Aqil Quliyev (milli qəhrəman)

Aqil Quliyev (tam adı: Aqil Sahib oğlu Quliyev; 19 sentyabr 1963, Urud, Sisian rayonu – 25 fevral 1992, Xocalı) — Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı; Qarabağ müharibəsi şəhidi.

Aqil Quliyev
Aqil Sahib oğlu Quliyev
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 19 sentyabr 1963(1963-09-19)
Doğum yeri
Vəfat tarixi 25 fevral 1992(1992-02-25) (28 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi şəhid
Vətəndaşlığı SSRİ SSRİ→
Azərbaycan Azərbaycan
Uşağı 1 qız
Atası Sahib Quliyev
Anası İfrat Quliyeva
Hərbi fəaliyyəti
Mənsubiyyəti Azərbaycan Azərbaycan Ordusu
Qoşun növü Azərbaycan Quru Qoşunları
Xidmət illəri 1988-ci ildən
Rütbəsi Baş leytenant
Döyüşlər
Təltifləri "Qızıl Ulduz" medalı

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erkən illəri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aqil Sahib oğlu Quliyev 1963-cü ilin sentyabrın 19-da Ermənistanın Sisyan rayonunun Urud kəndində anadan olub.[1] 1980-ci ildə orta məktəbi bitirmiş və Azərbaycan Neft Akademiyasının axşam şöbəsinə daxil olub.[1] Üçüncü kursdan hərbi xidmətə çağırılıb.[1] Hərbi xidmətini başa vurduqdan sonra 1985-ci ildə Xarkov Ali Milis məktəbinə daxil olub. Məktəbi fərqlənmə ilə bitirdikdən sonra 1988-ci ildə Milli Ordu qərargahına gələrək hərbi xidmətə yazılıb.[1] O, həmin il Qarabağ müharibəsi başlanmasını Xarkovda eşitdikdən sonra, körpə qızını götürüb Bakıya qayıtdı.[1]

Qarabağ müharibəsi və döyüşlərdə iştirakı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

O, 1988-ci ildə leytenant idi və Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin qərargahına gələrək cəbhəyə göndərilməsini xahiş etdi.[1] Qərargah rəisi Arif Salahov onun xahişini nəzərə alıb, 45 nəfər döyüşçü ilə Aqil Quliyevlə cəbhə bölgəsinə getməsini təmin etdi.[1] Onun qardaşı Nəsimi Aqilin Qarabağa gedəcəyi günü bilirdi.[1] O da Aqildən xəbərsiz könüllü olaraq cəbhəyə gedən rotaya yazılır.[1] Aqil onun bu cəsurluğunu görüb çox sevindi və onun bu fədakarlığını alqışladı.[1] Bir neçə gündən sonra rota Zabrat Hava Limanından vertolyotla Ağdama yola düşdü.[1]

Ağdamda qərara alındı ki, 11 nəfər Umudluya göndərilsin.[1] Qalanlar isə daha ağır vəziyyətdə olan Xocalıya yollandı.[1] O, qardaşı Nəsimi ilə Xocalı müdafiəçilərinin sırasında idi.[1] Onların ərzaqla təminatını xocalılılar öz boyunlarına götürdülər.[1]

1991-ci ilin sonunda Xocalı cəbhə bölgəsinin ən qorxulu nöqtəsi idi.[1] O, 21 nəfər döyüşçü ilə Xocalı hava limanının rəisi Əlif Hacıyevin müdafiə batalyonu ilə çiyin-çiyinə Xocalının müdafiəsində dayanmışdı.[1] Lakin onların təchizatı və iqtisadi təminatı yox dərəcəsində idi.[2] Ona görə də Xocalı camaatına müraciət edildi.[1] Ətrafla əlaqə kəsildiyindən Aqil Quliyevin ərzaqla təminatını xocalılılar öz boyunlarına götürdülər.[1]

Vəziyyət get-gedə çətinləşirdi.[1] Ermənilərin hücum qorxusu isə gündən-günə artırdı.[1] Aqil Quliyev tez "Xocalı" taburunun komandiri Tofiq Hüseynovla görüşüb döyüş mövqeyini möhkəmlətməyə çalışdı.[1] O hücum edib MDB-nin qoşun hissələrindən 3 BRDM, ərzaq dolu 2 UAZ maşın, 13 hərbçini girov götürdü.[1] Əsgərləri tərk silah edib Ağdama göndərdilər.[1] Bundan sonra MDB-nin qoşun hissəsi Xocalı milis şöbəsinə basqın etdi.[1] Bir neçə nəfəri öldürüb rəis müavinini girov apardılar.[1] O, dərhal hücum edib düşmənin BRDM-ni heyəti ilə birlikdə ələ keçirdi, milis şöbəsindəki dığaları da girov götürüb qərargaha göndərdi.[1]

1992-ci il yanvarın 23-də Aqil Quliyev Hikmət Nəzərli ilə birlikdə Bakıya gəlib Xocalını xilas etmək üçün respublika rəhbərliyi ilə görüşmək istəyirdi.[1] Bəzi rəhbərlər nəinki onlarla görüşmədilər, hətta onlara mane olurdular.[1] Aqil Quliyev cəbhədə baş verən uğursuzluqların səbəblərindən danışaraq respublika prezidenti Ayaz Mütəllibovun göstərdiyi laqeyd və biganə münasibətə öz hiddətini bildirmişdi:

" Əgər tezliklə əncam çəkilməsə, baş verə biləcək fəlakətin miqyasını sözlə ifadə etmək çətin olacaq[3] "

Şahin Musayevlə görüşən Quliyev 80 ədəd mərmi əldə edə bildi.[1] O, Baba Nəzərlinin köməkliyi ilə DİN-dən 4 maşın silah-sursat əldə edir.[1] Həmin sursatı Xocalıya Ağdamdan Xocalıya uçan sərnişin vertolyotu çatdırmalı idi.[1] Xainlər tərəfindən ermənilərə çatdırılan məlumat həmin vertolyotun düşmənlər tərəfindən vurulması ilə nəticələndi.[1]

1992-ci il fevralın əvvəllərində Aqil Quliyevin rəhbərliyi ilə 366-cı motoatıcı alayın altı BMP-si heyət üzvləri ilə birlikdə girov götürülür.[1] Heyətin sırasında bir rus polkovniki də olur.[1] Təcili girovların geri qaytarılması üçün rəhbərlikdən zəng edilir.[1] Hədələrin və zənglərin ciddi şəkil alacağını düşünərək Quliyev rus polkovniki ilə dialoqa girir.[1] 1 "BMP", 1 "Kristall" raket qurğusu, çoxlu hərbi sursat və 1 maşın ərzaq alır.[1] Bundan sonra girovların geri qaytarılması haqqında yuxarıya məlumat çatdırır.[1] Girovlar geri qaytarıldıqdan sonra ermənilər rus ordusu ilə birlikdə Xocalını mühasirəyə alırlar. Fevralın 18-də Aqil Quliyev qız-gəlinləri Xocalıdan çıxarmaq üçün 11 nəfər döyüşçüsünü götürüb, mühasirəni yarmaq üçün erməni postuna yaxınlaşır.[1] Postda erməni quldurlarına göz açmağa imkan verməyib 21 nəfərini öldürürlər.[1]

Otağa girəndə döyüşçü yoldaşı İlqar Musayevə güllə dəyir.[1] Aqil Quliyev onu təhlükəsiz yerə aparmaq istəyir, lakin avtomatdan açılan atəş onun qıçlarına dəydi.[1] İlqar həyatla vidalaşır, özünü yetirən Cabbar isə düşməni qətlə yetirir.[1] Bu döyüşdə Cabbar və Hafiz də yaralandılar.[1] Yaralı döyüşçülər əməliyyatı başa çatdırmadan geri döndülər.[1] Yaralı döyüşçülər çox əzab-əziyyətlə onu öz postlarına çatdıra bildilər.[1] Aqil Quliyevin təcili cərrahiyyə əməliyyatına ehtiyac vardı.[1] Lakin həmin zaman, nə həkim çağırmaq, nə də Aqil Quliyevi hospitala çatdırmaq mümkün deyildi.[1]

Ölümü

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1992-ci il fevralın 25-də, döyüş yoldaşları Quliyevi xərəyə qoyub Xocalı soyqırımından xilas etmək üçün çalışırdılar.[1] Bütün Xocalı sakinləri şəhərin uzunmüddətli müdafiəsində onun misilsiz xidmətlərini yaxşı bilirdilər.[1] Növbə ilə onu Kətik kəndinin yanına qədər gətirib çıxardılar.[1] Lakin dağın döyüşündə erməni əsgərlərinin pusqusuna düşdülər.[1] Aqil Quliyevi aparanlardan hamısı həlak oldu, bir güllə də Aqilə dəydi.[1] Aqil Quliyevin meyitini beş gün sonra martın 2-də hadisə yerindən götürmək mümkün oldu.[1]

1992-ci ildə Bakıda Şəhidlər xiyabanında dəfn edilib.

Şəxsi həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ailəli idi, bir qızı yadigar qalıb.[1]

İrsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bakının Səbail rayonunda onun şərəfinə küçə adlandırılıb.[1] Aqil Quliyevin Bakıda Nəsimi rayonunda yaşadığı binanın önündə xatirə lövhəsi vurulub.[4]

Ədəbiyyatda

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şəmsi Vəfadar "Aqil dünyası" poemasını ona həsr etmişdir.[5] Şair Aqil Quliyevin yaralı ayaqlarının təsvirində təkcə bir bədən üzvünün şikəst halı deyil, həm də yaralanmış Xocalının, başı bəlalar çəkən Vətənin və onun vətənpərvər oğlunun ağrılarına qeyd edib:

Düşdü ayağımdan
Yollarım mənim.
Ana, yollarımı
Göndərin mənə.
Vətənin boynuna
Sarılmaq üçün,
Ana, qollarımı
Göndərin mənə.

"Aqil dünyası", Şəmsi Vəfadar[6]

Filmoqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Vətən sağ olsun (film, 2011) — (tammetrajlı sənədli televiziya filmi)[7]

Təltif və mükafatları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Aqil Quliyev Azərbaycan Respublikası Prezidentinin səlahiyyətlərinin icraçısı İsa Qəmbərin 7 iyun 1992-ci il tarixli 883 saylı fərmanı ilə ölümündən sonra "Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı" adına layiq görülmüşdür.[8] 1999-cu ildə prezident Heydər Əliyev Milli qəhrəmanın layiq görüldüyü yüksək mükafatı onun atası Sahib Quliyevə təqdim etmişdi.[5]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 "Vətənin qəhrəman oğlu..." www.sherg.az. www.sherg.az. 2018-03-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  2. ↑ "İşgəncəyə dözməkdənsə ölməyi arzulayırdım". www.anl.az. www.anl.az. 2018-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  3. ↑ "Soyqırıma yol açan xəyanətlər" (PDF). www.anl.az. www.anl.az. 2012-11-05 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  4. ↑ "Nəsimi rayonunda Xocalı soyqırımı qurbanlarının xatirəsi anıldı". www.anl.az. www.anl.az. 2018-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  5. ↑ 1 2 "Qulaqları batıran sükut". www.anl.az. www.anl.az. 2022-03-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  6. ↑ "ŞƏMSİ VƏFADARIN QƏM DƏFTƏRİ". anl.az. anl.az. 2017-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  7. ↑ "Milli Qəhrəmanın ekran həyatı". anl.az. anl.az. 2011-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.
  8. ↑ "Qəhrəmanlar unudulmur". www.anl.az. www.anl.az. 2018-03-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyun 2016.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]