o qədər də kəskin fərqlənməyən 2 icmanın iqtisadiyyatından danışmaq lazımdır. Ümumiyyətlə, Kiprdə beynəlxalq turizm, yeyinti sənayesi, bank-maliyyə sistemi azad iqtisadi zonalar fəaliyyəti yaxşı inkişaf etmişdir. Daxili milli məhsulun həcmi 2004-cü il göstəricilərinə görə bütün ada üçün 14 mlrd. dollardan artıq olub. Bu məhsuldan əhalinin hər nəfərinə orta hesabla 18 min dollar vəsait düşür. Bu rəqəm türklər yaşayan hissədə 6 min dollardan çox deyil, yunanlar yaşayan hissədə isə iki dəfə çoxdur. Adanın yunanlar yaşayan hissəsində yerli hökumətin iqtisadi siyasəti Avropa və Yaxın Şərqlə mövcud olan əlaqələrindən asılıdır və AİT üçün zəruri hesab edilən meyarların əldə edilməsinə yönəldilmişdir. Adanın türklər yaşayan hissəsində yerli hökumətin iqtisadi siyasəti Türkiyə ilə əlaqələrlə bağlıdır. Yunanlar yaşayan hissədə ÜDM-un 72 faizi xidmətin, 29 faizi sənayenin, 6 faiz kənd təsərrüfatının payına düşür. Türklər yaşayan hissədə ÜDM-nun 68 faizi xidmət, 20 faizi sənaye, 12 faizi isə kənd təsərrüfatının payına düşür.

Ticarət və İqtisadiyyat Kiyev Milli Universiteti (ukr. Київський національний торговельно-економічний університет) — Ən böyük Ukrayna universitetlərindən biri də Kiyev şəhərində yerləşir. == Tarix == 1946 – Kiyev Milli Ticarət və İqtisadiyyat Universitetinin tarixi 1946-cı ilə qədər Sovet İttifaqı Yazışma İnstitutunun Kiyev şöbəsi ilə başlamışdır. 1959 – Sovet İttifaqı Ticarət Birliyi birliyin Kiyev filialı Sovet Ticarətinin Xarkov İnstitutuna, eyni zamanda Donetsk Sovet Ticarət İnstitutuna tabedir. 1966 – Ukrayna SSR Nazirlər Sovetinin 1966-cı il 4 mart tarixli 195 nömrəli qərarı ilə Kiyev Ticarət və İqtisadi İnstitutu Donetsk Sovet Ticarət İnstitutunun Kiyev şöbəsi əsasında yaradılmışdır ki, bu da Odessa və Çernovtsı filiallarını əhatə etmişdir. 1994 – Ukrayna Nazirlər Kabinetinin 29 avqust 1994-cü il tarixli 542 saylı qərarı ilə Kiyev Dövlət Ticarət və İqtisadiyyat Universitetinə çevrildi. 2000 – Ukrayna Prezidentinin 11 sentyabr 2000-ci il tarixli 1059/2000 saylı fərmanı universitetə milli statusu verdi. == Universitetin Azərbaycan tərəfdaşları == Azərbaycan Dövlət İqtisad Universiteti == İstinadlar == Мазаракі, А.А.; Пиріг, О.А.; Скирда, Т.І.; Кучеренко, В.Д.; Притуляк, П.П.; Губицький, Л.В. Історія Київського національного торговельно-економічного університету (ukrayna). Київ: Київ. нац.

Kosovo iqtisadiyyatı — keçid dövrü yaşayan, yeni qurulan ölkə. Kosovo iqtisadiyyatı faktiki olaraq alban diasporu və donor ölkələrdən gələn pul köçürmələri sayəsində inkişaf etməyə çalışır. İl ərzində adam başına 8 min dollar pul düşür. Kosovo keçmiş Yuqoslaviya birliyinə daxil olan ölkələr arasında ən kasıb ölkə hesab edilir. 1990-cı illərdə planlı pis iqtisadi siyasət, beynəlxalq sanksiyalar, iqtisadi və etnik konfliktlər onsuzda zəif olan region iqtisadiyyatını daha da zəiflətmişdir. == 1999—2007 == 1999-cu ildən Kosovo iqtisadiyyatında dinamik inkişaf müşahidə edilir. Avro ölkənin əsas valyutasıdır. Serbiya dinarı isə ölkənin serblər yaşayan şimal hissəsində istifadə edilir. == Müstəqillik dönəmi == 2009-cu ildə orta əmək haqqı hər iş saatına görə 2,98 $ təşkil etmişdir. İqtisadiyyatı zəiflədən əsas amillərdən biri beynəlxalq statusun müəyyən edilməməsi olmuşdur.

== Ümumi iqisadi göstəricilər == Regionun neft çıxaran başqa ölkələri kimi Küveyt də ötən əsrin 70-ci illərinin enerji böhranının «bəhrəsindən» öz xeyrinə istifadə edə bilmişdir. Neftin qiymətinin kəskin surətdə qalxması bu ölkənin «iqtisadi-sosial taleyini» əsaslı surətdə dəyişdirmiş, milli təsərrüfatın ləng inkişafı qısa müddətdə onun sürətli artımı ilə əvəz olunmuşdur. Gildən tikilmiş orta əsr şəhər və kəndlərinin yerində bir neçə il ərzində çoxmərtəbəli yaşayış evləri, bank, mehmanxana və digər inzibati binaları olan müasir şəhərlər salınmışdır. Şəhərlərdə ən müasir texnika və texnologiya ilə təchiz olunmuş neft emalı və neft-kimya müəssisələri, sement zavodları, su təmizləyici qurğular, müxtəlif məişət malları istehsal edən müəssisələr, məktəblər, xəstəxanalar və s. tikilmişdir. Ölkədə kənd təsərrüfatı plantasiyaları genişləndirilmiş, yaxın vaxtlara qədər karvan yollarının keçdiyi səhralarda müasir və geniş avtomobil magistralları çəkilmiş, dəniz və hava limanları təkmilləşdirilmişdir. == Küveyt iqtisadiyyatı == 1989-cu ildə ölkədə gündəlik neft hasilatı 230 min ton, onun satışından əldə edilən gəlir isə 9250 mln. dollar təşkil etmişdir. Küveytin İraq tərəfindən işğal edilməsi və sonradan azadlıq uğrunda gedən müharibənin nəticələri (1990-1992) ölkənin iqtisadiyyatına, xüsusilə onun neft sənayesinə (neft buruqlarının yandırılması, boru kəmərlərinin partladılması, neft anbarlarının, neft emalı zavodlarının dağıdılması və s.) olduqca böyük ziyan vurmuşdur. 1990-cı ildə ölkədə orta gündəlik neft hasilatı 130 min tona enmiş, yəni 1989-cu il səviyyəsindən 37 faiz azalmış, neftdən əldə edilən gəlir isə 6850 mln.

Aqrar Tədqiqatlar Mərkəzi — Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyindəki Kənd Təsərrüfatının İqtisadiyyatı Elmi Tədqiqat İnstitutu publik hüquqi şəxs statusu olan qurum. == Tarixi == Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Kənd Təsərrüfatının İqtisadiyyatı və Təşkili İnstitutu Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin 8 may 1962-ci il tarixli qərarı əsasında təşkil edilmişdir. 17 aprel 2015-ci ildən Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Kənd Təsərrüfatının İqtisadiyyatı İnstitutu daşımışdır. Həmin vaxta qədər Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Kənd Təsərrüfatının İqtisadiyyatı və Təşkili İnstitutu adlanırdı. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 22 may 2018-ci il tarixli Fərmanına əsasən Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyindəki Kənd Təsərrüfatının İqtisadiyyatı Elmi Tədqiqat İnstitutu publik hüquqi şəxs statusu olan Aqrar Tədqiqatlar Mərkəzinə çevrilmə yolu ilə yenidən təşkil edilmişdir. == Fəaliyyəti == Ümumilikdə Aqrar Tədqiqatlar Mərkəzinin fəaliyyəti hər ilin əvvəlində Elmi Şuranın iclasının qərarı ilə təsdiq olunan İş Planına əsasən 5 istiqamət üzrə qruplaşdırılmışdır: Məlumat bazalaraının yaradılması Monitorinq və qiymətləndirmə Diaqnostika və təhlil Elmi tədqiqatlar Doktorantura təhsili === Məlumat bazaları === Mərkəzdə 5 altqrup üzrə məlumat bazaları yaradılır: Elektron Kənd Təsərrüfatı İnformasiya Sistemi Kənd Təsərrüfatı Sahəsi üzrə Statistik Məlumatlar Bazası Fermer Təsərrüfatı Məlumatlarının Monitorinqi Sistemi Kənd Təsərrüfatı Məhsullarının Qiymət Bazası Coğrafi Məlumatlar Bazası === Doktorantura təhsili === Aqrar Tədqiqatlar Mərkəzi kənd təsərrüfatının iqtisadiyyatı və aqrar siyasət məsələləri üzrə yüksək ixtisaslı kadrların hazırlığı üzrə təhsil proqramına malikdir. Bu proqram üzrə siyasətin əsasını yüksək bilik, müasir tədqiqat üsullarının öyrənilməsi və yerli şəraitdə tətbiqi, çevik, qarşıya qoyulmuş problemləri həll etmək bacarıqları olan tədqiqatçı mütəxəssislərin hazırlığı təşkil edir. Mərkəzdə kənd təsərrüfatının iqtisadiyyatı ixtisası üzrə fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru proqramları həyata keçirilir və bu proqramlar üzrə yüksək ixtisaslı kadrlar hazırlanır. Doktorantura pilləsində təhsil əyani və qiyabi formalarda aparılır. Hazırlıq prosesində dissertasiya mövzuları müəyyən edilir, dissertasiyaları yüksək peşəkarlıqla yerinə yetirmələri üçün doktorantlara müvafiq təlimatlar və metodiki dəstək verilir, mütəmadi olaraq müzakirələr keçirilir və fəaliyyətləri dəyərləndirilir.

Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı — qida və lif istehsalını və paylanmasını optimallaşdırmaq üçün iqtisadi nəzəriyyənin tətbiqi ilə əlaqəli tətbiq olunan bir iqtisadiyyat sahəsidir. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı, xüsusilə torpaq istifadəsi ilə məşğul olan və yaxşı torpaq ekosistemini qoruyarkən məhsullarını maksimum dərəcədə artırmağa yönəlmiş iqtisadiyyatın bir qolu olaraq başladı. XX əsrdə intizam genişləndi və intizamın mövcud əhatə dairəsi daha genişdir. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı bu gün ənənəvi iqtisadiyyatla böyük ölçüdə üst-üstə düşən bir çox tətbiq sahəsini əhatə edir. Kənd təsərrüfatı iqtisadçıları iqtisadiyyat, ekonometriya, inkişaf iqtisadiyyatı və ətraf mühitin iqtisadiyyatı sahəsindəki araşdırmalara əhəmiyyətli töhfələr vermişlər. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı qida siyasətini, əkinçilik siyasətini və ətraf mühit siyasətini təsir edir. == Yaranması == İqtisadiyyat, qıtlıq şəraitində resursların bölüşdürülməsinin öyrənilməsi kimi müəyyən edilmişdir. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı və ya kənd təsərrüfatı istehsalçılarının verdiyi qərarları optimallaşdırmaq üçün iqtisadi metodların tətbiqi 20. əsrin əvvəllərində önə çıxdı. Kənd təsərrüfatı iqtisadiyyatı sahəsi yenidən torpaq iqtisadiyyatı üzərində işləyir.

== Livan iqtisadiyyatının əsas xüsusiyyətləri == Aralıq dənizi sahilində, mühüm yollar kəsilişindəki əlverişli coğrafi mövqeyi Livanı maliyyə bank sistemi inkişaf etmiş bir dövlətə çevirmişdir. 1943-cü ildən hakimiyyət başına gələn milli burjua nümayəndələri şəxsi kapitalın (həm xarici, həm milli) inkişafına meydan açan "Azad iqtisadiyyat" və "Azad bazar*" siyasəti yürütməyə başlayır. Livan biznesmenlərinin Qərb və Şərq arasında həyata keçirdiyi vasitəçilik və maliyyə əməliyyatları ölkənin tranzit-ticarət və turizm mərkəzlərindən birinə çevirmişdi. 1970-ci ilədək bu sahələr ölkənin milli gəlirinin 70 faizini verirdi. 1968-ci ildən sonra Livanın iqtisadiyyatı İsrail təcavüzünə və vətəndaş müharibəsinin dağıntılarına məruz qalmışdır. Mütəxəsislərin fikrincə, 1996-cı ildən ölkənin ümumi daxili məhsulu artmağa başlamışdır. 1997-ci ildən ümumi daxili məhsulun dəyəri 13,5 mlrd ABŞ dollarına bərabər olmuşdur. İllik artım yüksək olmasa da, onun mövcudluğu mikroiqtisadi sabitlik siyasəti və bərpa prosesinə büdcə ayırmalarının müvəffə-qiyyətlə yerinə yetirilməsi ölkənin son onilliklərdəki sarsıntılardan dirçəlməsinə sübutdur. Dirçəlişin bariz nümunələrindən biri də budur ki, Livan iqtisadiyyatı 1997-ci ildə vətəndaş müharibəsinin başa çatdığı 1990-cı il ilə müqayisədə təqribən 70 faiz artmışdır. 2004-cü ildə Livanda ümumi daxili məhsulun həcmi 22,5 mlrd.

London İqtisadiyyat və Siyasi Elmlər Məktəbi (ing. London School of Economics and Political Science) — İngiltərənin London şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi; ölkənin ən aparıcı ali təhsil ocaqlarından və sosial elmlər üzrə ixtisaslaşmış dövlət elmi-tədqiqat müəssisələrindən biridir. == Reytinqi == == Məşhur məzunları == II Marqaret – Danimarka kraliçası; Con Kennedi – ABŞ-nin sabiq prezidenti; Pumarejo Alfonso Lopez – Kolumbiyanın sabiq prezidenti; Şri Narayanan – Hindistanın sabiq prezidenti; Con Atta Mills – Qananın prezidenti; Kvame Nkruma – Qananın sabiq prezidenti; Hilla Limann – Qananın sabiq prezidenti; Como Kenyata – Keniyanın ilk prezidenti; Lord Ettli – Böyük Britaniyanın sabiq baş naziri; Pyer Trüdo – Kanadanın sabiq baş naziri; Kim Hon Kempbell – Kanadanın sabiq baş naziri; Romano Prodi – İtaliyanın sabiq baş naziri; Taro Aso – Yaponiyanın sabiq baş naziri; Moşe Şarett – İsrailin sabiq baş naziri; Marek Belka – Polşanın sabiq baş naziri; Yevgeniya Çarlz – Dominikanın sabiq baş naziri; Errol Uolton Barrou – Barbadosun sabiq baş naziri; Thanin Kraivichien – Tailandın sabiq baş naziri; Yan Çjeçi – Çinin 10-cu xarici işlər naziri; Corc Bernard Şou – ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Bertran Rassel – ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Ralf Banç – sülh üzrə Nobel mükafatı laureatı; Filip Noel Beyker – sülh üzrə Nobel mükafatı laureatı; Con Hiks – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Fridrix Fon Hayek – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Ceyms Mid – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Artur Lüis – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Merton Miller – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Ronald Kouz – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Amartya Sen – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Robert Mandell – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Corc Akerlof – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Leonid Hurvits – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Pol Kruqman – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı; Kristofer Pissarides – iqtisadiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı. == Mənbə == Lamiyə Əliyeva, Dünya universitetləri: London İqtisadiyyat və Siyasi Elmlər Məktəbi Arxivləşdirilib 2014-09-09 at the Wayback Machine, "Azərbaycan müəllimi" qəzeti, 25.02.2011, № 08.

Lozan məktəbi — XIX əsrin sonu - XX əsrin əvvəllərindəki iqtisadi nəzəriyyədə neoklassik istiqamətdəki elmi məktəblərdən biri. Əsas nümayəndələri — Leon Valras (1834—1910) və Vilfredo Pareto (1848—1923). == Ümumi xüsusiyyətləri == Marginalizmin bütün sahələrindən Lozanna məktəbi neoklassik məktəbin formalaşmasında ən böyük rol oynadı. Əslində, neoklassik cərəyan böyük ölçüdə Lozan məktəbinin təlimlərinin Con Beyts Klark və Alfred Marşalın tapıntıları ilə birləşməsi kimi anlaşıla bilər. İngilis marjinalçıları olan Uilyam Stenli Cevons və Frensis İsidor Ecuort ilə birlikdə Lozan məktəbinin nümayəndələri idi. İqtisadiyyatın analizinə Lozanna yanaşmasının digər bir vacib xüsusiyyəti mexaniki sistemlərə mənimsənilməsidir. Bununla onlar avstriyalılardan kəskin şəkildə fərqlənirdilər və klassik iqtisadçılara yaxın idilər; üstəlik, analizlərinin mexanik mahiyyətində sonunculardan xeyli irəli getdiklərini söyləmək olar. Klassiklər üçün iqtisadiyyatın mexaniki obyektlərə assimilyasiyası ümumdünya və obyektiv qanunların ona xas olduğu fikrini irəli sürmək baxımından vacib idi . Lozanna məktəbinin nümayəndələrinə gəldikdə, onlar üçün belə bir assimilyasiya vacib idi, çünki iqtisadiyyatı tarazlıq sistemi kimi təmsil etməyə imkan verdi. Bu lozanlıların yanaşmasının başqa, bəlkə də ən əhəmiyyətli xüsusiyyətidir.

Milli və Dünya Təsərrüfatı Universiteti (bolq. Университет за национално и световно стопанство) — Bolqarıstanın paytaxtı Sofiya şəhərində yerləşən ali təhsil müəssisəsi; ölkənin iqtisadiyyat üzrə ilk ali təhsil ocağıdır. Universitetin rektoru professor Stati Stattevdir.

Qazaxıstan Respublikasının milli iqtisadiyyat nazirliyi — strateji planlaşdırma, vergi və büdcə siyasəti ilə yanaşı, gömrük, dövlət və dövlət zəmanəti ilə borc və borc, dövlət-özəl tərəfdaşlıq, dövlət investisiya layihələri, qorunması sahəsində siyasətdən məsul Qazaxıstan Respublikasının mərkəzi icra orqanı inhisarçılıq fəaliyyətinin, təbii inhisarların və tənzimlənən bazarların, beynəlxalq iqtisadi və maliyyə münasibətlərinin rəqabəti və məhdudlaşdırılması. Nazirlik beynəlxalq iqtisadi inteqrasiyanın tənzimlənməsi, xarici ticarət fəaliyyətinin tənzimlənməsi və inkişafı, ticarət fəaliyyətinin tənzimlənməsi, dövlət aktivlərinin idarə edilməsi, o cümlədən korporativ idarəetmənin keyfiyyətinin yüksəldilməsi, dövlət idarəetmə sisteminin inkişafı, dövlətin inkişafı dövlət xidmətlərinin göstərilməsində siyasət, səfərbərlik təlimi və səfərbərlik, əhalinin miqrasiyası, dövlət maddi ehtiyatı. 16 yanvar 2013-cü il tarixində Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin "Dövlət idarəetmə sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi haqqında" Fərmanına əsasən İqtisadi İnkişaf və Ticarət Nazirliyi Qazaxıstan Respublikası İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyi olaraq yenidən təşkil edildi. Qazaxıstan Respublikası ". 6 avqust 2014-cü ildə yenidənqurma zamanı Milli İqtisadiyyat Nazirliyi Qazaxıstanın İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyini və Qazaxıstanın Regional İnkişaf Nazirliyini əvəz etdi, tərkibinə yenidən təşkil olunmuş qurumların funksiyaları da daxildir: statistika, təbii inhisarların tənzimlənməsi , rəqabətin qorunması, istehlakçı hüquqlarının qorunması. == Tarixi == Qazaxıstan Respublikası İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyi, 2002-ci ildə Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin 28 avqust 2002-ci il tarixli "Cümhuriyyətin dövlət idarəetmə sisteminin daha da təkmilləşdirilməsi tədbirləri haqqında" N 931 Fərmanına uyğun olaraq qurulmuşdur. Qazaxıstan "Qazaxıstan Respublikası İqtisadiyyat və Ticarət Nazirliyindən iqtisadi planlaşdırma və büdcə planlaşdırma funksiyalarını birləşdirərək — Qazaxıstan Respublikası Maliyyə Nazirliyindən. Qazaxıstan Respublikası Milli İqtisadiyyat Nazirliyi, Qazaxıstan Respublikası Prezidentinin "Qazaxıstan Respublikası dövlət idarəetmə sisteminin islahatı haqqında" 6 avqust 2014-cü il tarixli 875 saylı Fərmanına uyğun olaraq qurulmuşdur. funksiyaların və səlahiyyətlərin ötürülməsi: Büdcə planlaşdırması sahəsində funksiya və səlahiyyətlər istisna olmaqla, Qazaxıstan Respublikasının İqtisadiyyat və Büdcə Planlaşdırma Nazirliyi; Qazaxıstan Respublikası Regional İnkişaf Nazirliyi; dövlət maddi ehtiyatının formalaşdırılması və inkişafı sahəsində — Qazaxıstan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyindən; Qazaxıstan Respublikasının Statistika Agentliyi; Qazaxıstan Respublikası Təbii İnhisarların Tənzimlənməsi Agentliyi; Qazaxıstan Respublikasının Rəqabəti Qoruma Agentliyi (Antiinhisar Agentliyi); Qazaxıstan Respublikasının İstehlakçı Hüquqlarının Müdafiəsi Agentliyi.

Miqyas iqtisadiyyatları (ing. economies of scale) — şirkət tərəfindən istehsal miqyasından asılı olaraq istehsal vahidinin maya dəyərindəki dəyişikliklə əlaqələndirilir. Uzun müddətə baxılır. Ölçü artırıldıqda vahid xərclərinin azaldılmasına miqyas qənaəti deyilir. Uzunmüddətli xərc əyrisinin forması miqyas iqtisadiyyatı ilə əlaqədardır. Miqyas iqtisadiyyatları, fəaliyyətlərini artıraraq hər ölçülü şirkətlər tərəfindən istifadə edilə bilər. Ən yaygın metodlar alış (toplu endirimlər), idarəetmə (menecerlərin ixtisasından istifadə), maliyyə (daha az bahalı kreditlər almaq), marketinq (daha geniş məhsul çeşidi üçün reklam xərclərinin yayılması). Bu amillərdən hər hansı birinin istifadəsi qrafada orta müddətli ümumi dəyəri (ing. short-run average total cost, SRATC) əyrisini qrafada aşağı və sağa çevirərək uzunmüddətli orta xərcləri (ing. long run average cost, LRAC) azaldır.

Monteneqro iqtisadiyyatı - keçid dövründə olan iqtisadiyyatdır. Slobodan Miloşeviçin hakimiyyəti dövründən başlayaraq Monteneqro öz iqtisadiyyatını Serbiyanın federal nəzarətindən azad etmiş və Monteneqro mərkəzi bankı yaradılmışdır. Ölkə valyutası ilk olaraq “Yuqoslav dinarı” , daha sonra alman markası, daha sonra isə avro olaraq müəyyən edilmiş, avroya keçid gömrük tariflərinin yığılması və büdcənin idarə olunmasına müsbət təsir göstərmişdir. Serbiya və Monteneqro ittifaqının 2006-cı ildə dağılması bu iki ölkənin Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı və s. beynəlxalq maliyyə təşkilatlardakı üzvlüklərinin də bölünməsinə və ayrılmasına səbəb olmuşdur. Monteneqro 18 Yanvar 2007-ci ildə Beynəlxalq Valyuta Fondunun və Dünya Bankının üzvünə çevrilmişdir. 2007-ci ilin oktyabr ayında Avropa Birliyi ilə imzalanmış “Sabitləşdirmə və Birləşmə” sazişi (Stabilization and Association Agreement) nəticəsində Monteneqro 15 dekabr 2008 tarixində Avropa Birliyinə üzvlük üçün müraciət etmişdir. Hal-hazırda Monteneqro Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv olması üzrə fəaliyyətini davam etdirir. Monteneqronun siyasi və iqtisadi cəhətdən başlıca problemləri işsizlik və regionların qeyri-bərabər inkişafıdır. Monteneqroda alüminium sənayesinin inkişafı böyük alüminium kompleksinin yaradılmasına imkan yaratmışdır.