Təbi ehtiyatlar iqtisadiyyatı

Təbi ehtiyatlar iqtisadiyyatı və ya resurs iqtisadiyyatı — təbii ehtiyatlarının təchizatı, tələbi və paylanması ilə məşğul olur. Təbii resurslar iqtisadiyyatının əsas hədəflərindən biri də gələcək nəsillər üçün mövcudluğunu təmin etmək üçün bu ehtiyatların idarə olunmasının daha davamlı yollarını inkişaf etdirmək üçün təbii ehtiyatların iqtisadiyyatda rolunu daha yaxşı başa düşməkdir[1]. Resurs iqtisadçıları iqtisadi və təbii sistemlərin davamlı və səmərəli iqtisadiyyat inkişaf etdirmək məqsədilə qarşılıqlı təsirini öyrənirlər[2].

Müzakirə sahələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təbii Resurs İqtisadiyyatı, insan iqtisadiyyatı ilə təbii ekosistemlər arasındakı əlaqələri və qarşılıqlı asılılıqları araşdırmağa çalışan iqtisadiyyatdakı bir disiplinlərarası akademik tədqiqat sahəsidir. Onun əsas diqqəti Yerin təbii ehtiyatlarının ekoloji məhdudluğu altında iqtisadiyyatı necə idarə etməkdir [3]. Resurs iqtisadiyyatı, yer elmləri, insan iqtisadiyyatı və təbii ekosistemlər ilə əlaqəli təbii və sosial elmlər daxilində müxtəlif fənləri bir araya gətirir və birləşdirir.[4] İqtisadi modellər təbii ehtiyatlardan istifadənin xüsusiyyətlərinə uyğunlaşdırılmalıdır. Təbii qaynaqlar iqtisadiyyatında ənənəvi tədris proqramı balıqçılıq modellərinə, meşə təsərrüfatı modellərinə və mədənçilik modellərinə (yəni balıq, ağac və filiz) yönəlmişdir. Bununla birlikdə, son illərdə digər mənbələr, xüsusən hava, su, qlobal iqlim və ümumiyyətlə “ətraf mühit qaynaqları” siyasət hazırlamaq üçün getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir.

Akademik və siyasi maraqlar, digər məqsədlər üçün rəhbərliyi əhatə etmək üçün standart üçqat resursların sadəcə optimal ticarət istifadəsindən kənara çıxdı. Məsələn, daha geniş mənada təbii ehtiyatlar həm istirahət, həm də kommersiya dəyərini müəyyənləşdirir. Sadəcə varlıqları ilə ümumi sosial rifah səviyyəsinə töhfə verə bilərlər.

İqtisadiyyat və siyasət sahəsi ətraf mühit problemlərinin insan aspektlərinə yönəlmişdir. Ətraf mühit və təbii resurslar iqtisadiyyatının ənənəvi sahələrinə rifah nəzəriyyəsi, ərazi / yerdən istifadə, çirklənməyə nəzarət, ehtiyatların çıxarılması və bazardaxili qiymətləndirmə, habelə ehtiyatların tükənməsi, davamlılıq, ətraf mühitin idarə edilməsi və ətraf mühit siyasəti daxildir. Tədqiqat mövzuları arasında kənd təsərrüfatının ətraf mühitə təsirləri, nəqliyyat və şəhərsalma, yoxsul və sənayeləşmiş ölkələrdə torpaq istifadəsi, beynəlxalq ticarət və ətraf mühit, iqlim dəyişikliyi və bazar xaricindəki qiymətləndirmədə metodoloji irəliləyişlər ola bilər.

Hotellinq qaydaları — Harold Hotellinq tərəfindən hazırlanmış bərpa olunmayan mənbələrin idarə olunması üçün 1938-ci il iqtisadi bir modeldir. Bu, digər sabit iqtisadi şərtlər daxilində bərpa olunmayan və genişləndirilə bilməyən bir mənbədən səmərəli istifadənin mənbənin tükənməsinə səbəb olacağını göstərir. Qayda budur ki, bu, xalis qiymətin və ya "Hotelling kirayəsi" nin ilbəil faiz nisbətində artaraq qaynaq çatışmazlığını əks etdirərək artmasına səbəb olacaqdır. Qeyri-üzvi materialların (məsələn, mineralların) artma mənbələri nadirdir; mənbələrin çoxu emal, həmçinin son məhsullar üçün əvəzedicilərin mövcudluğu və istifadəsi yolu ilə artırıla bilər[5].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Willard, B. (2011). "3 Sustainability Models" citing The Power of Sustainable Thinking by Bob Doppelt, and The Necessary Revolution by Peter Senge et al. Retrieved on: 2011-05-03.
  2. ↑ http://www.uri.edu/cels/enre/ Arxivləşdirilib 2014-11-23 at the Wayback Machine University of Rhode Island Department of Environmental and Natural Resource Economics Retrieved October-22-09
  3. ↑ Encyclopedia of Earth. Article Topic: ecological economics Arxivləşdirilib 2010-07-11 at the Wayback Machine
  4. ↑ "Wordnet Search: Earth science". 2020-04-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-11-04.
  5. ↑ Vogely, William A. "Nonfuel Minerals and the World Economy", Chapter 15 in "The Global Possible" by Repetto, Robert, World Resources Institute Book Yale University Press

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • David A. Anderson (2019). Environmental Economics and Natural Resource Management 5e, [1] New York: Routledge.
  • Michael J. Conroy and James T. Peterson (2014). Decision Making in Natural Resource Management, New York: Wiley-Blackwell.
  • Kevin H. Deal (2016). Wildlife & Natural Resource Management 4e, Boston: Delmar Cengage Learning.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]