Oskar Lanqe

Oskar Rışard Lanqe (pol. Oskar Ryszard Lange; 27 iyul 1904[1][2][…] – 2 oktyabr 1965[3][1][…], London[3]) — polşalı iqtisadçı, ekonometrik, siyasi və ictimai xadim.

Oskar Lanqe
pol. Oskar Lange
1952 – 1955
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 27 iyul 1904(1904-07-27)[1][2][…]
Vəfat tarixi 2 oktyabr 1965(1965-10-02)[3][1][…] (61 yaşında)
Vəfat yeri
Dəfn yeri
  • Povonzki hərbi qəbiristanlığı[d]
Partiya
  • Polşa Birləşmiş Fəhlə Partiyası[d] (1948–)
Təhsili
Fəaliyyəti iqtisadçı, siyasətçi, diplomat, professor, riyaziyyatçı
Elmi fəaliyyəti
Elm sahəsi iqtisadiyyat
Elmi adı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əsas elmi məsləhətçisi Adam Krzyżanowski idi. 1927-ci ildə Hüquq elmləri üzrə magistr dərəcəsini və 1928-ci ildə Krakov Universitetində hüquq elmləri doktoru dərəcəsini alıb. 1929–30-cu illərdə London İqtisadiyyat Məktəbində oxudu.

1931-ci ildə Krakov Universitetində müəllim oldu.

1935-ci ildə ABŞ-yə getdi və Miçigan Universitetində dərs deməyə başladı.

1938–1945-ci illərdə Çikaqo Universitetində dərs demişdir.

1927–1947-ci illərdə Polşa Sosialist Partiyasının üzvü, 1948-ci ildən PBİP üzvü.

1945-ci ildə Polşaya, 1945–1947-ci illərdə Polşa Xalq Respublikasının ABŞ-dakı səfiri, 1947-ci ilin yanvar-dekabr aylarında Polşa Xalq Respublikasının BMT-də və Təhlükəsizlik Şurasında təmsilçisi oldu. Polşa Seyminin üzvü (təhsil və 1–4 çağırış).

1952–1955-ci illərdə Baş Planlaşdırma və Statistika Məktəbinin rektoru, 1956-cı ildən Varşava Universitetinin professoru. 1962-ci ildən Polşanın Kiber Cəmiyyətinin ilk prezidenti (pl:Polskie Towarzystwo Cybernetyczne).

Polşa Elmlər Akademiyasının akademiki (1952). Professor (1949). Yaqellon Universitetinin honoris causa doktoru (1964). İki dəfə Polşa Xalq Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatı (1955, 1964).

Hindistanda (1955–1956) və Seylonda (1959) iqtisadi məsələlər üzrə müşavir idi.

Lanqe 1961–1965-ci illərdə Polşa Xalq Respublikası Dövlət Şurası sədrinin müavini idi və Aleksander Zavadskinin ölümündən sonra 7–12 avqust 1964-cü il tarixlərində Dövlət Şurasının (yəni dövlət başçısı) dörd vəzifəsini icra edən biri idi.

Uğursuz bir əməliyyatdan sonra London xəstəxanasında vəfat etmişdir.

Xalq Polşası İnşaatçıları ordeni ilə təltif edildi (1964).

Elmi baxışları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Oskar Lanqenin karyerası tam olaraq iki hissəyə bölünür: İkinci Dünya müharibəsindən əvvəlki Amerika səhnəsi, bu dövrdə iqtisadi təmayüllərə əhəmiyyətli bir töhfə vermiş, marksizmə olan simpatiyasını gizlətməmiş; və müharibədən sonrakı Polşa mərhələsi, bütün modern iqtisadi alətlərdən istifadə edərək marksizmin dogmatik olmayan bir versiyasını təbliğ etdi.

— Марк Блауг[4]

Ən məşhur əsər 1936–37-ci illərdə nəşr olunan Sosializmin İqtisadi nəzəriyyəsi haqqında məqaləsidir. Lanqe, qiymətlərin birbaşa istehsalın marjinal xərclərinə bərabərləşdirildiyi və müəssisə rəhbərlərinin mənfəəti maksimum dərəcədə artırmağa çalışdığı bazar sosializmi modelini qurdu. İqtisadi planlaşdırma orqanlarının vəzifəsi, sınaq və səhv ilə təyin olunan tələb və təklifi tarazlaşdırmaq idi. Planlaşdırıcıların və müəssisələrin birgə fəaliyyətinin son nəticəsi kapitalizmə xas olan işsizliyi, sosial bərabərsizliyi və inhisarları aradan qaldırarkən rəqabətli iqtisadiyyatın bütün effektiv nəticələrini əldə etmək idi. Bu məqalə Mizes-Hayekin sosializm dövründə rasional planlaşdırmanın mümkünsüzlüyünə etirazlarına cavab verdi və mükəmməl rəqabətin standart nəzəriyyəsinin xüsusi və ya ictimai mülkiyyətdən asılı olmadığını iddia etdi. Lanqedən 40 il əvvəl Enriko Barone oxşar fikirlər söylədi[4].

Lanqe Sovet planlamasının həqiqətən həyata keçirildiyi kimi səhv olduğuna inanırdı, eyni zamanda milliləşdirilmiş mülkiyyət bazarla birləşdirilərsə həqiqi sosializm əldə edilə biləcəyini iddia etdi[5].

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Marxian Economics and Modern Economic Theory. // Review of Economic Studies, 1935, 2(3), pp. 189–201.
  • On the Economic Theory of Socialism. Part One. // Review of Economic Studies, 1936, 4(1), pp. 53–71.
  • On the Economic Theory of Socialism. Part Two. // Review of Economic Studies, 1937, 4(2), pp. 123–142.
  • О некоторых проблемах польского пути к социализму. — Варшава: Полония, 1957. — 31 с. (рус. яз.)
  • Теория воспроизводства и накопления. — М: Госиноиздат, 1963.
  • Оптимальные решения. — М.: Прогресс, 1967.
  • Введение в экономическую кибернетику. — М.: Прогресс, 1968.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 Oskar Ryszard Lange // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 3 4 Ланге Оскар // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 1 2 Блауг М. Keynsdən əvvəl 100 böyük iqtisadçı
  5. ↑ Martin Malia Из-под глыб, но что? Очерк истории западной советологии Arxivləşdirilib 2014-03-07 at the Wayback Machine Fedy-Diary. Ru

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Блауг М. Ланге, Оскар // 100 великих экономистов до Кейнса. Библиотека «Экономической школы», вып. 42 (1500 nüs.). СПб.: Экономикус. 2008 [Great Economists before Keynes: An introduction to the lives & works of one hundred great economists of the past]. 157–159. ISBN 978-5-903816-01-9.
  • Oskar Lanqe  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]