Çatışmazlıq

Çatışmazlıq (lat. dēficit «yeterli deyil») — pulun olmasına baxmayaraq alıcıların ala bilmədikləri müəyyən mal və xidmətlərin çatışmazlığı[1].

Çatışmazlıq tələb və təklif arasındakı uyğunsuzluğu və qarşılıqlı qiymətin olmadığını göstərir.

Çatışmazlıq yaranma səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir məhsulun çatışmazlığı bu məhsula olan tələbin təklifdən artıq olmasının əlamətidir. Həm planlı həm də bazar iqtisadiyyatlarında əmtəə çatışmazlığı epizodları mümkündür. Bununla birlikdə, üzən qiymətlərlə bazar iqtisadiyyatı şəraitində ticarət kəsiri qeyri-tarazlıq vəziyyəti olaraq qəbul edilir və bu, bazar tərəfindən qiymətlərin artması, istehsalın artması və məhsula olan tələbin azalması ilə tez bir zamanda düzəldilir. Digər tərəfdən, planlaşdırılmış iqtisadiyyat qiymətlərin dövlət tənzimlənməsi ilə birlikdə bu təbii bazar düzəldici mexanizmdən məhrumdur və bu səbəbdən belə bir iqtisadiyyatda uzunmüddətli (və hətta qalıcı) əmtəə kəsiri halları mümkündür.

Planlı iqtisadiyyatda ticarət kəsirinin arxa tərəfi tənzimləyicinin şişirdilmiş qiymətləri və ya şişirdilmiş istehsal kvotalarını təyin etdiyi malların meydana çıxmasıdır. Bu cür mallar anbarlarda və ya mağaza rəflərində toplanmağa meyllidir - çox ehtiyat. SSRİ-də kəsir və likvid olmayan malların bir yerdə yaşaması, az malların yalnız likvid olmayan mallarla bir dəstdə alınmasına icazə verildiyi zaman "yük" fenomeninin ortaya çıxmasına səbəb oldu.

İqtisadçıların rəyləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mərkəzləşdirilmiş planlaşdırmanın, xüsusən də planlaşdırılması planlaşdırılan çox sayda maddə olduğu üçün prinsipcə qeyri-mümkün olduğu fikri mövcuddur[2]. İtalyan riyaziyyatçısı V. Paretonun XX əsrin əvvəllərində qeyd etdiyi kimi[3].

[planlaşdırmada] riyaziyyat iqtisadiyyata deyil, iqtisadiyyat riyaziyyata kömək edəcəkdir. Bütün bu tənlikləri həqiqətən bilsəydiniz, onda onları həll etməyin yeganə yolu bazarın verdiyi praktik həll yolunu müşahidə etməkdir.

Avstriya İqtisadiyyat Məktəbinin yaradıcılarından biri olan L. fon Mises ilk dəfə sosializm dövründə iqtisadi hesablama problemlərinə diqqət çəkdi. 1920-ci ildə nəşr olunan əsərində qeyd etdi

Bazar iqtisadiyyatında rasional hesablama imkanı, pul hesabında qiymətlərin məlum olmasına və belə bir hesablamanın aparılmasına imkan verməsinə əsaslanır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Спиридонова Н. В. Теоретический анализ экономических систем: Учебное пособие. Стандарт третьего поколения. СПб: Издательский дом «Питер». 2013. 123. ISBN 9785496000352.
  2. ↑ "Q&A: Thomas Sowell, Hoover Institution, Senior Fellow". 2013-03-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-02-06.
  3. ↑ Pareto V. Manuel d’economie politique. — 2d ed. — 1927. — Р. 233—234. Цит. по: Хайек Ф. А. Индивидуализм и экономический порядок. — Челябинск: Социум, 2011. — С. 218.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]