Şəhub Mürsəlov
Şəhub oğlu Mürsəlov (1896, Pensər, Lənkəran qəzası – 7 may 1943, İlski[d], Krasnodar diyarı) — talış əsilli Azərbaycan müəllimi, tərcüməçisi, yazıçısı, İkinci Dünya müharibəsi iştirakçısı.
| Şəhub Osman oğlu Mürsəlov | |
|---|---|
| tal. Шоһуб Мурсәлов | |
 | |
| Doğum tarixi | 1896 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 7 may 1943 |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri |
|
| Milliyyəti | talış |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | pedaqoq, tərcüməçi, müəllim |
| Fəaliyyət illəri | 1920–1943 |
| Əsərlərinin dili | Azərbaycan dili, talış dili |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mürsəlov Şəhub Osman oğlu 1896-cı ildə Bakı quberniyasının Lənkəran qəzasının Pensər kəndində mülkədar, dövrünün xeyriyyəçisi Hacı Osmanın ailəsində anadan olub. Şəhubun atası Hacı Osman 1912-ci ildə Pensər kəndində yalnız dünyəvi elmlərin tədris edildiyi ilk məktəbi açır. Məktəb açılana qədər kənddə ancaq Hacı Osmanın atası Hacı Teymurun inşa etdirdiyi Hacı Teymur məscidinin nəzdində mədrəsə var idi. Sovet dövründə, 1930-cu illərdən məktəb "Sovet işçiləri məktəbi" kimi açıldı və artıq qızlar orada təhsil alırdılar. Mürsəlov atası tərəfindən yaradılmış bu məktəbi bitirib.[1][2]
Mürsəlov Bakı şəhərində Zaqafqaziya (Qori) müəllimlər seminariyasında təhsilini davam etdirdikdən sonra, Mürsəlov 1930-cu illərə qədər Astaranın mərkəzində o vaxtlar "Daş məktəbi" adlanan məktəbdə dərs deyirib.[1]
Yaradıcılığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]1920-ci illərdən milli diyarşünaslıq siyasəti dövrü başladı, talışlar üçün sosial və mədəni qurumlar yaradıldı və inkişaf etdirildi. Talışlar arasında savadsızlığı aradan qaldırmaq üçün 1928-ci ildə latın qrafikası əsasında talış dili əlifbası yaradıldı. Bu dövrdə talış dilində məktəblər açıldı, Lənkəran şəhərində Talış Pedaqoji Texnikumu təşkil edildi. Talış məktəblərində 6-cı sinfə qədər natamam orta təhsil üçün dərsliklər yazılırdı. 1930–1938-ci illərdə bədii ədəbiyyatın çoxlu tərcümələri talış dilində nəşr edilir və talış dili Azərbaycan dilçiləri tərəfindən də tədqiq olunurdu.[3]
Müzəffər Nəsirli və Şəhub Mürsəlov ilk dəfə olaraq talış məktəbləri üçün talış dilində kitablar hazırlayıblar.
1929-cu ildə Müzəffər Nəsirli ilə birlikdə talış dilində "Səvodin bıbən" ("Təhsilli ol") adlı ilk kitabını nəşr etdirib.[4][5] Elə həmin 1929-cu ildə onların 2000 nüsxə tirajla talış məktəbləri üçün əsas kitab olan "İminci kitab" ("Birinci kitab") kitabı nəşr olunub.
Tədqiqatçı Elnur Ağayev "Şair M. Nəsirli" əsərində yazır ki, XX əsrin 1930-cu illərində talış məktəbləri üçün kitablar yazarkən Nəsirli və Mürsəlov talış dilində uşaq şeirləri yazırdılar, lakin Zülfüqar Əhmədzadə ilk dəfə onları tənqid etmişdir. Əhmədzadə şeirlərin çox bəsit, ölçü və qafiyələrin təhrif olunmasına, şeirin olmamasına işarə vururdu.[6]
1930-cu ildən Mürsəlov tərcüməçilik fəaliyyəti ilə fəal məşğul olur. Onun tərcümə fəaliyyətinin nümunələrindən biri də Lev Tolstoyun əsərinin tərcüməsidir. Tolstoyun talış dilinə 1935-ci ildə çapdan çıxmış "Heyvanlar haqqında hekayələr" ("Çı həyvonon həxədə hikoyon") kitabı onun tərcüməsidir.
1935-ci ildə Mirzə Fətəli Axundovun "Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur" (tal. "Çı nəbatati həkim Musyo Jordani de coduəkə dəvişi Məstəli Şahi nəğl") və Valentina Dmitriyevanın məşhur povesti olan "Uşaq və böcək" (tal. "Rükəli iyən Pisə") əsərlərinin talış dilinə tərcümələri çap olunub.
1936-cı ildə Mürsəlovun tərcüməsində İvan Turgenevin "Mumu" povesti nəşr edilib. Ş. Mürsəlovun tərcümə etdiyi əsərlərdə redaktor Z. Əhmədzadə, texniki və nəşr redaktoru isə İzzət Abdullayev olub.
Mürsəlov öz dövrünün çox istedadlı insanı kimi tarda ifa etməyi bacarırdı.
Müharibə və həlak olması
[redaktə | mənbəni redaktə et]1942-ci ildə Azərbaycan SSR Bakı şəhərindən Böyük Vətən müharibəsinə çağırılmış, 88-ci ehtiyat atıcı alayına göndərilmişdir.[7] 1943-cü il yanvarın 1-də o, sanitar təlimatçı kurslarına göndərilir.[8] Krasnodar diyarında döyüşdə həlak olur. Onun ölüm tarixi döyüşçü siyahısından çıxma tarixi hesab edilə bilər — 7 may 1943-cü il. Çavuş Mürsəlov Krasnodar diyarının Severski rayonunun İlski kəndindəki kənd qəbiristanlığında Sovet əsgərlərinin kütləvi məzarlığında dəfn edilib.[9]
Biblioqrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tərcümələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "Çı nəbatati həkim Musyo Jordani de coduəkə dəvişi Məstəli Şahi nəğl", ("Hekayəti Müsyö Jordan Həkimi-Nəbatat və Dərviş Məstəli Şah Cadükuni Məşhur"), Bakı, 1935.,
- "Çı həyvonon həxədə hikoyon", ("Heyvanlar haqda hekayələr"), Bakı, 1935.,
- "Rukəli iyən Pisə", ("Uşaq və böcək"), Баку, 1935.,
- "Mumu", ("Mumu"), Bakı, 1936
Dərsliklər
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Müzəffər Nəsirli ilə həmmüəllif, "İminə Kitob" ("Birinci kitab")., 1929
- Müzəffər Nəsirli ilə həmmüəllif "Səvodin-Bьbən" ("Təhsilli olun")., 1930
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 "Потомок благотворителя из Астары: на нас писали анонимки..." Sputnik Азербайджан (rus). 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-12.
- ↑ Codingest. "Şöyüb Mürsəlov (1896-1943)". ambur.az. 2021-01-29. İstifadə tarixi: 2021-08-12.[ölü keçid]
- ↑ А.А. Умняшкин. ИРАНСКИЕ ЯЗЫКИ КАВКАЗА: ИСТОРИЯ ИЗУЧЕНИЯ ТАЛЫШСКОГО ЯЗЫКА (рус.) // Политические науки. Востоковедение. Вып. 10.. — 2011. — С. С. 135–142.
- ↑ Вестник Национальной Талышской Академии / ред. И. Абилов. — Научное издание. — Минск, 2011. — С. 136–137. — 200 с.
- ↑ Аллахверди Байрами "Azərboyconi tolışon ədəbiyot"/ "Литература талышей Азербайджана", 1 часть, Баку, изд-во "МБМ", — 2013. С. 63–65, — 283 с. ISBN: 978-9952-29-046-9
- ↑ Эльнур Агаев. Поэт М.Насирли (талышский) = Şair M. Nəsirli // ALƏM. — 2016. — № 1. — С. 5–11.
- ↑ "Мусалов Шуэб Османович :: Память народа". pamyat-naroda.ru. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-12.
- ↑ "Мурсалов Шуэб. Осман. :: Память народа". pamyat-naroda.ru. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-12.
- ↑ "Мурсалов Шуэт Усманович :: Память народа". pamyat-naroda.ru. 2021-08-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-08-12.
