Şah Abbas məscidi (Tovuz)

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Şah Abbas məscidi.

Şah Abbas məscidi və ya Yanıqlı məscidi — Tovuzun Yanıqlı kəndində yerləşən XVII əsrə aid tarixi məscid.

Şah Abbas məscidi
Yanıqlı Məscidi
Xəritə
40°50′33″ şm. e. 45°40′30″ ş. u.
Ölkə  Azərbaycan
Şəhər Tovuz
Yerləşir Yanıqlı kəndi
Memar Şeyx Bəhaəddin
Tikilmə tarixi XVII əsr
Üslubu Arran memarlıq məktəbi
Vəziyyəti Qəzalı
İstinad nöm.4161
KateqoriyaMəscid
ƏhəmiyyətiYerli əhəmiyyətli
Məscid binasının planı

Tarixi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yanıqlı məscidi I Şah Abbasın Səfəvilər ərazisində inşasına fərman verdiyi 999 məsciddən biridir.[1] Məscidin kitabəsi günümüzə gəlib çatmasa da, memarlıq üslubu və tikilmə vaxtına görə bu məscidin də memar Şeyx Bəhaəddin[2] tərəfindən inşa edildiyi güman edilir.[1]

1930-cu illərə kimi fəaliyyət göstərən məscid binasından, Sovet dövründə anbar kimi istifadə edilib.[1] 1984-1986-cı illərdə tikilidə əsaslı təmir işləri aparılıb.[1]

Memarlıq xüsusiyyətləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yanıqlı məscidi xarici görünüşünə görə kvadrat formasına malikdir; daxildən binanın şərq tərəfindəki künclərdə bir mərtəbəli, qərb tərəfindəki künclərdə isə iki mərtəbəli künc otaqları yerləşdirilmişdir.[3] Bina həcminin qalan hissəsini xaçvari ibadət zalı təşkil edir. Zalın mərkəzi hissəsi günbəzlə, xaçın qanadları isə tağ-tavanla örtülmüşdür.[3]

Məscidin dəqiq inşa tarixi naməlumdur.[3] Mərkəzi günbəzlə örtülmüş kvadrat həcmli məscid tipi onun memarlığını Gəncədəki Şah Abbas məscidinin memarlığı ilə yaxınlaşdırır.[4] Ə.Salamzadə tikilinin bu xüsusiyyətini və günbəz-tağ tipli tikililərə xas inşaat xüsusiyyətlərini nəzərə alaraq məscidin inşa tarixini XVII əsrə aid edir.[4]

Yanıqlı məscidi bəzi xüsusiyyətlərinə görə Gəncədəki Şah Abbas məscidindən fərqlənir. İlk növbədə Yanıqlı məscidinin xarici həcmində dərin portal nişləri yoxdur və onlar binanın daxili həxminə salınmışdır.[4] Nəticədə məscid Abşeronun planda xaçvari görünüşə malik olan XV-XVI əsr məscidləri ilə oxşar xarakter almışdır. Salamzadə Məscidin divarlarının Gəncənin Şah Abbas məscidi ilə müqayisədə əhəmiyyətli dərəcədə qalınlığa malik olması da xüsusi diqqət çəkir.[4]

Bina daxilində mehrabın yerləşdirilməsi xüsusi formada həll edilmişdir. Burda mehrab, adi divar səthi əvəzinə dərin niş daxilində yerləşdirilmişdir ki, bu da onun xüsusi vurğulanmasını təmin edir.[4]

Binanın divarları və dam örtüyü kvadrat formalı bişmiş kərpiclə tikilmişdir. Bünövrənin inşasında qumdaşından istifadə olunmuşdur.[4]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Mustafa, İlham. "Azərbaycan 999-lardan daha birini itirir..." sputnik.az. 10:02 06.04.2017. 2017-06-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 1 oktyabr 2018.
  2. ↑ "Azərbaycandakı Şah Abbas məscidi tamamilə dağıla bilər". islam.az. APA. 30 Avqust, 2008. İstifadə tarixi: 1 oktyabr 2018.[ölü keçid]
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Саламзаде, 1964. səh. 28
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Саламзаде, 1964. səh. 30

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

  • Саламзаде, А. В. Архитектура Азербайдана XVI-XIX вв. Баку: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР. 1964.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]