Disinflyasiya
 | Bu məqaləni vikiləşdirmək lazımdır. |
Disinflyasiya (aşağı inflyasiya) — zamanla ölkənin ümumi daxili məhsulundakı mal və xidmətlər qiymətlərinin ümumi səviyyəsinin artım tempinin yavaşlaması. Bu, reflyasiyanın əksidir. Dezinflyasiya, "istehlak qiymətləri səviyyəsindəki" artım qiymətlərin artdığı əvvəlki dövrə nisbətən yavaşladıqda meydana gəlir.
İnflyasiya əvvəlcə çox yüksək deyilsə, dezinflyasiya deflyasiyaya — ümumi pul kütləsinin azalmasına və nəticədə bir qayda olaraq nəticədə mal və xidmətlər qiymətlərinin ümumi səviyyəsində azalmaya səbəb ola bilər. Məsələn, yanvar ayında illik inflyasiya nisbəti 5%, fevral ayında isə 4% olarsa, qiymətlər 1% azalsa da, illik olaraq 4% artır. Yenə də cari nisbət 1% -dirsə və gələn ay −2% -dirsə, qiymətlər 3% azalır, yəni. [1% — (- — 2)%] və ildə 2% azalma.
Səbələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]İqtisadçılar arasında inflyasiyanın milli iqtisadiyyatda istifadə üçün mövcud pul kütləsinin artması səbəb olduğu geniş yayılmışdır. İnflyasiya, məcmu tələb həddindən artıq olduğu üçün iqtisadiyyat "həddindən artıq qızarkən" də baş verə bilər (buna tələb inflyasiyası deyilir). Dezinflyasiyanın səbəbləri əksdir: ya pul kütləsinin artım sürətində azalma, ya da iqtisadi dövrdə azalma (tənəzzül). Bir ölkənin mərkəzi bankı daha sərt bir pul siyasəti apararsa, yəni hökumət qiymətli kağızlarını satmağa başlayarsa, iqtisadiyyatda pul kütləsi azalır. Pul kütləsindəki bu daralma kəmiyyət daralması olaraq bilinir. Bir tənəzzül zamanı müştərilər üçün müəssisələr arasında rəqabət daha da güclənir və bu səbəbdən pərakəndə satıcılar artıq müştərilərinə daha yüksək qiymət təklif edə bilməzlər. Əsas səbəb odur ki, mərkəzi bank sərt pul siyasəti həyata keçirəndə pula giriş bahalı olur və bu da iqtisadiyyatda mal və xidmətlərə tələbi azaldır. Xammala olan tələbin azalmasına baxmayaraq, mal təklifi dəyişməz olaraq qalır. Beləliklə, qiymətlər zaman keçdikcə enir və inflyasiyaya səbəb olur.[1] Bunun əksinə olaraq, deflyasiya qiymətlər həqiqətən aşağı düşdükdə baş verir.
İşsizliyin təbii böyümə sürətindən aşağı olması inflyasiyanın artmasına səbəb olur. Ancaq işsizliyin təbii böyümə sürətindən çox olması, inflyasiya olaraq da bilinən inflyasiyanın azalmasına səbəb olur. Çünki insanlar işsiz olduqda xərcləmək üçün daha az pul qazanırlar, bu da dolayısı ilə iqtisadiyyatda pul kütləsinin azalması deməkdir.
Yaponiya iqtisadi dezinfeksiya nümunəsidir
[redaktə | mənbəni redaktə et]İqtisadi dezinfeksiyanın ən yaxşı nümunəsi Yaponiyadır. 1990-cı ildə Yaponiyada istehsalın artım tempi% 5,2, işsizlik səviyyəsi 2,1%, inflyasiya isə 2,4% idi, lakin 1992-ci ildə istehsal artımı 1,0% -ə, işsizlik 2,2% -ə yüksəldi və inflyasiya 1,7% -ə düşdü. 2000-ci ildə istehsalın böyümə sürəti 2,8%, işsizlik nisbəti 4,7%, inflyasiya isə 1,6% idi[2].
| İl | Çıxış böyümə sürəti% | İşsizlik nisbəti % | İnflyasiya nisbəti% |
|---|---|---|---|
| 1990 | 5.2 | 2.1 | 2.4 |
| 1991 | 3.4 | 2.1 | 3.0 |
| 1992 | 1.0 | 2.2 | 1.7 |
| 1993 | 0.2 | 2.5 | 0.6 |
| 1994 | 1.1 | 2.9 | 0.1 |
| 1995 | 1.9 | 3.1 | –0.4 |
| 1996 | 3.4 | 3.4 | –0.8 |
| 1997 | 1.9 | 3.4 | 0.4 |
| 1998 | -1.1 | 3.4 | –0.1 |
| 1999 | 0.1 | 4.1 | –1.4 |
| 2000 | 2.8 | 4.7 | –1.6 |
| 2001 | 0.4 | 5.0 | –1.6 |
| 2002 | -0.3 | 5.4 | –1.2 |
| 2003 | 2.7 | 5.3 | –2.5 |
| 2004 | 3.0 | 5.0 | –1.8 |
Dezinflyasiya disinflyasiyadan fərqlidir
[redaktə | mənbəni redaktə et]Disinflyasiya inflyasiya sıfıra çatana qədər davam edərsə, iqtisadiyyat istehsal olunan bütün mal və xidmətlərin ümumi qiymətlərində azalma ilə deflyasiya dövrünə girəcəkdir. Buna bir nümunə, 2008-ci ilin oktyabr ayında ABŞ-də istehlak qiymətlərinin 1,01% düşdüyü (deflyasiya) olduğu zaman baş inflyasiya nisbəti illik 4,94% -dən 3,66% -ə düşdüyü zaman (dezinflyasiya) baş verdi[3]. Beləliklə, həmin nöqtədəki deflyasiya ilə dezinflyasiya arasındakı fərq sadəcə söz mövzusu dövrlərdən biri idi — aylıq və ya illik. İl ərzində qiymətlər 3,66% artdı, ay ərzində qiymətlər 1,01% azaldı.
Dezinflyasiya inflyasiyanın azalmasıdır. Dezinflyasiya zamanı qiymətlər artmağa davam edir, lakin daha yavaş sürətlə. Ümumi qiymət səviyyəsi artmağa davam edir, lakin daha yavaş bir tempdə, bu pulun və digər pul vahidlərinin həqiqi dəyərinin məhv olma sürətinin azalmasına səbəb olur.
Deflyasiya, pulun və digər pul maddələrinin real dəyərində davamlı bir artıma səbəb olan ümumi qiymət səviyyəsində davamlı bir azalma (mənfi inflyasiya dərəcəsi). Pul və digər pul maddələri inflyasiya dövründə inflyasiya zamanı az olmayaraq hər zaman daha çox dəyər qazanır. Deflyasiya pulun və digər pul maddələrinin real dəyərinin artmasına səbəb olur.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "investopedia.com - Disinflation". 2019-07-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-15.
- ↑ Blanchard, Olivier (2000). Macroeconomics (Second ed.). Prentice Hall. ISBN 0-13-013306-X.
- ↑ "Inflation Rates for Jan 2000 - Present". 2020-03-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-15.
Ədəbiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Meltzer, A.H., "From Inflation to More Inflation, Disinflation, and Low Inflation", American Economic Review, 96 (2), 2006: 185–188, doi:10.1257/000282806777211900
- Goodfriend, M.; King, R.G., "The incredible Volcker disinflation", Journal of Monetary Economics, 52 (5), 2005: 981–1015, CiteSeerX 10.1.1.484.439, doi:10.1016/j.jmoneco.2005.07.001
- Calvo, G.A.; Celasun, O.Y.A.; Kumhof, M., "Inflation Inertia and Credible Disinflation-The Open Economy Case", NBER Working Paper No. 9557, 2003, doi:10.3386/w9557
- Siklos, P.L.; Waterloo, O.N.; Zhang, Y.; Ottawa, O.N., "Inflation, Disinflation, and Deflation in China: Identifying the Shocks Driving Inflation" (PDF), Western Economic Association Meetings in San Diego, California, and the Summer Workshop of the Hong Kong Institute for Monetary Research, 2006, 2016-03-03 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2008-11-17
- Guillermo Calvo; Carlos A. Vegh, "Inflation Stabilization and BOP Crisis in Developing Countries", NBER Working Paper No. 6925, 1999, doi:10.3386/w6925
