Miqyasa qayıdışlar

Miqyasa qayıdışlar (ing. returns to scale) — istehsal miqyasındakı dəyişikliklərdən məhsulun həcmini təyin edən göstərici. Bütün amillərin sayı eyni sayda ${\displaystyle a}$ - dəfə artarsa ​​və məhsulun həcmi də ${\displaystyle a}$ - dəfə artarsa, bu "tərəziyə daimi qayıdışı" olan bir funksiyadır. Çıxış ${\displaystyle a}$ - dəfə çox böyüyürsə, o zaman “miqyaslı gəlir artır”. Çıxış ${\displaystyle a}$ - dəfə az böyüyürsə, "miqyaslı azalma azalır" baş verir.

Miqyasa qayıdış və miqyas iqtisadiyyatları bir-biri ilə əlaqəlidir, lakin fiziki kapitalın istifadəsi də daxil olmaqla bütün xərclər səviyyələrinin dəyişkən olduğu (istehsalçı tərəfindən seçilən) uzun müddətdə istehsal miqyası artdıqca nələrin baş verəcəyi ilə bağlı fərqli konsepsiyalar var. Miqyasa qayıdışlar, müəssisənin istehsal funksiyası kontekstində yaranır, məhsulun (istehsalın) böyümə sürətinin uzunmüddətli perspektivdə xərclərin (istehsal amillərinin) əlaqəli artımına nisbətən davranışını izah edir. Uzunmüddətli perspektivdə bütün istehsal amilləri dəyişkəndir və ölçüdə (miqyasda) müəyyən bir artım olduğu üçün dəyişə bilər. Miqyas iqtisadiyyatları maya vahidinə düşən istehsal səviyyəsindəki artımın təsirini göstərir və miqyaslı gəlirlər yalnız istifadə olunan qaynaqlar miqdarı ilə məhsul arasındakı nisbətlə təyin olunur^[1].

Bütün istehsal ehtiyatlarının miqdarının ${\displaystyle a}$ dəfə artması ilə məhsulun ${\displaystyle a}$ dəfə artması ilə, yəni ${\displaystyle \ F(aK,aL)=aF(K,L)}$>. Göstərici ${\displaystyle a}$ funksiyanın homojenlik dərəcəsini təyin edir və əgər müəyyən bir istehsal funksiyası üçün bərabərlik yerinə yetirilmirsə, istehsal funksiyası "qeyri-bərabərdir". ${\displaystyle K}$ kapital vahididirsə, ${\displaystyle L}$ əmək vahididir, ${\displaystyle a}$, ${\displaystyle a}$ - da artım / azalma parametridir - dəfə, sonra istehsal funksiyası üçün ${\displaystyle \ F(K,L)}$ ^[2]:

• ${\displaystyle \ F(aK,aL)>aF(K,L),(a>1)}$ — miqyaslı artan gəlir;
• ${\displaystyle \ F(aK,aL)=aF(K,L),(a=1)}$ — miqyasa sabit qayıdır;
• ${\displaystyle \ F(aK,aL)<aF(K,L),(a<1)}$ — miqyasın azalması.

Şəkil 1, 2, 3-də mənşədən çəkilən şüalar böyümə xəttləridir. Böyümə xətti, müəssisənin istehsalının genişləndirilməsinin texniki baxımdan mümkün yollarını, aşağıdan daha yüksək səviyyəyə keçidini təyin edir. Mümkün böyümə xətləri arasında izoklin də var ki, bunun da hər hansı bir məhsul həcmi üçün resursların texniki əvəzlənməsinin hədd dərəcəsi sabitdir. Homojen bir istehsal funksiyası üçün izoklin, texniki əvəzetmənin hədd dərəcəsi ilə ${\displaystyle K/L}$ nisbətinin eyni dəyərə sahib olduğu mənşədən çəkilmiş bir şüa ilə təmsil olunur.