Fariz Bədəlov və Aygün Şahmalıyevanın ölümü

Fariz Bədəlovun və Aygün Şahmalıyevanın ölümü — 2011-ci ildə dörd ay ərzində Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən öldürülən azərbaycanlı uşaqlar.^[1] Əvvəl martın 8-də Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal altında olan ərazilərində yerləşən bölmələrindən açılan snayper atəşi nəticəsində 8 yaşlı Fariz Bədəlov Ağdam rayonunun Orta Qərvənd qəsəbəsində yaşadığı evin həyətində öldürülmüşdür.^[1] Dörd ay sonra, iyulun 14-də isə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Əlibəyli yaşayış məntəqəsinə daxil olan Tovuz çayına içində partlayıcı qurğu olan oyuncağı buraxması nəticəsində həmin oyuncağı tataparaq evinə aparan və onunla oynayan zaman baş verən partlayış nəticəsində 12 yaşlı Aygün Şahmalıyeva həyatını itirmişdir.^[1]

Fariz Bədəlov və Aygün Şahmalıyevanın ölümü
Əsas münaqişə: Qarabağ münaqişəsi
4 ay intervalla öldürülən Fariz Bədəlov və Aygün Şahmalıyeva
Ümumi məlumatlar
Yeri	Orta Qərvənd, Ağdam rayonu, Azərbaycan Əlibəyli, Tovuz rayonu, Azərbaycan
Tarix	8 mart 2011 14 iyul 2011
Silah(lar)	snayperdən açılan atəş əldə hazırlanma partlayıcı
Ölü sayı	Fariz Bədəlov (mart) Aygün Şahmalıyeva (iyul)
Yaralı sayı	Elnarə Şahmalıyeva (iyul)
Törədən(lər)	Ermənistan silahlı qüvvələri

1980-ci illərin sonlarında başlamış Azərbaycan–Ermənistan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi 1990-cı illərin əvvəllərindən 1994-cü ilin mayına qədər davam edən Birinci Qarabağ müharibəsinə səbəb olmuşdur.^[2][3] Müharibə zamanı Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionu və onun ətrafında olan yeddi rayon Ermənistan silahlı qüvvələri və erməni hərbi dəstələri tərəfindən işğal edilmişdir.^[3] İşğal nəticəsində bir milyondan çox azərbaycanlı qaçqın düşmüşdür, münaribə zamanı isə həm Azərbaycan, həm də Ermənistan tərəfində ümumi olaraq 16–18 min insan öldürülmüşdür, mindən çox insan itkin düşmüşdür.^[3]

1994-cü ildən aparılan sülh danışıqları nəticə verməmiş, 1994–2011-ci illərdə ara-sıra Dağlıq Qarabağ təmas xəttində və Azərbaycan–Ermənistan sərhədində silahlı toqquşmalar baş vermişdir.^[3]

Bu müddət ərzində Ermənistan silahlı qüvvələrinin bölmələri tərəfindən Azərbaycanın dinc əhalisinə qarşıda hücumlar olsa da, uşaqlar arasında ölüm halları baş verməmişdir.^[3] 2011-ci ilin martında 8 yaşlı Fariz Bədəlovun ölümü birinci belə hal idi.^[4] Növbəti dövrlərdə — 2011-ci ilin iyulunda 13 yaşlı Aygün Şahmalıyeva qarşı tərəfin çaya buraxdığı oyuncağın partlaması nəticəsində^[5], 2017-ci ilin iyulunda isə 2 yaşlı Zəhra Quliyeva Alxanlı hücumu nəticəsində öldürülmüşdür.

2011-ci il martın 8-də Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal altında olan ərazilərində yerləşən bölmələrindən açılan atəş nəticəsində 2003-cü il təvəllüdlü Fariz Bədəlov Ağdam rayonunun Orta Qərvənd qəsəbəsində yaşadığı evin həyətində öldürülmüşdür.

2011-ci il iyulun 14-də Tovuz rayonunun Ermənistanla həmsərhəd Əlibəyli yaşayış məntəqəsində evdə partlayış halı baş vermişdir.^[6] Partlayıcı qurğunun işə düşməsi nəticəsində 1998-ci il təvəllüdlü Şahmalıyeva Aygün Zirəddin qızı həyatını itirmiş, onun anası, 1979-cu il təvəllüdlü Şahmalıyeva Elnarə Məmmədtağı qızı isə ağır yaralanmışdır.^[5] Məlumata görə, partlayıcı qurğu quraşdırılmış "itəbənzər" uşaq oyuncağı Ermənistan tərəfindən Əlibəyli yaşayış məntəqəsinə daxil olan Tovuz çayına buraxılmışdır.^[7] Həmin ərazidə oynayan Cəfərov Elsəvər Həsən oğlu və Şahmalıyeva Aygün Zirəddin qızı oyuncağı taparaq Cəfərov Həsənin evinə gətirmişdir.^[6] Evdə oynayan zaman Aygün Şahmalıyeva oyuncağı masanın üstünə vurmuş və nəticədə partlayış baş vermişdir.^[6]

Azərbaycanın İnsan hüquqları üzrə Ombudsmanı Elmira Süleymanova "Fariz Bədəlovu qətlə yetirməsinin bir daha bütün dünyaya müharibənin hələ də davam etdiyini, günahsız insanların, uşaqların, ahılların, dinc insanların erməni hərbçiləri tərəfindən öldürüldüyünü göstərdiyini" bildirmişdir.^[8] Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı Qənirə Paşayeva isə Fariz Bədəlovun, başqa cəbhəyanı yaşayış məntəqələrində digər azyaşlıların erməni hərbçiləri tərəfindən hədəfə alınmasının ermənilərin azərbaycanlılara qarşı apardığı soyqırımı siyasətinin bir hissəsi adlandırmışdır.^[9]

Azərbaycanın BMT yanında daimi nümayəndəsi, səfir Aqşin Mehdiyev Fariz Bədəlovun öldürülməsi ilə bağlı BMT Baş Katibi Pan Gi Muna müraciət ünvanlamışdır.^[10] Müraciətdə azərbaycanlı uşağın Rusiya prezidentinin təşəbbüsü ilə Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin martın 5-də Soçidə tərəflər arasında dialoqun davam etdirilməsi məqsədilə baş tutan görüşündən üç gün sonra öldürüldüyü qeyd edilmişdir və bu hadisənin işğalçı Ermənistan ordusu tərəfindən müdafiəsiz insanlara qarşı törədilmiş qanlı hadisə olduğunu vurğulanmışdır.^[10]

İyulda Azərbaycan Milli Məclisinin sədr müavini, ATƏT Parlament Assambleyasında Azərbaycan nümayəndə heyətinin rəhbəri Bahar Muradova Aygün Şahmalıyevanın ölümü ilə bağlı ATƏT PA-nın sədri Petros Eftimiuya və onun Dağlıq Qarabağ münaqişəsi və Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Joao Soareşə müraciət ünvanlamışdır.^[11] Müraciətdə danışıqlar prosesinin intensivləşdiyi, həmsədrlərin regiona səfəri, Azərbaycan və Ermənistan xalqları arasında etimadın yaradılması istiqamətində səylərin danışılmalı olunduğu bir vaxtda, partlayıcı maddə ilə doldurulmuş uşaq oyuncağını çay vasitəsilə Azərbaycan tərəfinə göndərən Ermənistanın günahsız uşaqların qətlə yetirilməsinə yönələn iyrənc siyasətini aparmaqda davam elədiyi vurğulanmışdır.^[12]

Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı Qənirə Paşayeva isə baş verən hadisənin Ermənistanın günahsız uşaqların, azyaşlı uşaqların qətlə yetirilməsinə yönələn yeni məqsədyönlü siyasət aparmasının bariz nümunəsi olduğunu bildirmişdir.^[13]

Azərbaycanın BMT yanında daimi nümayəndəliyi Aygün Şahmalıyevanın ölümü ilə bağlı BMT Baş Katibi Pan Gi Muna müraciət ünvanlamışdır.^[14] Müraciətdə Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın dinc əhalisinə qarşı qərəzli hücumlarının son aylarda daha da intensivləşdiyi, beynəlxalq hüququn normalarına zidd olan bu addımlar nəticəsində cəbhə xətti boyunca yaşayan dinc insanların ölüm hallarının olduğu qeyd edilmişdir.^[14] Müraciətdə həmçinin Ermənistanın dinc azərbaycanlılara qarşı son hücumları, o cümlədən, uşaqların öldürülməsinin təsadüfi əməllər olmadığı vurğulanmışdır.^[14]

BMT Uşaq Fondunun (UNICEF) Azərbaycanda fəaliyyət göstərən nümayəndəsi M. Hervord son vaxtlar ermənilər tərəfindən 2 azərbaycanlı azyaşlı uşağın öldürülməsini pisləmişdir.^[15] Müraciətdə "UNICEF-in Azərbaycan nümayəndəliyi olaraq bu cür ölüm hallarının qəti formada pisləndiyi" bildirimişdir.^[15]

Sentyabrın 6-da Azərbaycanın Avropa Şurası Parlament Assambleyası (AŞPA) nümayəndə heyətinin üzvü Qənirə Paşayeva azyaşlı azərbaycanlı qızın ermənilər tərəfindən qətlə yetirilməsini pisləyən sənəd hazırlamışdır.^[16] Bəyanata AŞPA-da təmsil olunan müxtəlif dövlətlərin deputatları da imza atmışlar.^[16] Sənəd qurumun yazılı bəyanatı olaraq qəbul edilmişdir.^[16]

Xaricdə yaşayan azərbaycanlıların Fariz Bədəlovun öldürülməsi ilə bağlı martın 16-da Fransanın Strasburq şəhərində^[17], martın 18-də Almaniyanın Berlin və Maqdeburq şəhərlərində^[18][19], martın 31-də isə Brüssel şəhərində^[20] etiraz yürüşləri olmuşdur.

• Alxanlı hücumu (2017)