Pul təklifi

Pul kütləsi və ya Pul təklifi — fiziki və hüquqi şəxslərin və dövlətin hesablarındakı dövriyyədəki və nağdsız vəsaitlərin məcmusu^[1][2].

Pul aqreqatları pul kütləsinin strukturunun göstəriciləridir. Pul aqreqatları likvidlik dərəcəsinə görə (tez nağd pula çevrilmə qabiliyyəti) bir-birindən fərqlənən pul növləri və pul fondlarıdır.

Pul aqreqatları iyerarxik bir sistemdir — hər sonrakı məcmu əvvəlkini əhatə edir.

Fərqli ölkələrdə fərqli tərkibli pul aqreqatları fərqlənir. BVF bütün ölkələr üçün ortaq bir göstərici M1 və daha geniş göstəricisini hesablayır (müddətli və əmanət bank hesabları və bazarda satılan ən likvid maliyyə alətləri). Bir sıra ölkələrdə M4 əlavə olaraq ayrılır. Məsələn, İngiltərədə M4 dövriyyədəki valyuta məbləğini, banklar tərəfindən verilən kreditlərin ümumi məbləğini və dövlət borclarının miqdarını əhatə edir.

Pul kütləsinin quruluşu daim dəyişir. Müasir pul sistemində pul kütləsinin artım sürəti nəzərəçarpacaq dərəcədə azalmışdır və pul daha yaxşı işləməyə başlamışdır. Rusiya Federasiyasında, pul sistemindəki çatışmazlıqlar arasında nağd pulun böyük bir hissəsini (2014-cü ildə 22%) qeyd etmək olar, inkişaf etmiş ölkələrdə isə bu göstərici çətinliklə 7-10% -ə çatır. Məcmuələr arasındakı nisbət iqtisadi artımla birlikdə dəyişir.

Pul kütləsinin həcmindəki dəyişiklik iki amilin təsirinin nəticəsidir:

• dövriyyədə olan pul kütləsindəki dəyişiklik;
• dövriyyə sürətində dəyişiklik.

Pul kütləsinin vəziyyətinin mühüm göstəricisi M2-nin ümumi daxili məhsula nisbətinə bərabər olan pul qazanma əmsalıdır (maliyyə dərinliyi də adlanır). Bu göstərici dövriyyədəki pulun yetərliliyi ilə bağlı sualı cavablandırmağa imkan verir. İnkişaf etmiş bir ölkə üçün optimal pul qazanma səviyyəsi ən azı 56-60% olaraq qəbul edilir, iqtisadiyyatın aşağı səviyyədə pul qazanması xarici iqtisadi inkişafı məhdudlaşdıra bilər^[3].