Azərbaycan-İƏT əlaqələri

Azərbaycan və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı — Azərbaycan 1991-ci ilin dekabrında öz müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının üzvü olmuşdur. İKT, ölkənin daxil olduğu ilk təşkilat oldu. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (2011-ci ilə qədər İslam Konfransı Təşkilatı) - 1969-cu ildə Mərakeşdə təsis edilmiş bir hökumətlərarası təşkilatdır. Təşkilata 57 dövlət daxildir.[1]

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Dakar sammiti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

8 oktyabr 1991-ci ildə Azərbaycan "Azərbaycan Respublikasının Dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı"-nı qəbul etdi və bununla dövlət müstəqilliyini bərpa etdi.[2][3][4] Bundan sonra Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv olmaq üçün ərizə verdi. 1991-ci ildə Dakarda keçirilən zirvə toplantısında Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına (sonra İslam Konfransı Təşkilatına) müraciət etdi.[5][6]

Eyni ildə təşkilatın nümayəndə heyəti Azərbaycana səfər edərək Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin sülh yolu ilə həlli imkanlarını öyrənmək üçün səfər edib.

Ölkənin təşkilat ilə əməkdaşlığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1994-cü ilin mayında Heydər Əliyevin müvafiq sərəncamına əsasən Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının Azərbaycandakı səfiri İƏT-in Baş Katibi Daimi Nümayəndəsi səlahiyyətini alıb.[7]

VII İƏT sammiti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

12 dekabr 1994-cü ildə İslam Konfransı Təşkilatının 7-ci sammiti Mərakeşdə keçirilmişdir.[8] Burada Azərbaycan prezidenti də iştirak etmiş və çıxış etmişdir. Zirvə toplantısında Qarabağ münaqişəsi və Azərbaycana iqtisadi yardımın göstərilməsi ilə bağlı qətnamə qəbul edilib. Qərar BMT qətnamələrinin yerinə yetirilməsini və Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərindən dərhal çıxarılmasını tələb edir.

Digər bir qətnamə beynəlxalq təşkilatlara Azərbaycana təcili humanitar və maliyyə yardımı göstərilməsini tələb edir.

VIII İƏT sammiti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

VIII İƏT sammitində iştirak etmək üçün 8 dekabr 1997-ci ildə Heydər Əliyev Tehrana səfər etmişdir.[9] Səfər zamanı prezident İKT baş katibi İzəddin Laraki ilə görüşüb. Görüş zamanı Heydər Əliyev ümidvar olduğunu bildirib ki, İƏT-in 8-ci zirvə toplantısında Azərbaycanın problemləri ilə bağlı xüsusi bir qərar qəbul olunacaq. Heydər Əliyev Tehranda keçirilən VIII İƏT sammitində çıxış etdi. İzəddin Larakinin sözlərinə görə:

" Azərbaycanın üzləşdiyi problem bizimdə problemimizdir. Hər şeyə dözə bilərsiniz, ancaq torpağın ələ keçirilməsinə deyil. İslam Konfransı Təşkilatının tamamilə yanınızda olduğuna əmin olun "

İKT-nin Tehran sammitində Azərbaycan Respublikasına iqtisadi yardımın göstərilməsi ilə bağlı növbəti qətnamələr qəbul edilmişdir.

İKT sammitləri (2000 və 2003)

[redaktə | mənbəni redaktə et]

12-13 noyabr 2000-ci ildə Dohada[10] İKT sammitində və 16-17 noyabr 2003-cü ildə Putrajaya şəhərində (Malayziya) Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi səviyyəsində təmsil olundu. Bu sammitlərdə Azərbaycanın ədalətli mövqeyi müdafiə olundu, Ermənistanın işğal olunmuş ərazilərindən çıxarılması, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmət, BMT-nin qətnamələrinə riayət olunması və s. Tələb olunan sənədlər qəbul edildi.

İslam Konfransı Təşkilatının Gənclər Forumunun açılış iclası 2004-cü ildə Azərbaycanda keçirilmişdir.

İKT-nin III fövqəladə iclası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

7-8 dekabr 2005-ci ildə İKT-nin ən yüksək səviyyədə üçüncü təcili toplantısı Məkkə şəhərində keçirilmişdir. Burada İlham Əliyev iştirak etmiş və çıxış etmişdir:

" İslam Konfransı Təşkilatı, dünyadakı sülh və rifahı təmin etmək üçün ardıcıl səylər göstərir ... Eyni zamanda, beynəlxalq terrorizmi İslam dini ilə əlaqələndirənlərə qatqı ifadə edirik. Belə tezis tamamilə yanlış, əsassız və qəbuledilməzdir "

Səfər çərçivəsində Azərbaycan prezidenti Malayziyanın baş naziri Abdullah Əhməd Bədavi, Pakistan prezidenti Pervez Müşərrəf, Rusiya Federasiyasının Federal Şərq rayonundakı səlahiyyətli nümayəndəsi Kamil İsxakov, İƏT-in baş katibi Ekmələddin İhsanoğlu, Türkiyə Böyük Millət Məclisinin sədri Bülend Arınçem və digər rəsmi şəxslərlə görüşlər keçirib.

İƏT iştirakçılarının diaqramı
İƏT iştirakçılarının diaqramı

33-cü İKT Xarici İşlər Nazirləri Şurası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

19-21 iyun 2006-cı il tarixlərində Bakıda İKT-yə üzv ölkələrin xarici işlər nazirlərinin 33-cü iclası başlayıb. Bu sessiyada Təşkilatın sədri Azərbaycana köçürüldü.[11]

2006-2007-ci illərdə Azərbaycana edilmiş səfərlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2006-cı il 4 oktyabr tarixində İSESCO-nun prezidenti Osman əl-Tuvejri Azərbaycana səfərdə olmuşdur. Osman əl-Tuvejri Mehriban xanım Əliyevanı təhsil və mədəniyyətlərarası dialoqun inkişafı sahəsində xidmətlərinə görə İSESCO-nun xoşməramlı səfiri elan etdi.

İKT-nin baş katibi E.İhsanoğlu aprelin 27-də Azərbaycana gəldi. Səfərin məqsədi "Tolerantlıq və anlaşmanın inkişafında mediyanın rolu" adlı beynəlxalq konfransda iştirak etmək idi.[12]

Həmin gün Mehriban xanım Əliyeva və İSESCO-nun baş direktoru Əbdüləziz bin Osman əl Tuveyri Heydər Əliyev Fondu ilə İSESKO arasında əməkdaşlıq haqqında protokol imzaladılar. Bu protokol beş illik müddətdə əməkdaşlığın əsas prinsiplərini tənzimləyir və elm, mədəniyyət, təhsil sahələrində inkişafın təmin edilməsini, birgə layihələrin hazırlanması və həyata keçirilməsini, fəaliyyətlərin əlaqələndirilməsini təmin edir.

XI İƏT sammiti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

13-14 mart 2008-ci il tarixlərində İslam Konfransı Təşkilatının 11-ci zirvəsi Azərbaycan xarici işlər nazirinin iştirak etdiyi Dakar şəhərində keçirilmişdir.[13]

2008-ci ilin aprel ayında İƏT Gənclər Forumunun İdarə Heyətinin 6-cı iclası Küveytdə keçirilmişdir. Bu sessiyada Leyla Əliyeva Gənclər Forumunun mədəniyyətlərarası dialoqunun ilk baş koordinatoru seçildi.

36-cı İKT Xarici İşlər Nazirləri Şurası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İKT-yə üzv ölkələrin xarici işlər nazirlərinin 36-cı iclası 2009-cu il mayın 23-də Şamda (Suriya) keçirilib. 2009-cu ildə Bakı şəhəri İslam mədəniyyətinin paytaxtı elan edildi. 17 fevral 2009-cu il tarixində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti və İSESKO-nun baş katibi iştirak etdiyi ilin təntənəli açılış mərasimi olmuşdur.[14]

11 noyabr 2009-cu il tarixində Bakıda 40 illik yubileyinə həsr olunmuş "İnsanlararası dialoq: Azərbaycandan baxış" adlı beynəlxalq konfrans keçirilmişdir.[15]

İKT baş katibi Ekmələddin İhsanoğlu Azərbaycanın coğrafi mövqeyi ilə bağlı olan böyük mədəniyyətlər arasında əməkdaşlığın, eləcə də burada müxtəlif mədəniyyətlərin birləşməsinin əməkdaşlığında Azərbaycanın simvoluna çevrilməsi barədə danışdı.

37-ci İKT Xarici İşlər Nazirləri Şurası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

18-20 may 2010-cu il tarixlərində Daşkənddə İKT-yə üzv ölkələrin xarici işlər nazirlərinin toplantısı keçirilmişdir. Duşənbənin Bəyannaməsi və qətnamələri Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində İslam mədəniyyətinin abidələrinin məhv edilməsini qınayırdı. Qərarlarda işğalın nəticələrinin aradan qaldırılması məqsədilə Azərbaycan dövlətinə iqtisadi və texniki yardım göstərilməsi də nəzərdə tutulmuşdur.

38-ci İKT Xarici İşlər Nazirləri Şurası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

28 İyun 2011 tarixində Astanada Xarici İşlər Nazirləri Şurasının 38. iclası keçirildi. İslam Konfransı Təşkilatı adının İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı adına dəyişdirilməsi qərarı verildi.[16][17]

"Çərçivə sənədi"

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2013-cü il aprelin 25-26-da Bakıda İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının əmək nazirlərinin konfransı keçirilmişdir. Burada "Çərçivə sənədi" qəbul edilmişdir. Bu sənəd əmək, miqrasiya, əmək, təcrübə mübadiləsi və sosial müdafiə sahələrində gələcək prioritetləri müəyyən etmişdir.[18]

İlham Əliyevin təklifi ilə İƏT İşçi Mərkəzi yaradıldı.[19]

2014-cü il 17-18 iyun tarixlərində Bakı şəhərində əmək, məşğulluq və sosial müdafiə məsələlərinə həsr olunmuş "Çərçivə Sənədi"-nin icrası komitəsinin ilk iclası keçirildi.

5-ci Beynəlxalq Konfrans

[redaktə | mənbəni redaktə et]

20-21 oktyabr 2014-cü il tarixlərində Bakı şəhərində "İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv ölkələrin inkişafında qadınların rolu" mövzusunda V beynəlxalq konfrans keçirilmişdir.[20][21]

BMT Mədəniyyətlər İttifaqının 7-ci Qlobal Forumu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İKT nümayəndə heyətinin iştirak etdiyi Bakıda 25-27 aprel 2016-cı il tarixlərində BMT Mədəniyyətlər İttifaqının Qlobal Forumu keçirilmişdir.[22]

43-cü İKT Xarici İşlər Nazirləri Şurası iclası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2016-cı il oktyabrın 18-19-da Daşkənddə İKT-yə üzv ölkələrin Xarici İşlər Nazirləri Şurasının 43-cü iclası keçirilib, Azərbaycan Xarici İşlər Naziri Elmar Məmmədyarov tərəfindən təmsil olundu. Görüş çərçivəsində Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərində İslam tarixi və mədəniyyəti abidələrinin məhv edilməsi ilə bağlı qətnamələr qəbul edildi.[23]

2017-ci il mayın 3-də Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev İKT-nin baş katibi Yousif Əl-Seyyimin başçılıq etdiyi nümayəndə heyətini qəbul etmişdir.[24][25]

Elm və Texnologiya üzrə İƏT Sammiti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

10 sentyabr 2017-ci ildə Astanada (Qazaxıstan) İslam Əməkdaşlıq Təşkilatının (İƏT) elm və texnologiya üzrə ilk sammiti keçirilib.

2017 İslam Həmrəyliyi Oyunlarının loqosu
2017 İslam Həmrəyliyi Oyunlarının loqosu

IV İslam Həmrəyliyi Oyunları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
border=none Əsas məqalə: 2017 İslam Həmrəyliyi Oyunları

2017-ci ildə IV İslam Həmrəyliyi Oyunları Bakıda keçirildi.[26][27] Açılış mərasimi 12 Mayda reallaşdı və bağlanış mərasimi 22 Mayda reallaşdı. Oyunlarda 54 ölkədən 2800 idmançı iştirak edib. Oyunların idman proqramı 20 idman növüdür.

Turizm

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2016-cı ildə Mastercard tərəfindən nəşr olunan və CrescentRating tərəfindən turizm bazarının təhlili sahəsində ixtisaslaşan "Qlobal Müsəlman Səyahət İndeksi" (GMTI) illik hesabatına əsasən Azərbaycan İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı ölkələri arasında müsəlman turistlərin ən yaxşı yerləri siyahısında 20-ci yeri tutur.[28]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ FS. "AZƏRBAYCAN VƏ İƏT". mfa.gov.az. 2017-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-25.
  2. ↑ "Azerbaijan Public Holiday: Independence Day | Office Holidays" (ingilis). www.officeholidays.com. 2017-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  3. ↑ "Azerbaijan Independence Day". aglobalworld.com. 2019-02-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  4. ↑ "İndependence of Azerbaijan Republic". Zahid Məmmədli (az.). 2011-10-18. 2017-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  5. ↑ "Organisation of Islamic Cooperation". www.oic-oci.org. 2017-04-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  6. ↑ "6th Islamic Summit | declaration". ww1.oic-oci.org. 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  7. ↑ "Welcome to Heydar Aliyevs Heritage Research Center". lib.aliyev-heritage.org. 2017-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  8. ↑ "7th Islamic Summit". ww1.oic-oci.org. 2022-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  9. ↑ "8th Islamic Summit". ww1.oic-oci.org. 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  10. ↑ "The organization of Islamic Confernce". ww1.oic-oci.org. 2022-02-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  11. ↑ "Address of Secretary General At the inauguration of th..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  12. ↑ "OIC conference on the role of media in the development..." www.oic-oci.org. 2020-02-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  13. ↑ "11th Session of The Islamic Summit Conference (Session of The Muslim Ummah in The 21St Century) Dakar, Senegal (13-14 March 2008)". 25 September 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 22 August 2018.
  14. ↑ "Message of H.E Secretary General to the opening ceremo..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  15. ↑ "40th Anniversary". www.oic-oci.org. 2017-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  16. ↑ "Kazakhstan Prepares for the 38th Session of the Counci..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  17. ↑ "Ihsanoglu urges international community to recognize s..." www.oic-oci.org. 2017-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  18. ↑ "OIC Intensifies Action to Address Unemployment and Soc..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  19. ↑ "OIC Secretary General heads to Baku to participate in ..." www.oic-oci.org. 2017-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  20. ↑ "The OIC Fifth Ministerial Conference on Women to Focus..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  21. ↑ "Opening of Fifth OIC Ministerial Conference on Women's..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  22. ↑ "На Глобальном Форуме АЦ ООН состоялась выставка Молодежного Форума ОИС". SalamNews.org (rus). 2017-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  23. ↑ Tuncay Huseynzade. "Независимый Азербайджан" (ingilis). republic.preslib.az. 2017-12-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  24. ↑ "OIC Secretary General Undertakes Official Visit to Aze..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  25. ↑ "OIC Secretary General Meets the President of the Repub..." www.oic-oci.org. 2017-09-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  26. ↑ "The 4th Islamic Solidarity Games Officially Opens in B..." www.oic-oci.org. İstifadə tarixi: 2017-09-23.[ölü keçid]
  27. ↑ "Сегодня стартовали III Исламские игры солидарности". 2021-02-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.
  28. ↑ "Азербайджан в списке лучших направлений для мусульманских туристов". Day.Az. 2016-09-06. 2017-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-09-23.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]