Müasir Monetar Nəzəriyyə

Müasir monetar məzəriyyə və ya Müasir pul məzəriyyəsi (MMN) — valyutanı dövlət inhisarı və işsizliyi bir valyuta inhisarının vergiləri ödəmək və əmanətləri təmin etmək üçün lazım olan maliyyə aktivlərinin təklifini həddən artıq məhdudlaşdırdığının sübutu kimi təsvir edən qeyri-adi bir makroiqtisadi nəzəriyyədir^{[1][2][3][4][5][6]}.

MMN əsas makroiqtisadi nəzəriyyəyə alternativdir. Tanınmış iqtisadçılar tərəfindən tənqid olundu, lakin tərəfdarları, 2007-2009-cu illərin Böyük tənəzzülündən sonrakı illərdə dünya iqtisadiyyatını təsvir etməkdə daha təsirli olduğunu iddia edirlər^[7].

MMN, hökumətlərin maliyyə siyasəti yolu ilə yeni pullar yaratdığını iddia edir. Müdafiəçilərə görə, bir iqtisadiyyatın tam məşğulluğa çatdığı zaman başlıca risk, özəl sektorun alıcılıq qabiliyyətini azaltmaq üçün vergi yığmaqla mübarizə edilə bilən inflyasiyadır.^[8][9] MMN nəzəri bütövlüyü, tərəfdarlarının siyasət tövsiyələrinin əhəmiyyəti və ortodoksal makroiqtisadiyotdan nə dərəcədə uzaqlaşdığı barədə fəal dialoqla müzakirə olunur ^[10][11].

MMN-nin əsas prinsipləri, öz kağız pullarını verən bir hökumətin^[12]:

1. Mallar, xidmətlər və maliyyə aktivlərini vergi şəklində pul toplamağa və ya belə satınalmalardan əvvəl borc verməyə ehtiyac olmadan ödəyə bilər;
2. Öz valyutasında göstərilən borcunu ödəmək məcburiyyətində qala bilməz;
3. Yalnız inflyasiya yolu ilə pulun yaradılması və alınmasında məhdudlaşır ki, bu da iqtisadiyyatın real resurslarından (əmək, kapital və təbii ehtiyatlar) tam məşğulluq şəraitində istifadə edildikdə sürətlənir;
4. Artıq pulu dövriyyədən kənarlaşdıran vergi ilə tələb inflyasiyasına ^[13] nəzarət edə bilər (buna baxmayaraq siyasi iradə həmişə olmaya bilər);
5. İstiqraz buraxaraq cüzi qənaət üçün özəl sektorla rəqabət etmir.

Bu prinsiplər dövlət xərclərinin vergi və borc verilməsi yolu ilə maliyyələşdirildiyi barədə ümumi qəbul edilmiş iqtisadi baxışa meydan oxuyur. ^[14][15][16] MMN-nin ilk dörd prinsipi pul yaratma və inflyasiyanın necə işlədiyinə dair ənənəvi iqtisadi konsepsiyalarla ziddiyyət təşkil etmir. Məsələn, keçmiş Federal Rezerv Başçısı Alan Greenspan'ın dediyi kimi, “Amerika hər hansı bir borcu ödəyə bilər, çünki bunu etmək üçün hər zaman pul yazdıra bilərik. Beləliklə, defolt ehtimalı sıfıra bərabərdir ”^[17]. Bununla birlikdə, MMT iqtisadçıları, hökumətin kəsirlərinin faiz dərəcələrinə təsirinin beşinci postulatı ilə bağlı ümumi iqtisadi nəzəriyyə ilə razılaşmırlar^{[12][18][19][20][21]}.

MMN, dövlətin pul nəzəriyyəsinin Qeorq Fridrix Knap (Şartalizm də olaraq bilinir) və Alfred Mitçell-İnnesin pul nəzəriyyəsi, Abba Lernerin funksional maliyyə təklifləri, Hayman Minskinin bank sistemi ilə əlaqədar fikirlərini ^[22]və Qodlinin sektor tarazlıqlarını istifadə edərək yanaşmasını Vinni sintez etmişdir^[19] .

1905-ci ildə Knapp "pulun bir əmtəə deyil," qanunun yaradılmasıdır "olduğunu müdafiə etdi. Knap, dövlətin pul nəzəriyyəsini, "valyutanın" qızıl standartı ilə bir-birinə zidd etdi, buna görə bir valyutanın dəyəri tərkibindəki qiymətli metalın miqdarından asılıdır və ya dəyişdirilə bilər. Dövlətin təmiz kağız pullar yarada biləcəyini və onu qanuni vasitə kimi tanıdıb, dövlətin pulunun meyarı isə "dövlət xəzinələrində qəbul edilənlər" olduğunu söylədi ^[23][21].

Pulun üstünlük təşkil edən görünüşü onun mübadilə sistemlərindən inkişaf etdiyi və mübadilə vasitəsinə çevrildiyi, çünki müəyyən istifadə dəyəri olan davamlı bir mal olduğundan ^[24], lakin Rendall Rey və Metyu Forster kimi MMT tərəfdarları iddia edirlər Vergilərə əsaslanan kağız pullara Şartist baxışını dəstəkləyən görünən daha ümumi iddiaların Adam Smit, Cin-Baptiste Sey, Karl Marks və Uilyam Stenli də daxil olmaqla bir çox klassik iqtisadçıların ^[25] əvvəlki əsərlərində yer almışdır.

1914-cü ildə yazan Alfred Mitçell-İnnes, pulun mübadilə vasitəsi olaraq deyil, təxirə salınmış bir ödəmə standartı olaraq mövcud olduğunu, dövlət pullarının hökumətin vergilər yolu ilə geri ala biləcəyi borcları təmsil etdiyini iddia etdi. ^[26] İnnes dedi:

• Mitchell, Bill, Macroeconomics, Macmillan Publishers, February 2019, ISBN 9781137610676
• Innes, A. Mitchell, "What is Money?", The Banking Law Journal, 1913, 22 October 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 28 January 2009
• Lerner, Abba P., "Money as a Creature of the State", American Economic Review, 1947
• Wray, L. Randall, The Neo-Chartalist Approach to Money, UMKC Center for Full Employment and Price Stability, 2000, 2019-10-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-11-04
• Wray, L. Randall, The Endogenous Money Approach, UMKC Center for Full Employment and Price Stability, 2001, 2017-03-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-11-04
• Febrero, Eladio, "Three difficulties with neo-chartalism" (PDF), Journal of Post Keynesian Economics, 31 (3), 2009: 523–541, CiteSeerX 10.1.1.564.8770, doi:10.2753/PKE0160-3477310308, 2012-10-10 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-11-04
• Mitchell, Bill, The fundamental principles of modern monetary economics, 2009in "It's Hard Being a Bear (Part Six)? Good Alternative Theory?" (PDF). Introduction to modern (as of 2009) Chartalism.
• Wray, L. Randall, Money, Levy Economics Institute of Bard College, December 2010
• Mosler, Warren, ME/MMT: The Currency as a Public Monopoly (PDF), University of Bergamo, March 2014
• Wray, L. Randall. Modern Money Theory : A Primer on Macroeconomics for Sovereign Monetary Systems. Houndmills, Basingstoke, Hampshire New York, NY: Palgrave Macmillan. 2015. 137–141, 199–206. ISBN 978-1-137-53990-8.
• Mitchell, Bill, Macroeconomics, Macmillan Publishers, February 2019, ISBN 9781137610676
• Kelton, Stephanie, The Deficit Myth, John Murray, 2020, ISBN 978-1-529-35252-8
• Tcherneva, Pavlina, The Case for a Job Guarantee, Polity, 2020, ISBN 978-1-509-54210-9

• January 2012: Modern Monetary Theory: A Debate (Brett Fiebiger critiques and Scott Fullwiler, Stephanie Kelton, L. Randall Wray respond; Political Economy Research Institute, Amherst, MA)
• June 2012: Knut Wicksell and origins of modern monetary theory (Lars Pålsson Syll)
• The Modern Money Network is currently headquartered at Columbia University in the city of New York.