ENERGÉTİK

Energetik içki — Energetik Əli-Bayramlı FK — Əli Bayramlıda (indiki Şirvan) futbol klubu.

Energetik içki ("energetik") — tərkibində stimullaşdırıcı preparatlar (adətən kofein) olan, zehni və fiziki stimullaşdırma təmin edən spirtsiz (tərkibində cüzi miqdarda spirt də ola bilər) içki növüdür. Energetik içki "enerji" kimi satılsa da, qida enerjisindən fərqli olan məhsuldur. Energetik içkilər qazlı və ya qazsız olur, tərkibində şəkər və ya digər dadlandırıcılar, bitki ekstraktları, taurin və amin turşuları ola bilər. Onlar energetik məhsulların böyük bir qrupunun althissəsidir və idman üzrə göstəriciləri yüksəltmək üçün reklam edilən içkilərdən fərqlənir. Energetik içkilərin bir çox markası (brend) və çeşidi var. Qəhvə, çay və tərkibində kofein olan digər təbii içkilər energetik içkilər hesab edilmir. Kola kimi digər yumşaq içkilərin də tərkibində kofein ola bilər, ancaq həmin içkilər də energetik içkilər deyil. Buckfast Tonic Wine kimi bəzi spirtli içkilərin tərkibində kofein və digər stimullaşdırıcılar olur. Mayo Clinic tibbi praktika və tədqiqat qrupunun (Minnesota, ABŞ) apardığı araşdırmaların nəticəsinə görə, yetkinlik yaşına çatmış tipik sağlam adam üçün gündə 400 mq kofein içmək təhlükəsizdir (Mayo Clinic – 4500-dən artıq həkim və alimlərin çalışdığı, ümumilikdə 60 min nəfərə yaxın tibbi işçisi olan təşkilatdır). Avropa Qida Təhlükəsizliyi Təşkilatı (European Food Safety Authority) tərəfindən də təsdiq edilmişdir ki, gündə 400 mq-a kimi kofein qəbulu yetkinlik yaşına çatmış adamların (böyüklərin) təhlükəsizliyi üçün problem yaratmır, belə ki, bu, 4 fincan qəhvəyə (hər biri 90 mq) və ya 5 standart (250 ml) energetik içki bankasına (hər biri 80 mq) ekvivalentdir == Variantları == ==== "Enerji atəşi" ==== "Enerji atəşi" və ya "Enerji partlayışı" Energy shot xüsusi bir energetik içki növüdür.

Mingəçevir FK — və ya rəsmi adı ilə Mingəçevir Futbol Klubu. 2022-ci ildə yaranan, tarixən 1966-cı ildə təməli qoyulan Azərbaycanın Mingəçevir şəhərini təmsil edən klubdur. "Energetik" futbol klubunun varisidir. == İdarə Heyəti == İdarə Heyəti Sədri: Ruslan Həmidov İdman Direktoru: Zaur Qarayev Köməkçi Məşqçi: Samir Məmmədov, Namiq İbrahimli Mətbuat Katibi: Elnur Qasımov == Tarixi == Mingəçevirdə futbola maraq 1960-cı il və əvvəllərində artıq var idi. "Kabelçi" adlı klub, Kabel Zavodunun himayəsində fəaliyyət göstərirdi. Klubun xüsusən Şəkinin "Xansaray" klubu ilə oyunlarının prinsipiyal olduğu bilinir. 1966-cı ildə "Neftçi" klubunun SSRİ birinciliyinin bürünc medal qazanması ilə futbola maraq bir az daha artdı. Həmin il ilk yaranan klub isə Mingəçevir Tekstil Zavodunun himayəsində olan "Tekstilşik" olub. Bu komanda SSRİ kubokunda 2 dəfə çıxış edib. "Tekstilşik" klubundan əlavə, 1968-ci ildə, Mingəçevir Politexnik İnstitutunun nəznində yaranan yığma komanda, Azərbaycan kubokuna sahib çıxmışdır.

Firudin Həmzə oğlu Hüseynov (17 iyul 1918, Yelizavetpol – 1984, Bakı) — AMEA-nın müxbir üzvü (1980), professor (1966), texnika üzrə elmlər doktoru (1965). == Həyatı == Firudin Hüseynov 1918-ci il iyulun 17-də Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. 1936-cı ildə Bakı Energetika Texnikumunu və 1942-ci ildə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti bitirmişdir. == Elmi fəaliyyəti == Firudin Hüseynov 1950-ci ildə texnika üzrə fəlsəfə doktoru, 1965-ci ildə texnika üzrə elmlər doktoru elmi dərəcələrini, 1966-cı ildə porofessor elmi adını almış, 1980-ci ildə AMEA-nın müxbir üzvü seçilmişdir. Firudin Hüseynov 6 monoqrafiya və 300-dən artıq elmi əsərin müəllfidir. Onun rəhbər­liyi altın­da 40 nəfər fəlsəfə və elmlər doktorluğu dissertasiyası müdafiə edilmişdir. == Əmək fəaliyyəti == Firudin Hüseynov 1947-ci ildən ASİ-də assistent, dosent, professor, 1957-ci ildən Azərbaycan Elmi Tədqiqat Energetika İnstitutunda elektrik sistemləri laboratoriyasının müdiri vəzifələrində çalışmışdır. Firudin Hüseynov ilk dəfə müasir mürəkkəb sistemlərin ekvivalentləşdirilməsi metodunun əsasını işləyib, Azərbaycanın energetika sahəsində müxtəlif elmi araşdırmalar aparıb. == Vəfatı == Firudin Hüseynov 1984-cü ildə Bakıda vəfat etmişdir. == Təltifləri == Firudin Hüseynov "Qafqazın müdafiəsinə görə", "Rəşadətli əməyə görə", "Əməkdə fərqlənməyə görə" medalları ilə təltif olunmuşdur.

Kamal Mehman oğlu Abdullayev (19 dekabr 1936, Əcəxur, Hil rayonu) — texnika elmləri doktoru, professor, Azərbaycan Respublikasının əməkdar elm xadimi (2000), "Şöhrət" ordenli. == Həyatı == Kamal Abdullayev 1936-cı il dekabrın 19-da Qusar rayonunun Əcəxur kəndində ziyalı ailəsində anadan olmuşdur. Atası Mehman Hacıbala oğlu Abdullazadə Qusarda maarifçilik sahəsində böyük xidmətlər göstərmiş, uzun illər müəllim və məktəb direktoru vəzifələrində işləmiş və böyük nüfuza malik şəxsiyyət olmuşdur. Atası Mehman Abdullazadə əks-inqilabçı adı ilə 1937-ci ildə güllələnmiş və 1956-cı ildə isə bəraət almışdır. Hazırda Əcəxur kənd orta məktəbi Mehman Abdullazadənin adını daşıyır, məktəbin həyətində onun heykəli qoyulmuşdur. Atası güllələndikdən sonra Kamal Abdullayevin ailəsi rayondan sürgün olunmuş, evləri, əşyaları və atasının kitabxanası müsadirə edilmişdir. Sürgündən qayıtdıqdan sonra Kamal Abdullayev kənd məktəbini əla qiymətlərlə bitirib, "İstilik texnikası" ixtisası üzrə Bakı Energetika Texnikumuna qəbul edilmiş və texnikumu fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. O, Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutuna (indiki Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasına) imtahansız qəbul edilmişdir. Görkəmli elm xadimi, professor K. M. Abdullayev XX əsrin səksəninci illərinin sonunda Azərbaycanda yaranan gərgin ictimai-siyasi mühitdə respublikanın şimalında fəallaşan "sadval"çılara qarşı kəskin mövqedə dayanaraq, onlara layiqli cavab verirdi. O, 2003 və 2008-ci illərdə keçirilən prezident seçkilərində hörmətli Prezidentin səlahiyyətli vəkili, sonuncu prezident seçkilərində isə Qusar rayonu üzrə müşahidəçi olmuş, dövlətçiliyimizə, YAP-a sadiq, ləzgi millətinin nüfuzlu, ziyalı ağsaqqalı və böyük hörmətə layiq görkəmli, çox məhsuldar alimi və pedaqoqu olduğunu təsdiq etmişdir.

Kərim Nəzir oğlu Ramazanov (1 mart 1947, İlisu, Qax rayonu – 29 yanvar 2012, Bakı) — texnika elmləri doktoru (1991), AMEA-nın müxbir üzvü (2001), iqtisadi inkişaf nazirinin energetika məsələləri üzrə baş müşaviri, Azərbaycan Respublikası I çağırış Milli Məclisinin deputatı. == Həyatı == Kərim Ramazanov 1 mart 1947-ci ildə Azərbaycan Respublikası Qax rayonunun İlisu kəndində anadan olub. 1963-cü ildə İlisu kənd orta məktəbini bitirib. 1969-cu ildə Mühəndis elektromexanik ixtisası üzrə Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin Energetika fakültəsini bitirib. Universiteti bitirdikdən sonra ordu sıralarında xidmət edib. == Əmək fəaliyyəti == Kərim Ramazanov 1970-ci ildə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Energetika İnstitutunda əmək fəaliyyətinə başlayıb və müxtəlif vəzifələrdə çalışıb. O, 1980-ci ildə laboratoriya müdiri, 1981–1993-cü illərdə institutun elmi işlər üzrə direktor müavini, 1993–2002-ci illərdə isə direktor vəzifəsini icra edib. 1995-ci ildə birinci çağırış Azərbaycan Milli Məclisinə keçirilən seçkilərdə 60 saylı Qax-Zaqatala Seçki Dairəsindən deputat seçilib. Parlamentin Büdcə Komissiyasının və İntizam Komissiyasının üzvü olub. Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya daimi komissiyasının da üzvü olan Kərim Ramazanov ölkənin energetika sahəsinin fəaliyyətinə dair mühüm qanunların hazırlanmasında və qəbul olunmasında yaxından iştirak edib.

Hüseyn Hüseynov ( tam adı: Hüseyn Cəlil oğlu Hüseynov; 20 dekabr 1978, Füzuli rayonu və ya Qaraxanbəyli, Füzuli rayonu) — Texnika elmləri doktoru, dosent, Gənclər Mükafatı laureatı (2013), "odluq qurğusu" patentinin müəllifi, AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasının direktoru (2024-cü il aprelin 2-dən). == Həyat və fəaliyyəti == Hüseyn Hüseynov 20 dekabr 1978-ci ildə Füzuli rayonunun Qaraxanbəyli kəndində anadan olmuşdur. 1985-ci ildə Qaraxanbəyli kənd orta məktəbinin 1-ci sinfinə getmiş, 1996-cı ildə Binəqədi rayonu 179 saylı məktəbi bitirmişdir. Elə həmin ildə Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının "Energetika" fakültəsinə daxil olmuş, 2000-ci ildə "Yüksək gərginliklərin fizikası və texnikası" ixtisası üzrə bakalavr pilləsindən məzun olmuşdur. 2002-ci ildə isə eyni Akademiyanın magistr pilləsini fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Hüseyn Hüseynov 2002-2015-ci illərdə AMEA Fizika İnstitutunda mühəndis, kiçik elmi işçi, elmi işçi, böyük elmi işçi və aparıcı elmi işçi vəzifələrində çalışmışdır. 2015-2016-cı illərdə AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elm və Təsil İdarəsinin Elmi-analiktik şöbəsinin rəis müavini, 2016-2017-ci illərdə AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elm və Təsil İdarəsinin magistratura şöbəsinin rəisi, 2017-2021-ci illərdə AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elm və Təsil İdarəsinin rəis müavini, 2021-2022-ci illərdə AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elmi-təşkilat İdarəsinin rəis müavini, 2022-2023-cü illərdə AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elmi, texniki və innovativ fəaliyyətin təşkili şöbəsinin müdiri, 2023-2024-cü illərdə AMEA Rəyasət Heyəti aparatının Elm və təhsil şöbəsinin müdiri vəzifələrini icra etmişdir. O, həmçinin Azərbaycan Texniki Universitetinin dosentidir. O, həmçinin 2011-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun elan etdiyi Gənc Alim və Mütəxəssislərin I qrant müsabiqəsinin (EİF/GAM-1-2011-2(4)-26/02/1-M-02) və 2014-cü ildə isə 5-ci Mobillik qrantının EİF-Mob-5-2014-2(17)-14/01/1 qalibi olmuşdur. Müxtəlif illərdə Norveç və İspaniya krallıqları, Türkiyə Respublikası, Şimali Kipr Türk Respublikası, Gürcüstan Respublikası, İran İslam Respublikası, Rusiya Federasiyasında keçirilən beynəlxalq elmi konfrans və treyninqlərin iştirakçısı olmuşdur.

"Energetik" futbol klubu — və ya digər adı ilə Energetik Əli Bayramlı Futbol Klubu 1980-ci ildə Əli Bayramlıda (indiki Şirvan) yaranmış Azərbaycan futbol klubudur. 1980-ci ildə çempionluq və kubok qazanmış klub, 1997-ci ildə maliyyə problemləri səbəbiylə fəaliyyətini dayandırmış 2023-cü ildə fəaliyyətini bərpa etmişdir == Tarixi == Azərbaycanda indiyə qədər bir çox klub fəaliyyətini dayandırıb. Onlardan biri 1980-ci ildə Azərbaycan çempionu olmuş keçmiş Əli-Bayramlı, indiki Şirvan şəhərinin "Energetik" klubudur. Azərbaycan çempionatında iştirak edəndə, Azərbaycan Elektrik Stansiyası klubdakı bütün futbolçuları işə götürmüşdü. Onlar üçün güzəştə gedərək işdən azad edib, məşqlərə, oyunlara yollanmalarına icazə verirdilər. Maliyyə problemlərinin də olmaması səbəbi ilə çıxdığı ilk mövsümdəcə çempionluğu aldı "Energetik". 1980-cı ildə Azərbaycan çempionluğunu, daha sonra kuboku qazandı. Bununlada o ərazidə futbola maraq daha da artmağa başladı. 1992-ci ildə ilk Azərbaycan çempionatında Energetik klubu da iştirak etdi. İlk milli çempionatın başlamasından sonra klub Azərbaycanın əsas liqasında yüksək nəticə göstərdi.

Alternativ enerji — təbiətin çirklənməsinin qarşısını almaq məqsədilə işlənən enerji çeşidlərinin xüsusiləşmiş adı. Alternativ bitkilər daha çox gələcəyə yönələn təbii sahədir. Ətraf mühiti çirklənməkdən(torpaq, su, hava) qorumaq üçün Alternativ quru bitki mənbələrindən istifadə olunması məqsədəuyğundur. İnkişafdan geri qalmış ölkələr (Kriota,Fələstin Senüar Azərbaycan və s.) alternativ enerji mənbələrindən istifadəni genişləndirməklə ətraf mühiti çirklənmədən qorumağa cəhd göstərirlər. Son illər Azərbaycan müstəqil dövlət kimi xarici ölkələrin təcrübəsindən istifadə edərək alternativ enerji mənbələrindən istifadəni genişləndirməklə, həm qiymətli yanacağa (neft, qaz) qənaət etməyə, həm də ətraf mühitin qorunmasına nail olmağa çağırır. Elektrik enerji istehsalında EES və GES-dan istifadənin ətraf mühit üçün həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri vardır. Bu stansiyalardan xüsusilə SES-ı yerləşdikləri ərazilərin torpaqlarını, sularını, atmosferini daha çox çirkləndirdiyi üçün , alternativ enerjidən istifadəni çoxaltmamalıyıq == Bərpaolunan enerji növləri == === Külək enerjisi === Bu enerjidən insanlar qədim zamanlardan yel dəyirmanlarında dən üyütmək üçün istifadə edirdilər. İlk dəfə dəyirmanlar Çində və Misirdə quraşdırılmışdır. Azərbaycanda orta əsrlərdən başlayaraq yel dəyirmanlarından düzən rayonlarda xüsusilə, Abşeronda geniş istifadə edlirdi. Yer kürəsində küləyin illik enerjisi (175–219) 10/12 kVt/saat, yaratdığı güc isə (20–35) 10/9 kVt kimi qiymətləndirilir.

Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyi— yanacaq-energetika kompleksində dövlət siyasətini və tənzimlənməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır. == Tarixi == Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 18 aprel tarixli 458 nömrəli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Yanacaq və Energetika Nazirliyi yaradılmış, Nazirliyin vəzifə, funksiya və hüquqları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 6 sentyabr tarixli 575 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş Əsasnaməsində müəyyən olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 6 dekabr tarixli 150 saylı Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Yanacaq və Energetika Nazirliyi ləğv edilərək Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyi yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin Əsasnaməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 15 may 404 saylı Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 22 oktyabr tarixli 3 nömrəli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin əsasında Azərbaycan Respublikasının Energetika Nazirliyi yaradılmışdır.

Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyi— yanacaq-energetika kompleksində dövlət siyasətini və tənzimlənməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır. == Tarixi == Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 18 aprel tarixli 458 nömrəli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Yanacaq və Energetika Nazirliyi yaradılmış, Nazirliyin vəzifə, funksiya və hüquqları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 6 sentyabr tarixli 575 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş Əsasnaməsində müəyyən olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 6 dekabr tarixli 150 saylı Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Yanacaq və Energetika Nazirliyi ləğv edilərək Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyi yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin Əsasnaməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 15 may 404 saylı Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 22 oktyabr tarixli 3 nömrəli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin əsasında Azərbaycan Respublikasının Energetika Nazirliyi yaradılmışdır.

== 1991 ==

Azərbaycan energetikləri qısametrajlı sənədli televiziya filmi rejissor Əhməd Abdullayev tərəfindən 1973-cü ildə çəkilmişdir. "Azərbaycantelefilm"də istehsal edilmişdir. Film Azərbaycan energetiklərinin inqilabdan əvvəlki dövrdən bugünkü günədək keçdiyi böyük yoldan bəhs edir. == Məzmun == Film Azərbaycan energetiklərinin inqilabdan əvvəlki dövrdən bugünkü günədək keçdiyi böyük yoldan bəhs edir. Kinolent Sovet Azərbaycanının energetiklərinin yarım əsrlik yubileyinə həsr olunmuşdur, filmdə nadir arxiv kinosənədlərindən istifadə edilmişdir.

Dəniz energetikası- dəniz energetikası akvatoriya, dəniz axınları və qabarmaların səthində baş verən dalğaların enerjisinə, həmçinin dəniz suyunun müxtəlif dərinliklərindəki temperatur və duzluluq dərəcəsi fərqinə əsaslanır. == Dalğa energetikası == İstənilən su hövzəsində dalğa labüd hadisədir. Dünya okeanının dalğa gücü 2,7 mlrd. kVt-la qiymətləndirilir, bu, dünyada sərf olunan enerjinin 30%-ni təşkil edir.

Energetika — insanın təsərrüfat-iqtisadi fəaliyyətinin bir sahəsi, bütün növ enerji ehtiyatlarının istifadəsi, paylanması və dəyişilməsi üçün istifadə edilən böyük təbii və süni yarımsistemlərin toplusu ilə bağlı bilik sahəsidir. Onun məqsədi ilkin enerjini ikinci enerjiyə-elektrik enerjisinə çevirməkdir. "Energetika haqqında" 2023-cü il tarixli Qanunda belə anlayış verilib: "1.1.1. energetika – enerjinin kəşfiyyatı, işlənilməsi, hasilatı, emalı, istehsalı, saxlanılması, alqı-satqısı, idxalı, ixracı, nəqli (ötürülməsi), paylanması və istifadəsini ehtiva edən iqtisadiyyat sahəsi;". Göründüyü kimi, bu anlayış enerji daşıyıcılarının istehsalından satışınaqədər bütün iqtisadi fəaliyyət zəncirini, habelə istehlakı (istifadəni) əhatə edir. "Enerji" terminindən fərqli olaraq, "energetika" termini sırf bilik sahəsi, o cümlədən iqtisadiyyat sahəsi və hüquq institutudur. "Energetika haqqında" 2023-cü il tarixli Qanunda eyni zamanda, energetika sahəsinə aid alt sahələr "sektor" adlandırılıb. Bu yanaşma digər hüquqi sənədlərdə də tətbiq edilib. Bu mənada energetika sahəsinə elektroenergetika sektoru, istilik energetikası sektoru, qaz təchizatı sektoru, neft sənayesi sektoru, kömür sektoru, atom energetikası və sair sektorlar aid edilə bilər. Azərbaycan Respublikasında energetika sahəsinin tənzimlənməsi Avropa İttifaqının Üçüncü Energetika Paketi adlanan sənədlər toplusuna və dövlətlərarası Energetika Xartiyası Müqaviləsinə əsaslanır.

Azərbaycan Respublikası Energetika Nazirliyi— yanacaq-energetika kompleksində dövlət siyasətini və tənzimlənməsini həyata keçirən mərkəzi icra hakimiyyəti orqanıdır. == Tarixi == Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 18 aprel tarixli 458 nömrəli Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Yanacaq və Energetika Nazirliyi yaradılmış, Nazirliyin vəzifə, funksiya və hüquqları Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2001-ci il 6 sentyabr tarixli 575 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq olunmuş Əsasnaməsində müəyyən olunmuşdur. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2004-cü il 6 dekabr tarixli 150 saylı Fərmanı ilə Azərbaycan Respublikası Yanacaq və Energetika Nazirliyi ləğv edilərək Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyi yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin Əsasnaməsi Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2006-cı il 15 may 404 saylı Fərmanı ilə təsdiq edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2013-cü il 22 oktyabr tarixli 3 nömrəli Sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası Sənaye və Energetika Nazirliyinin əsasında Azərbaycan Respublikasının Energetika Nazirliyi yaradılmışdır.

Qazaxıstan Respublikasının Energetika Nazirliyi (qaz. Қазақстан Республикасы Энергетика министрлігі) — enerji sahəsində dövlət idarəetməsini həyata keçirən və Qazaxıstan Respublikası Hökumətinin tabeliyində olan Qazaxıstanın respublika icra orqanı. Nazirlik 2014-cü ilin avqust ayında Qazaxıstan Respublikası hökumətinin yenidən qurulması zamanı yaradılmışdır. Ləğv edilmiş Qazaxıstanın Neft və Qaz Nazirliyi, Sənaye və Yeni Texnologiyalar Nazirliyi və Ətraf Mühit və Su Resursları Nazirliyinin funksiyaları və səlahiyyətləri Nazirliyə verildi. == Tarixi == Qazaxıstanda Enerji Nazirliyi sovet illərində və müstəqilliyin ilk illərində mövcud idi. Sonradan ləğv edildi. 2014-cü ildə Qazaxıstanın energetikləri respublikanın Baş naziri Kərim Məsimova respublikada Enerji Nazirliyi yaratmaq istəyi ilə müraciət etdilər, çünki respublikada fəaliyyətində koordinasiya olmaması ilə əlaqədar bir vəziyyət var idi. elektrik sahəsində müxtəlif dövlət qurumları. Nazirliyin yaranmasından əvvəl, enerji məsələləri, verilən vəzifələrin öhdəsindən gələ bilməyən müxtəlif şöbələr tərəfindən həll edildi. 2015-cü ildə Qazaxıstanın enerji sənayesi, respublikada müxtəlif dövlət orqanlarının fəaliyyətlərinin uyğunsuzluğu ilə əlaqədar bir vəziyyət olduğu üçün Enerji Nazirliyini yaratmaq istəyi ilə ölkənin Baş naziri Kərim Məsimova müraciət etdi.

Kazan Dövlət Energetika Mühəndisliyi Universiteti, Volqa bölgəsində enerji sahəsində profilli yeganə universitetdir. 1968-ci ildə Moskva Enerji İnstitutunun Kazan filialı olaraq quruldu. Kazan Enerji İnstitutu 2000-ci ildə universitet dərəcəsinə layiq görülmüşdür. Ölkənin ən yaxşı 3 universitetindən biri olan Kazan Power Universiteti (digər ikisi İvanovo və Moskvada), təhsil şərtləri və texniki təchizat baxımından bölgənin ən yaxşı universitetlərindən biridir. Universitet Tatarıstan Respublikasının, Rusiya Federasiyasının, yaxın və uzaq xaricdəki enerji sistemləri üçün mütəxəssislər hazırlayır. Bu gün universitetdə Rusiyanın digər bölgələrindən, MDB, Asiya və Afrikadan 10.000-dən çox tələbə və aspirant təhsil alır. Universitetin müəllim heyəti 535 tədqiqatçıdan ibarətdir (bunlardan 304 nəfəri elmlər namizədi, 66 nəfəri elmlər doktorudur). Universitetdəki müəllim heyətinin 24% -i doktorlar və professorlar, 84% -i müxtəlif səviyyəli alimlərdir. Universitetin alimləri arasında Rusiya Elmlər Akademiyası və Tatarıstan Elmlər Akademiyasının müxbirləri var. Kazan Dövlət Enerji Universiteti istilik və elektrik enerjisi, elektrik mühəndisliyi və elektronika, ətraf mühitin qorunması və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə mövzusunda araşdırmalar aparır.

Nüvə energetikası — nüvə (atom) enerjisindən elektrikləşdirmə və istiləşdirmə məqsədi ilə istifadə olunan enerketika sahəsi. Nüvə enerjisinin çevrilmə üsullarının işlənib hazırlanması müvafiq qurğuların layihələndirilməsi və onlardan praktikada istifadə ilə məşğul olan elm və texnika sahələri da nüvə energetikasına daxildir. Nüvə energetikasının əsasını AES-lər təşkil edir. Nüvə reaktorunda ağır kimyəvi elementlərin, əsasən, 235U və 239Pu izotopları nüvələrinin idarəolunan zəncirvarı reaksiyaları gedir. Uran və plutonium nüvələri bölündükdə ayrılan istilik enerjisi İES-lərdə tətbiq edilən üsulla elektrik enerjisinə çevrilir. AES-lərin əsas qurğusu istilik neytronları ilə və ya sürətli neytronlarla işləyən reaktorlardır. İstilik neytronları ilə işləyən reaktorlar quruluşça daha sadə olduğundan geniş yayılmışdır. İstilik neytronları ilə işləyən müxtəlif yavaşıdıcılı və istilik-daşıyıcılı bir çox reaktor tipləri yaradılmışdır. Lakin bu reaktorlarda təbii uran yanaçağından samərəli istifadə olunmadığından sürətli neytronlarla işləyən reaktorlar daha perspektivlidir. Onlarda ağır elementlərin nüvələri bölündükdə yeni süni nüvə yanaçağı (239Pu) yaranır.

Qazaxıstan energetikası— Qazaxıstanda enerji və elektrik enerjisi istehsalı, istehlak və idxalı təsvir edir. Qazaxıstanın enerji siyasəti Qazaxıstanın enerji ilə əlaqəli siyasətini təsvir edir. Qazaxıstan böyük enerji ehtiyatlarına (neft, qaz, kömür, uran) malikdir və enerji dövlətidir. 2017-ci ilin sonunda Qazaxıstanda elektrik enerjisi istehsalının həcmi 103,14 milyard kVt / saat (2018-ci ilin sonunda 106,8 milyard kVt / saat [1]) təşkil etdi. Qazaxıstan elektrik enerjisinin xalis ixracatçısıdır. 2017-ci ildə elektrik enerjisi istehsalında profisit 4,53 milyard kVt / saat təşkil etmişdir. Qazaxıstan xalis enerji ixracatçısıdır. Qazaxıstanda neft, qaz, kömür və uran ehtiyatları var. Qazaxıstan Müstəqil Dövlətlər Birliyində (MDB) lider enerji istehsalçısıdır. Dünyanın ən böyük uran filizi istehsalçısı və ixracatçısı olmaqla yanaşı, əsas neft, qaz və kömür istehsalçısıdır.

Ukraynanın nüvə enerjisi - Ukraynada energetikasının bir sahəsidir. Ukraynada 15 enerji bloku olan 4 atom elektrik stansiyası (AES) fəaliyyət göstərir, bunlardan biri ümumi quraşdırılmış gücü 6000 MVt olan 6 SSER (Su-Su Energetik Reaktoru) enerji blokluna malik Zaporojye AES-dir ki, bu da Avropada ən böyük AES sayılır. Energetik reaktorlarının sayına görə (hamısı SSER növünə aiddir) Ukrayna dünyada 10-cu, Avropada isə beşinci yerdədir. 2014-cü ilin yay-payız dövründə atom elektrik stansiyalarında elektrik enerjisi istehsalı uzun illərdən sonra, hərbi əməliyyatlar ilə əlaqədar olaraq və yanacaq çatışmazlığı (kömürün azalması) səbəbindən, yenidən ümumi istehsalın 50%-ni ötmüşdür. ; 2017-ci ildə nüvə enerjisinin payı ölkədə ümumi elektrik enerjisi istehsalının 55%-ni təşkil etmiş, AES-lərin ümumi gücü 13107 MVt olmuşdur . Belə intensiv istismara baxmayaraq, Ukraynanın nüvə enerjisi sənayesi əvəzedici güclərin təcili tikintisinə ehtiyac duyur: 2021-ci ilə olan vəziyyətə əsasən Ukrayna AES-lərinin yalnız üç enerji bloku layihə istismar müddətindən kənara çıxmamıçdır. Qalanlarının istismar müddəti uzadılmışdır. 2006-cı ildə Ukrayna hökuməti 2030-cu ilə qədər 11 yeni enerji blokunun tikintisini planlaşdırırdı . 2015-ci ilin sentyabrında Ukrayna Rusiya ilə Xmelnitski AES-nın 3 və 4-cü enerji bloklarının tikintisinə dair razılaşmanı ləğv etmişdir; Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin məlumatına əsasən, 2010-cu il iyunun 9-da Kiyevdə imzalanmış müqaviləyə 2016-cı il mayın 12-də xitam verilmişdir. 2021-ci ilin avqustunda Energoatom və Amerikanın Westinghouse şirkəti arasında Ukraynada beş nüvə enerji blokunun tikintisinə dair anlaşma memorandumu imzalandı; sənəd təxminən 1,1 QVt elektrik gücünə malik AP1000 layihəsinin nüvə reaktorunun tikintisi üçün Amerika şirkətinin texnologiyalarının cəlb edilməsini nəzərdə tutur.

Yanacaq-energetika sənayesi — Yanacaq və energetika sənayelərinin adı. Müxtəlif növ enerji hasilatı, istehsalı və istifadəsi ilə əlaqədardır.Dünyada energetika resurslarının istehsalı və istehlakı daima artır.Energetika resursları istehlakında böyük fərqlər var.Dünya əhalisinin 15%-i yaşayan İEÖ-lər (İnkişaf Etmiş Ölkələr) dünya energetika və resurslarının demək olarki, 60%-ni, dünya əhalisinin 5%-i yaşayan ABŞ isə 25%-dən çoxunu istehlak edir.İOÖ-lərdə (İnkişafda Olan Ölkələr) istehsal olunan yanacaq və enerjinin böyük hissəsi ABŞ-yə, Qərbi Avropa və Yaponiyaya daşınır. Birinci dünya müharibəsindən sonra avtomobil və aviasiyanın inkişafı, sənayedə daxili yanacaq mühərriklərinin tətbiqi ilə əlaqədar neft və qazın rolu artmışdır.Bu həm də neftin qiymətinin ucuz olması ilə əlaqədar idi.Lakin 1960-cı illərdə yaradılan OPEK, neft hasilatını öz əlinə almış və neftin qiymətini bir neçə dəfə qaldırmışdır.Neftin ölçü vahidi Bareldir.(1 barel = 159 litr). Dünyanın yanacaq energetika balansında dəyişikliklər hər bir ölkənin ayrı-ayrı energetika resursları ilə təmin olunan Norveç, İsveç,Finlandiya və Kanada üçün su enerjisinin, neft və təbii qaz resursları ilə zəngin İran körfəzi sahili dövlətləri üçün bu resursların yüksək çəkisi səciyyəvidir. Respublikamızın da yanacaq-energetika balansının strukturunda neft və təbii qaz üstünlük təşkil edir. Dünya neft hasilatının 35%-i OPEK ölkələrinin payına düşür.Dünya bazarında neftin qiymətinin sabit saxlanılması, hasil edilən neftin dünya bazarında tələbatdan artıq olmaması məqsədilə OPEK, bu quruma daxil olan hər bir ölkə üçün neft hasilatı üzrə öhdəlik (kvota) verir.OPEK ölkələri bütün ixrac tədarükünün 50%-dən çoxunu təmin edir.Bu rəqəm dünya iqtisadiyyatının OPEK ölkələrinin neftindən nə dərəcədə asılı olduğunu göstərir. Neft ehtiyatları əsasən Yaxın və Orta Şərqdə (xüsusilə İran körfəzində) olduqca yüksək təmərküzləşmişdir.Ona görə də bu regionu "neft kranı" adlandırırlar.Qərbi Sibir,Qvineya körfəzi,Cənub-Şərqi Asiya, Karib dənizinin Cənubi Amerika sahilləri də əsas neft regionlarıdır.Bundan başqa Şimal dənizi, Xəzər dənizi və Meksika körfəzindəki yeni neft yataqlarının mənimsənilməsi, bu bölgələrin də neft sənayesindəki əhəmiyyətini artırırır.XXI əsrin başlanğıcından etibarən Xəzər hövzəsində yerləşən Qazaxıstan,Türkmənistan eləcə də respublikamız neftin iri ixracatçılarına çevrilir.Neftin ən böyük idxalçıları Qərbi və Şərqi Avropa ölkələri, ABŞ və Yaponiyadır. Dünyada neftin əsas hissəsi nəhəng tankerlərlə və boru kəmərləri vasitəsi ilə daşınır.XXI əsrin əvvəllərində neft daşınmasın üçün daha sərfəli olan yeni boru kəmərləri, o cümlədən 2006-cı ildə Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri istismara verilmişdir. Neft və qaz üzrə mühəndis neft və qaz yataqlarının kəşfiyyatı, həmçinin neft və qaz hasilatı ilə məşğul olur. Neft və qaz mühəndisliyi ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr bu profillərə bölünür: neft və qaz yataqlarının qazılması, neft və qaz hasilatı obyektlərinin istismarı, boru kəməri obyektlərinin tikintisi, geoloji kəşfiyyat texnologiyaları və s.

Özbəkistan energetikası — Özbəkistan iqtisadiyyatının bir qolu. Enerji və kömür sənayesi ilə bağlı məsələlər Özbəkenerji ASC tərəfindən həll olunur. Əsas enerji təşkilatı — Özbəkistan Respublikası Energetika Nazirliyi. Özbəkistanda təsdiqlənmiş neft ehtiyatları 2016 -cı ilin əvvəlinə 81 milyon ton təşkil edib. Neft yataqları Qaraqalpaq Muxtar Respublikasında və altı inzibati bölgədə tədqiq edilmişdir: Kaşkadərya, Buxara, Surxandərya, Namangan, Əndican və Fərqanə. Ehtiyatların əsas həcmi, ilk növbədə, ölkənin ən böyük Kokdumalak yatağı daxilində, Kaşkadarya bölgəsində cəmlənmişdir. 2016 -cı ildə Özbəkistanda 2,1 milyon ton neft və qaz kondensatı hasil edilib, 2015 -ci ildə isə 2,2 milyon ton. Çıxarılan neft xammalı strukturunda qaz kondensatının payının artmasına meyl var. Özbəkistanın 1.832.8 milyon ton həcmində sübut olunmuş kömür ehtiyatlarına malikdir, o cümlədən: qəhvəyi - 1.786.5 milyon ton, daş kömür - 46.3 milyon ton. Ehtimal olunan ehtiyatlar 323,4 milyon ton kömürdür.

Azərbaycan energetika siyahısı — 18 oktyabr 1991-ci ildən sonra ölkədə müstəqillik elan edilmişdi, bu vaxtdan başlayaraq Azərbaycanın energetika nazirləri bu siyahıda göstərilib. Bu məqalədə Azərbaycanın energetika nazirləri (müxtəlif dövrlər və müxtəlif titullarla) sıralanmışdır.