Xocavənd
Xocavənd — Azərbaycan Respublikasının Xocavənd rayonunun Xocavənd şəhər inzibati ərazi dairəsində şəhər[2] , Xocavənd rayonunun mərkəzidir[3].
| Şəhər | |
| Xocavənd | |
|---|---|
 | |
| 39°47′43″ şm. e. 47°06′47″ ş. u.HGYO | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 390 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
|
| |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Toponimikası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Qədim adı Xocavənd olub.
XIX əsrin 80-ci illərinə qədər Xonaşen adlanmışdır. Ba YIII əsrə aid Bizans mənbəsində "Hun ölkəsi" kimidir. Bizans tarixiçisi Feodan yazır ki, 624-cü ildə imperator İranla Xəzərlərlə ittifaqa girmək üçün onlarla Albaniyada hun ölkəsində görüşdü. Hun etnonimindən və qədim dillərində "şin" sözündən ibarətdir. Bu ərazi maldar ellər üçün qışlaq və əkin (məzrə) yerləri idi. "Xunaşi" adı isə erkən orta əsrlərdə Qarabağda məskunlaşmış hunların adından və qədim türk dillərində "şin" "yaşayış yeri", "məskən" sözündəndir. XIX əsrdə Gəncə qəzasının tədqiqatçısı N. A. Abelov yazır ki, maldar elin məntəqələri (yurd, oba, binə, qışlaq) oturaq məskəndən yaranan Şenlik adlanır (Elzavetopolskiy uezd, s. K). L. Z. Budaqov yazır ki, sözü türkcə "naselennıy" mənasındadır. Bu söz erməni dilinə keçərək "şen" formasını kəsb etmişdir. 624-cü ildə Bizans çarı İrakli Albaniyada (Qarabağda) "Hun ölkəsi" adlı yerdə Xəzərlərin (sonra kəbirlilərin) başçısı ilə görüşmüşdür. Gürcüstanda Xunev, Xuniya, Xunezazur adlarında "xun" etnonimi ilə eynidir. Ptolemey (II əsr) də bu tayfanın adını Xun kimi çəkmişdir.[4]
1925-ci ilə qədər adı Xonaşen olmuşdur.[5]
1925-ci ildə erməni əsilli sovet partiya xadimi Aleksandr Myasnikovun təxəllüsü ilə Martuni, 1991-ci ildən isə tarixi adı bərpa edilərək Xocavənd kimi rəsmiləşdirilmişdir.
Xocavənd "xocalı nəsli" deməkdir (-vənd farsca bir sözdür və -zadə, -pur şəkilçiləri kimi nəsil, tayfa, və soy adlarında istifadə edilir).[6]
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]2 oktyabr 1992-ci ildən[3] 10 noyabr 2020-ci ilə kimi[7][8][9][10] Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin işğalı altında olmuşdur. İkinci Qarabağ müharibəsinin nəticələrinə əsasən imzalanmış 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Xocavənd şəhəri Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin nəzarətinə keçmişdir[7][8][9][10]. Sentyabr ayı anti-terror əməliyyatlarından sonra 26 sentyabr 2023-cü ildən şəhərə Azərbaycan silahlı qüvvələri nəzarət edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev oktyabrın 15-də Xocavənd şəhərində Azərbaycan Respublikasının Dövlət Bayrağını ucaldıb.
Tarixi abidələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xocavənd şəhərində aşağıdakı daşınmaz tarix və mədəniyyət abidəsi qeydə alınmışdır:
| İnventar № | Abidənin adı | Tarixi | Yerləşdiyi ünvan | Növü | Əhəmiyyət dərəcəsi |
|---|---|---|---|---|---|
| 1116 | Nərgiztəpə yaşayış yeri[11] | İlk və Orta Tunc dövrü | Xocavənd şəhərindən şərqdə | Arxeoloji | Ölkə |
Coğrafiyası və iqlimi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əhalisi
[redaktə | mənbəni redaktə et]| İl | Daimi əhali | Kişilər | Qadınlar |
|---|---|---|---|
| 1999[12] | XXXX | XXXX | XXXX |
| 2009[13] | ↗XXXX | ↗XXXX | ↗XXXX |
| Etnik qrup | Sayı, 1970 sa.[14] | Nisbəti, 1970 sa.[14] | Sayı, 1979 sa.[15] | Nisbəti, 1979 sa.[15] |
|---|---|---|---|---|
| toplam | 4 654 | 100 % | 5 497 | 100 % |
| erməni | 3 120 | 67 % | 3 588 | 65.3 % |
| azərbaycanlı | 1 482 | 31.8 % | 1 862 | 33.9 % |
| rus | 44 | 0.9 % | 41 | 0.7 % |
| ukraynalı | 3 | 0.1 % | 1 | 0.0 % |
| digər | 5 | 0.2 % | 5 | 0.1 % |
İqtisadiyyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mədəniyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kənddə mədəniyyət müəssisəsi mövcud deyil.
Təhsil
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kənddə təhsil müəssisəsi mövcud deyil.
Din
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kənddə dini ibadət yeri və ya dini icma qeydə alınmamışdır.
Səhiyyə
[redaktə | mənbəni redaktə et]Kənddə səhiyyə müəssisəsi mövcud deyil.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ http://stat-nkr.am/files/publications/joxovrdagrakan_vichak_2011.pdf.
- ↑ "Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Standartı. İnzibati ərazi bölgüsü təsnifatı — 2019. Bakı: 2020, səh. 59" (PDF). 2022-01-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-13.
- ↑ 1 2 "Rayon haqqında". AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI XOCAVƏND RAYON İCRA HAKİMİYYƏTİ. 2023-07-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-23.
- ↑ B.Ə.Budaqov, Q.Ə.Qeybullayev. QARABAĞIN ETNİK MƏSKUNLAŞMA TARİXİ VƏ TOPONİMLƏRİ (az.). Bakı: "Region Press" MMC. 2022. 291. ISBN 978-9952-561-12-8.
- ↑ 1903-cü il Qafqaz xəritəsi
- ↑ Xocavənd // Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti. I cild. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. XXXX. ISBN 978-9952-34-155-3.
- ↑ 1 2 "Информационный бюллетень Министерства обороны Российской Федерации по развертыванию российского воинского контингента миротворческих сил в зоне нагорно-карабахского конфликта (на 12 ноября 2020 г.)". Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). 12.11.2020.[ölü keçid]
- ↑ 1 2 "Ввод 2 мсб 15 омсбр (миротворческой) в зону нагорно-карабахского конфликта". Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). 2023-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-23.
- ↑ 1 2 "Район проведения миротворческой операции". Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). 2023-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-23.
- ↑ 1 2 "Обстановка на территории Нагорного Карабаха на 11 ноября 2020 г." Министерство обороны Российской Федерации (Минобороны России). 11 ноября 2020 г. 2023-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-12-23.
- ↑ "Azərbaycandakı dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli daşınmaz tarix və mədəniyyət abidələrinin Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2001-ci il 2 avqust tarixli 132 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmiş siyahısı. səh. 38" (PDF). 2021-07-07 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-15.
- ↑ Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıya alınması. 1999-cu il. I hissə. Bakı: "Səda" nəşriyyatı, 2000, səh. XXXX.
- ↑ Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması. 2009-cu il. I cild. Bakı: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi, 2010, səh. XXXX.
- ↑ 1 2 Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Мартунинский район (1970 г.) Arxivləşdirilib 2020-10-18 at the Wayback Machine
- ↑ 1 2 Ethno-Caucasus, Этнодемография Кавказа: Мартунинский район (1979 г.) Arxivləşdirilib 2020-10-17 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et]Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et] | ||
|---|---|---|
| Şəhərlər |  | |
| Qəsəbələr | ||
| Kəndlər | Ağbulaq (Edilli) • Ağbulaq (Gavahın) • Ağcakənd • Ağkənd • Ağdam • Axullu • Arakül • Arpadüzü • Arpagədik • Ataqut • Avdur • Azıx • Binə • Binədərəsi • Böyük Tağlar • Bulutan • Bünyadlı • Cəmiyyət • Cilən • Cütcü • Çağadüz • Çaylaqqala • Çinarlı • Çiraquz • Çörəkli • Dağdöşü • Daşbaşı • Dərəkənd • Dolanlar • Düdükçü • Edilli • Edişə • Əmiranlar • Gavahın • Güneyçartar • Güneyxırman • Günəşlı • Heşan • Hünərli • Xanoba • Xərxan • Xırmancıq • Xocavənd • Kəndxurd • Kiş • Köhnə Tağlar • Kuropatkino • Qağartsi • Qaradağlı • Qarakənd • Qarazəmi • Qarıtəpə • Qarqar • Qırmızıqaya • Qoçbəyli • Quşçular • Quzeyçartar • Quzeyxırman • Quzumkənd • Məlikcanlı • Məmməddərə • Mirikənd • Muğanlı • Mülküdərə • Müşkapat • Salakətin • Sor • Sos • Susanlıq • Şahyeri • Şexer • Şıx Dursun • Tağaser • Tağaverd • Tuğ • Yemişcan • Yenikənd • Zavadıx • Zərdanaşen • Zoğalbulaq | |
| Ləğv olunmuş kəndlər | ||
