İrvinq Fişer

İrvinq Fişer (ing. Irving Fisher; 27 fevral 1867[1][2][…] və ya 7 fevral 1867[3] – 29 aprel 1947[6][1][…], Nyu-York, Nyu-York ştatı[6])[7] - amerikalı iqtisadçı, statistik, ixtiraçı və mütərəqqi sosial təşəbbüsçü idi. O, erkən Amerika neoklassik iqtisadçılarından biri olsa da, sonralar borc deflyasiyası üzrə işi postkeyns məktəbi tərəfindən mənimsənilmişdi.[8] Yozef Şumpeter onu "ABŞ-nin indiyə qədər dünyaya gətirdiyi ən böyük iqtisadçı"[9] kimi təsvir edirdi. Bu bənzətmə daha sonra Ceyms Tobin[10] və Milton Fridmen tərəfindən də təkrarlanmışdı.[11]

İrvinq Fişer
Irving Fisher
Doğum tarixi 27 fevral 1867(1867-02-27)[1][2][…] və ya 7 fevral 1867(1867-02-07)[3]
Doğum yeri Ulster vilayəti, Nyu-York
Vəfat tarixi
Vəfat yeri Nyu-York, Nyu-York ştatı
Vətəndaşlığı ABŞ ABŞ
Milliyyəti amerikalı
Həyat yoldaşları Marqaret Hazard
(1893-1940)
Elm sahələri İqtisadiyyat
(Riyazi iqtisadiyyat)
Elmi dərəcəsi
İş yeri
Alma-mater Yel Universiteti
Təhsili
Elmi rəhbərləri Cozayya Uillard Gibbs, Samner Uilyam
Üzvlüyü
İmza
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Fişer faydalılıq nəzəriyyəsinə və ümumi tarazlığa mühüm töhfələr verdi.[12][13] O, eyni zamanda kapital və faiz dərəcələri nəzəriyyəsini inkişaf etdirməsinə səbəb olan bazarlarda aralıqlararası seçimin ciddi şəkildə araşdırılmasında öncül idi.[10] Pulun miqdar nəzəriyyəsi ilə bağlı etdiyi araşdırma "monetarizm" adı ilə tanınan makroiqtisadi təlim məktəbinin əsasını qoymuşdu.[14] Fişer indeks nömrələrinin inkişafı daxil olmaqla ekonometrikanın da öncüllərindən idi. Onun adını daşıyan bəzi anlayışlara Fişer tənliyi, Fişer hipotezi, beynəlxalq Fişer effekti, Fişer ayrılma nəzəriyyəsi və Fişer bazarı daxildir.

Fişer, böyük ehtimalla, ilk məşhur iqtisadiyyatçı idi, ancaq onun şöhrəti yaşadığı müddətdə qiymətli kağızlar bazarının "daimi olaraq yüksək durğunluq nöqtəsinə" çatdığını iddia edən 1929-cu il Uoll Strit İflasının əvvəlində ictimaiyyətə verdiyi açıqlamalarla bərpa olunmaz bir şəkildə zədələnmişdi. Davamında Böyük böhranın izahı olaraq yaratdığı borc deflyasiya nəzəriyyəsi, tam ehtiyat saxlayan bankçılıq və alternativ valyutalar nəzəriyyəsi böyük ölçüdə Con Meynard Keynsin əsərinin lehinə rədd edilmişdi.[10] Fişerin şöhrəti, xüsusilə onun əsərinə 1950-ci illərdə yenidən baxılması nəticəsində[10][15][16] və 2008-ci ildə ortaya çıxan dünya maliyə böhranından sonra borc deflyasiyasındakı artan faizlərə görə bərpa olmuşdu.[17]

İqtisadi nəzəriyyə saysız-hesabsız töhfələr verən Fişer daha sonra ölümünə qədər tam ehtiyat saxlayan bankçılığın görkəmli müdafiəçilərindən biri olmuşdur. O ,həmçinin, 100% ehtiyat sisteminin əsas konsepsiyalarının formullaşdırıldığıMonetar İslahat üçün Proqram-ının müəlliflərindən biridir.[18]

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fişer Nyu-Yorkun Socertays şəhərində anadan olub. Atası müəllim və icma naziri idi, oğlunu cəmiyyətin faydalı bir üzvü olmalı olduğuna inandıraraq böyütmüşdü. O, dini ailədə böyüməsinə baxmayaraq sonradan ateist olmuşdu.[19] Uşaq ikən diqqətəlayiq riyazi bacarığa və ixtira etmə istedadına sahib idi. Yel Kollecinə qəbul olunduqdan bir həftə sonra atası 53 yaşında öldü. İrvinq daha sonra anasına, qardaşına və özünə maddi olaraq, əsasən, repetitorluqla dəstək oldu. 1888-ci ildə bakalavriat dərəcəsini sinfində birinci olaraq başa vurdu, Kəllə və Sümüklər cəmiyyətinin üzvü seçilmişdir.[20]:14

1891-ci ildə Fişer Yel Universitetində iqtisadiyyat sahəsində ilk fəlsəfə doktoru dərəcəsini aldı.[21] Onun müəllim məsləhətçiləri nəzəri fizik Cozayya Uillard Gibbs və sosioloq Samner Uilyam idi. Bir tələbə kimi Fişer riyaziyyat üçün xüsusi bir istedad və meyl göstərmişdi, lakin iqtisadiyyatın ambisiyası və sosial qayğılarını izah edə bilmək üçün daha geniş imkan yaratdığını gördü. 1892-ci ildə Yel tərəfindən Dəyər və Qiymətlər nəzəriyyəsində Riyazi Tədqiqatlar olaraq nəşr etdirdiyi tezisi ümumi tarazlıq nəzəriyyəsinin ciddi inkişafı idi. Tezis yazmağa başlayanda Fişer Leon Valras və onun kontinental Avropa şagirdlərinin oxşar fikirlər üzərində işlədiyinin fərqində deyildi. Buna baxmayaraq, Fişerin işi çox əhəmiyyətli bir töhfə idi və dərhal Fransua Ecuort kimi avropalı akademiklər tərəfindən birinci dərəcəli olaraq qiymətləndirildi və təqdir edildi.

Yeli bitirdikdən sonra Fişer Berlin və Parisdə təhsil aldı. 1890-cı ildən sonra əvvəlcə tyutor, daha sonra 1898-ci ildən siyasi iqtisadiyyat professoru kimi Yeldə qaldı və 1935-ci ildən sonra bu universitetin fəxri professoru adını aldı. 1896-1910-cu illər arasında Yel İcmalını redaktə etdi və bir çox öyrənilən cəmiyyətlərdə, institutlarda və rifah təşkilatlarında aktiv idi. 1918-ci ildə Amerika İqtisadi Birliyinin prezidenti olmuşdu. Amerika Riyaziyyat Cəmiyyəti onu 1929-cu il Gibbs müəllimi seçdi.[22] Ekonometrikanın mühüm öncüllərindən olan Fişer 1930-cu ildə Raqnar Friş və Çarlz Roos ilə birlikdə ilk prezidenti olduğu Ekonometrika Cəmiyyətini qurdu.

Fişer texniki kitablar və məqalələrdən başqa, jurnallar ərsəyə gətirir və Birinci Dünya müharibəsində və sonrasında meydana gələn, əsasən, 1920-ci illərdə başlayıb, 1930-cu illərdə çökən müxtəlif sosial problemlərə toxunan yazılar yazırdı. O, bir neçə praktiki ixtiralar etmişdir. Onlardan ən məşhuru, 1913-cü ildə patentləşdirərək 1925-ci ildə Kardeks Randa (sonrakı adı Reminqton Rand) satdığı "indeks görünən fayllaşdırma sistemi" idi. Bu və ardınca etdiyi fond investisiyaları onu şəxsi maliyyəsinin çox pis şəkildə zərər gördüyü 1929-cu il böhranına qədər varlı bir adam etmişdi.

Fişer fəal sosial və sağlamlıq təşviqatçısı olmaqla yanaşı, vegetarianlıq, spirtli içki qadağası və yevgenikanın tərəfdarı idi.[23] 1893-cü ildə Rhode Island sənayeçisi və sosial islahatçı Rouland G. Hazardın nəvəsi Marqaret Hazard ilə evləndi.[7] O, Nyu Yorkda 1947-ci ildə, 80 yaşında vəfat etdi.[7]

İqtisadi nəzəriyyələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fayda nəzəriyyəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ceyms Tobin iqtisadiyyatdakı neoklassik inqilabın işarə etdiyi intellektual nailiyyətlərin Avropada təxminən 1870-ci illərdə baş verdiyini deyirdi. Sonrakı iki onillik klassik ənənədən əvvəl gələn və ona az ya da çox əlaqəli olan yeni nəzəriyyənin yaranmasına səbəb olan canlı debatlara şahid oldu.[24] Şumpeterə görə 1890-cı illərdə orada ortaya çıxmışdı

" Ortaq meydanın geniş sahəsi ... səthi müşahidəçidə yaranmış olan dinclik hissi, qətiliyin izi - buludsuz səmaya qarşı möhtəşəm xətlərini yayan Yunan məbədinin qətiliyi. Əlbəttə, Tobin hər hansısa bir vasitə olmadan bu məbədin tamamlandığını iddia edirdi. İzdiham orada ibadət edərkən belə, onun tikilişi ve dekorasiyası bu günə qədər davam edirdi. Amerikalı iqtisadçılar bu yaradılışda iştirak etməmişdilər. Bu proses içərisində yeni memarlıq dizayn edənlər önəmli dərəcədə öz azad binalarını tikmişdilər. Onlar beynəlxalq müzakirələrdə və 1870-1914-cü illərdəki periodun sintezində aktiv şəkildə iştirak etmişdilər. Ən azından, iki amerikalı Con Beyts Klark və İrvinq Fişer məbədin məşhur memarlarından idi. Onlar və başqaları neoklassik nəzəriyyəni Amerika jurnallarına, siniflərə və kitablara daxil edə bilmiş və onun analitik alətlərini araşdırmaçıların və alimlərin alət çantasına əlavə etmişdi. Zamanla, yaxşı ya da pis, onların paradiqması bu ölkədə iqtisadi elmə dominantlıq edəcəkdi.[25] "

Fayda nəzəriyyəsinə yenidən baxılanda iqtisadçı Corc Stiqler Fişerin doktorantura dissertasiyasının "möhtəşəm" olduğunu və "ilk dəfə fayda funksiyasının ölçülməsini diqqətlə nəzərdən keçirmiş" olduğunu və "onun tələb nəzəriyyəsinə uyğunluğunu" ortaya qoyduğunu vurğulamışdı.[13] O, dövrün iqtisadçısı üçün yüksək səviyyəli riyazi formulların istifadə edildiyi əsərini nəşr edərkən, Fişer həmişə öz analizlərini real həyata tətbiq etməyin yollarını axtarmış və nəzəriyyələrinin mümkün qədər açıq təqdim etməyə çalışmışdır. Misal üçün dissertasiyası ilə bağlı olan arqumentləri tamamlamaq üçün Fişer tələb və təklifdəki dəyişmələrə cavab olaraq düzəldilən bazardakı tarazlıq qiymətlərini vizual olaraq göstərən boru və linglərdən hazırlanmış hidrolik maşın dizayn etdi.

Faiz və sərmayə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Faiz Nəzəriyyəsi" kitabı

Fişerin, yəqin ki, bu gün neoklassik iqtisadiyyatda tanınmasının ən önəmli səbəbi onun ilk dəfə Gəlirin və Sərmayənin Təbiətində (1906) bəhs etdiyi və Faiz Dərəcəsi (1907) kitabında incəliklərinə vardığı kapital, investisiya və faiz dərəcələri nəzəriyyəsidir. 1930-cu ildəki elmi işi olan Faiz Nəzəriyyəsində indiyə qədər kapital, kapital büdcələmə, kredit bazarları və faiz dərəcəsini təyin edən faktorlar (inflyasiya daxil) haqqında olan araşdırmaları bir araya gətirmişdir.

Fişer subyektiv iqtisadi dəyərin alınan və dəyişdirilən malların və xidmətlərin sadəcə miqdarının bir funksiyası olmadığını, həmçinin onların pulla alındığındakı vaxtı özündə göstərdiyini gördü. İndi əldə edilməsi mümkün olan malın sonrakı bir tarixdə əldə edilməsi mümkün olan eyni maldan fərqli dəyəri var idi: dəyərin miqdar ölçüsündən başqa, zaman ölçüsü də var idi. İndi qurban verdiyin mallar baxımından gələcək tarixdə mümkün olan malların nisbi qiyməti faiz dərəcəsiylə ölçülür. Fişer tələbələr üçün iqtisadiyyat dərslərində öyrədilməsi rahat olsun deyə standart diaqramlardan istifadə etdi, ancaq qrafikin oxlarına "alma" və "portağal" yerinə, "indiki istehlak" və "gələcək dövrdəki istehlak" yazdı. Ən önəmli tərəfi nəticə verməsi olan bu nəzəriyyənin xırdalıqları "Faiz Nəzəriyyəsi" kitabında verilmişdir..[26]

Daha sonra K mal və N period (sonsuz sayda çoxlu periodun olduğu vəziyyət daxil olmaqla) vəziyyəti üçün ümumiləşdirilən bu model kapital və faizin standart nəzəriyyəsi olmuş və Qravil və Riisdə[27] və Alprantis, Broun və Burkinşouda öz əksini tapmışdır.[28] Nəzəri üstünlük həmçinin Hörşleyferdə izah edilmişdir.[15]

Monetar iqtisadiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fişerin faiz dərəcəsi və qiymətlərlə bağlı olan sadə nəzəriyyəsinin araşdırması bir başa olaraq dövrün böyük sosial problemlərinə toxunmurdu. Digər tərəfdən, onun monetar iqtisadiyyatı bunu edir və Fişerin yetişmiş əsərinin əsas fokusuna çevrilirdi.

Fişer Saymon Nyukombun qabaqcıq işinin ardınca mübadilə bərabərliyinə əsaslanaraq pulun miqdar nəzəriyyəsini formullaşdırmışdı.

Burada M - pul kütləsi; V - pulun dövriyyə sürəti; P - əmtəə və xidmətlərin qiyməti; T - əmtəə və xidmətlərin kəmiyyət göstəricisidir.

Daha sonra iqtisadçılar T-ni real istehsalat olan, adətən real Ümumi Daxili Məhsulla (ÜDM) ölçülən Y ( və ya Q) il əvəzlədilər.

Borc deflyasiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1929-cu ildəki birja böhranının ardınca və sonrakı Böyük böhran işığında Fişer böhranları iqtisadi köpüyün partlaması ilə əlaqələndirən borc deflyasiyası adlı iqtisadi böhranlar nəzəriyyəsini inkişaf etdirdi. Başlanğıcda, artan müddətdə etibarlı iqtisadi agentlər qazanclarını artırmaq istəkləri səbəbindən borclarını artıraraq, yüksək mənfəət əldə etmək ümidi ilə aldanırlar. Fişerin sözlərinə görə, iqtisadi köpük partladıqdan sonra bu real iqtisadiyyata ciddi mənfi təsir göstərən bir sıra təsirləri özüylə gətirir:

  • Borcun ləğvi və satışların satılması.
  • Bank kreditləri ödənildiyi üçün pul tədarükü müqaviləsi.
  • Aktiv qiymətlərinin səviyyəsində bir eniş.
  • Müəssisələrin xalis dəyərində daha çox, iflasa səbəb olan azalma.
  • Mənfəətin azalması
  • Məhsul, ticarət və məşğulluğun azalması.
  • Pessimizm və inam itkisi.
  • Pulun əldə tutulması.
  • Nominal faiz dərəcələrinin düşməsi və deflyasiya ilə tənzimlənən faiz dərəcəsinin artması.

Önəmli olaraq, borclular nominal borclarını ləğv etməyə və ya ödəməyə çalışdıqları üçün qiymətlərin düşməsi borcun real yükünü azaltmaq cəhdini uğursuz edir. Beləliklə, borc borc məbləğini azaltsa da, bu, dolların həqiqi dəyəri artdığından ('dolların şişməsi') kifayət qədər sürətli baş vermir.[29]

Bu nəzəriyyə ,əsasən, böhran başlamazdan əvvəl fond bazarına qarşı olan ictimai nikbinliyi nəticəsində nüfuzu sarsılan Fişerə görə Keyns iqtisadiyyatının xeyrinə rədd edildi. Borc deflyasiyası 1980-ci illərdən bəri, xüsusən də son 2000-ci illərdə baş verən böhrandan sonra ona olan maraqların canlanmasına səbəb olmuşdur. Stiv Kin Himan Minskinin Fişerin borc deflyasiyasını inkişaf etdirməsindən də istifadə edərək, 2008-ci ildəki böhranı proqnozlaşdırmışdı. Borc deflyasiyası indi Fişerin adı ilə əlaqələndirilən əsas nəzəriyyədir.[17]

1929-cu ildə qiymətli kağızlar bazarının çökməsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1929-cu ildəki birja böhranı və sonrakı Böyük böhran Fişerə şəxsi sərvətinin və akademik nüfuzunun böyük bir hissəsinə başa gəldi. O, məşhur böhrandan 9 gün əvvəl səhm qiymətlərinin "daimi yüksək durğunluğa bənzər bir şeyə çatdığını" proqnozlaşdırdı.[30] İrvinq Fişer 21 oktyabrda bazarda "yalnız siyasi tərəfdarların sarsıldığını" bildirdi və davamında niyə qiymətlərin hələ də həqiqi dəyərləri ilə qarşılaşmadığını və daha çox getməli olduğunu izah etdi. 23 oktyabr çərşənbə günü bir bankir toplantısında "əksər hallarda təhlükəsizlik dəyərləri yüksəlmədi" dedi. Çökmədən sonra aylar sonra investorların yenidən dirçəlməsinin çox yaxında baş tutacağına onları inandırdı. Böyük böhran maksimum şəkildə özünü göstərdikdən sonra o, davam edən kəskin deflyasiyanın Amerika iqtisadiyyatına ağır fəsad gətirən müflisləşmələrin səbəbi olduğunun xəbərdarlığını etdi, çünki deflyasiya dollarla müəyyən edilmiş borcların həqiqi dəyərini artırırdı. Fişer 1929-cu il tarixli açıqlamaları və onun böhranı "borc deflyasiya" analizini diqqətə alan çox az bir insanla başladığı firmanın da uğursuzluğu ilə nüfuzunu pis bir şəkildə zədələdi. İnsanlar bunun əvəzinə həvəslə Keynsin fikirlərinə müraciət etdilər. Fişerin borc deflyasiya ssenarisinə qarşı 1980-ci illərdən bəri bir maraq müşahidə olunur.

Gəlirlərdən konstruktiv vergitutma

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fişer “Gəlirlərdən konstruktiv vergitutma” adlı əsərində birbaşa vergilərin (gəlir və mənfəət vergisi) məqsədəuyğunluğunu şübhə altına salan bir sıra dəlillər gətirmişdir:[31]

  • bu vergilər həm ödəyicilərə, həm də dövlətə münasibətdə ədalətsizdir. Belə ki, gəlir vergisinin bazasında gəlirin həm yığımlara yönəldilən hissəsi, həm də mənfəət nəzərə alındığı üçün ikiqat vergi ağırlığı yaranır. Gəlirin və mənfəətin yaradılmasında birbaşa iştirakı olmayan, yalnız istehlakı ilə fərqlənən cəmiyyət üzvləri isə bu vergi yükündən tam azad olunurlar. Beləliklə, milli sərvətin yaradılmasında birbaşa iştirak edən şəxslər cəmiyyətin vergi yükünü də çəkməli olurlar;
  • kapitalın artımı vergitutmaya cəlb olunur. Bu isə süd verən inəyin yeminin azaldılması effektinə gətirir;
  • bu vergilər üzrə inzibatçılıq kifayət qədər mürəkkəb və bahalı prosesdir. Birbaşa vergilərin hesablanması qaydaları ödəyicilər üçün çox mürəkkəb olduğundan əlavə mütəxəssisin cəlb edilməsinə zərurət yaratmaqla xərcləri artırır və ödəyicilərin haqlı narazılığına səbəb olur;
  • vergilərin düzgün hesablanması və ödənilməsi prosesində yanlışlıqlar vergi orqanı ilə vergi ödəyicisi arasında əlavə yazışmalara, bəzi hallarda isə maliyyə sanksiyalarının tətbiqinə gətirir ki, bütün bunlar lazımsız enerji, resurs, zaman və maliyyə itkilərinə səbəb olur. Məhz qeyd olunan çatışmazlıqları nəzərə alaraq İ.Fişer gəlirin istehlak olunan hissəsinin vergiyə cəlb olunmasını, yığıma yönəldilən hissəsinin (bölüşdürülməmiş mənfəət, istehsal məqsədləri üçün investisiyaya yönəldilmiş vəsaitlər və s.) isə vergidən azad olunmasını təklif edirdi.

İ.Fişer “Dağıdıcı vergitutma: etiraz” (1943) adlı məqaləsində mənfəət və gəlir vergilərinin əvəzinə xərclərə verginin tətbiq olunmasını dəstəkləyir və bu prosesin xərc vergisinin getdikcə artan tədqiqatçıları üçün mühüm əhəmiyyət daşıyacağını göstərir, xərc vergisinin tədricən tətbiqi imkanlarını onun əsas üstünlüklərinə aid edərək, bu vergi növünün tam şəkildə və dərhal tətbiq olunmasını dəstəkləyirdi.[32]

Sosial və sağlamlıq kampaniyaları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1898-ci ildə Fişerə atasının da ölümünə səbəb olan vərəm diaqnozu qoyuldu. O, 3 ilini sanatoriyada keçirdi və nəhayət tam olaraq sağaldı. Bu təcrübə onu səhiyyə kampaniyaçısı olmağa təşviq etdi. O, 1915-ci ildə nəşr olunan "Necə Yaşamaq: Müasir elmə əsaslanan sağlam yaşamaq qaydaları" kitabının müəllifi olduğu Həyat Genişləndirmə İnstitutunun yaradıcılarından biri idi. Fişer davamlı idmanla məşğul olmağı və qırmızı ət, tütün və spirtli içkilərdən uzaq durmağı müdafiə edirdi. 1924-cü ildə O, Reader Digest üçün siqaret əleyhinə bir məqalə yazdı.

"Tütün bədənin bütün tonunu aşağı salır və insanın həyati gücünü və müqavimətini azaldır ... daha əz təsiri olsa da, o da tiryək və spirtli içki kimi bir narkotik zəhəri kimidir." tiryək kimi bir narkotik zəhəri kimi davranır spirt, ümumiyyətlə daha az dərəcədə olsa da "[33].

Fişer alkoqolun qanuni qadağan edilməsini dəstəklədi və ABŞ-də ictimai sağlamlıq və iqtisadi məhsuldarlıq səbəbiylə qadağanı müdafiə edən üç kitabça yazdı.[34] Yevgenika Qeydiyyat Ofisinin elmi məsləhət şurasında vəzifə tutan və Amerika Yevgenika Cəmiyyətinin ilk prezidenti olan Fişer yevgenikanı müdafiə etdi.[35]

Qızı Marqaretə şizofreniya diaqnozu qoyulduqda Fişer onu direktoru psixiatr Henri Kotton olan Trentondakı Nyu-Cersi Dövlət Xəstəxanasında müalicə etdi. Kotton "fokus sepsis" nəzəriyyəsinə inanırdı, buna görə zehni xəstəlik dişlərin, bağırsaq boşluğunun və bədənin digər yerlərinin köklərindəki infeksion material nəticəsində meydana gəlirdi. Kotton, həmçinin yoluxmuş toxumanın cərrahi şəkildə çıxarılmasının xəstənin zehni pozğunluğunu yüngülləşdirə biləcəyini iddia etdi. Trentonda Marqaret Fişerin bağırsaq və kolon hissələrini çıxarıldı, bu da nəticədə onun ölümü ilə nəticələndi. İrvinq Fişer buna baxmayaraq doktor Kottonun müalicəsinin etibarlılığından əmin idi.[36]

Seçilmiş nəşrləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fisher, Irving Norton, 1961. A Bibliography of the Writings of Irving Fisher (1961). Fişerin oğlu tərəfindən toplanmışdır, içərisində 2425 başlıq var.

  • Əsas
    • 1892. Mathematical Investigations in the Theory of Value and Prices.[37]Keçid.
    • 1896. Appreciation and Interest. Keçid.
    • 1906. The Nature of Capital and Income.[38] Keçid.
    • 1907. The Rate of Interest.[38] Keçid. Arxivləşdirilib 2017-12-15 at the Wayback Machine
    • 1910, 1914. Introduction to Economic Science. Section Keçid.
    • 1911a,[39] 1922, 2nd ed. The Purchasing Power of Money: Its Determination and Relation to Credit, Interest, and Crises. keçid. 1920 nəşrinin tam mətni
    • 1911b, 1913. Elementary Principles of Economics. Keçid.
    • 1915. How to Live: Rules for Healthful Living Based on Modern Science (Yucin Lyon Fisklə). Keçid.
    • 1918, "Is 'Utility' the Most Suitable Term for the Concept It is Used to Denote?" American Economic Review. Yenidən çap edilmiş halı.
    • 1921a. "Dollar Stabilization," Keçid.
    • 1921b, The Best Form of Index Number, American Statistical Association Quarterly. s. 533–537.
    • 1922. The Making of Index Numbers: A Study of Their Varieties, Tests, and Reliability.[40] keçid
    • 1923, "The Business Cycle Largely a 'Dance of the Dollar'," Journal of the American Statistical Association. Keçid.
    • 1926, "A Statistical Relation between Unemployment and Price Changes," International Labour Review. s. 785–92. 1973-cü ildə yenidən çap edilib: "I Discovered the Phillips Curve: A Statistical Relation between Unemployment and Price Changes'," Journal of Political Economy, s. 496–502.
    • 1927, "A Statistical Method for Measuring 'Marginal Utility' and Testing the Justice of a Progressive Income Tax" in Economic Essays Contributed in Honor of John Bates Clark .
    • 1928, The Money Illusion, New York: Adelphi Company. Keçid.
    • 1930a. The Stock Market Crash and After.
    • 1930b. The Theory of Interest.[41] I Bölüm. Arxivləşdirilib 2017-12-15 at the Wayback Machine Bölüm keçidləri
    • 1932. Booms and Depressions: Some First Principles. tam mətn.
    • 1933a. "The Debt-Deflation Theory of Great Depressions," Econometrica s. 337–357.
    • 1933b. Stamp Scrip. tam mətn
    • 1935. 100% Money. tam mətn
    • 1942. "Constructive Income Taxation: A Proposal for Reform." New York: Harper & Brothers.
    • 1996. The Works of Irving Fisher. edited by William J. Barber et al. 14 volumes London : Pickering & Chatto.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  2. ↑ 1 2 Irving Fisher // Encyclopædia Britannica (ing.).
  3. ↑ 1 2 Scientific Legacy Database (ing.). Institute of Mathematical Statistics.
  4. ↑ 1 2 https://www.econlib.org/library/Enc/bios/Fisher.html.
  5. ↑ 1 2 https://www.econometricsociety.org/society/organization-and-governance/fellows/memoriam.
  6. ↑ 1 2 Фишер Ирвинг // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ 1 2 3 "PROF. IRVING FISHER OF YALE DIES AT 80; Famed, Economist Succumbs Here After 2-Month Illness--On Faculty 45 Years". The New York Times. 30 April 1947. 4 January 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 July 2019.
  8. ↑ Keen, Steve. Growth Theory // King, J. E. (redaktor). The Elgar Companion to Post Keynesian Economics (2nd). Edward Elgar. 271–277. ISBN 978-1-84980-318-2.
  9. ↑ Schumpeter, Joseph. Ten Great Economists from Marx to Keynes. New York: Oxford University Press. 1951. səh. 223.
  10. ↑ 1 2 3 4 Tobin, James, "Fisher, Irving (1867–1947)", The New Palgrave Dictionary of Economics, 1987: 369–376, doi:10.1057/9780230226203.0581
  11. ↑ Milton Friedman, Money Mischief: Episodes in Monetary History, Houghton Mifflin Harcourt (1994) p. 37. ISBN 0-15-661930-X
  12. ↑ George Stigler. "The Development of Utility Theory. I". Journal of Political Economy. 58 (4). 1950: 307–327. doi:10.1086/256962. JSTOR 1828885.
  13. ↑ 1 2 George Stigler. "The Development of Utility Theory. II". Journal of Political Economy. 58 (5). 1950: 373–396. doi:10.1086/256980. JSTOR 1825710.
  14. ↑ J. Bradford DeLong. "The Triumph of Monetarism?". Journal of Economic Perspectives. 14 (1). 2000: 83–94. doi:10.1257/jep.14.1.83. JSTOR 2647052.
  15. ↑ 1 2 Jack Hirshleifer. "The Theory of Optimal Investment Decisions". Journal of Political Economy. 66 (4). 1958: 329–352. doi:10.1086/258057.
  16. ↑ Ben Bernanke, Essays on the Great Depression, (Princeton: Princeton University Press, 2000), p. 24. ISBN 0-691-01698-4.
  17. ↑ 1 2 Out of Keynes's shadow Arxivləşdirilib 2020-01-12 at the Wayback Machine, The Economist, Feb 12th 2009
  18. ↑ Dorn, James A. "Irving Fisher's Search for Stable Money: What We Can Learn". Cato Institute (ingilis). 17 January 2019. 5 June 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 June 2019.
  19. ↑ Mark Thornton. The Economics of Prohibition. Ludwig von Mises Institute. 2007. səh. 16. ISBN 9781610160476. Fisher's atheism would appear to place him at odds with religious reformers, the principal supporters of prohibition. Still, though Fisher gave up belief in God and religion, he remained convinced of the doctrines and methods of postmillennialist evangelical Protestantism.
  20. ↑ "Obituary record of graduates deceased during the year ending July 1, 1947" (PDF). Yale University. 1948. March 26, 2019 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: April 20, 2011.
  21. ↑ Shiller, Robert (2011). "The Yale Tradition in Macroeconomics, Arxivləşdirilib 2011-09-13 at the Wayback Machine" (pg. 31). Economic Alumni Conference.
  22. ↑ Fisher, Irving. "The application of mathematics to the social sciences". Bull. Amer. Math. Soc. 36 (4). 1930: 225–243. doi:10.1090/s0002-9904-1930-04919-8. MR 1561927.
  23. ↑ Victor R. Fuchs. "Health, Government, and Irving Fisher" (PDF). American Journal of Economics and Sociology. 64 (1). 2005: 407–425. doi:10.1111/j.1536-7150.2005.00370.x. JSTOR 3488138. 2018-06-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-12-03.
  24. ↑ Tobin, James. "Neoclassical Theory in America: J. B. Clark and Fisher". American Economic Review. 75 (6). 1985: 28–38.
  25. ↑ Schumpeter, A History of Economic Analysis (1954), p. 754
  26. ↑ For a concise exposition see cepa.newschool.edu.
  27. ↑ Gravelle, H., and Rees, R., 2004. Microeconomics, 3rd ed. Pearson Education, ch. 11.
  28. ↑ Aliprantis, Charalambos D.; Brown, Donald J.; Burkinshaw, Owen. 5 The overlapping generations model (pp. 229–271) // Existence and optimality of competitive equilibria (1990 student). Berlin: Springer-Verlag. April 1988. xii+284. ISBN 3-540-52866-0. MR 1075992.
  29. ↑ Fisher, Irving. "The debt-deflation theory of great depressions". Econometrica. 1933: 337–357.
  30. ↑ "FISHER SEES STOCKS PERMANENTLY HIGH; Yale Economist Tells Purchasing Agents Increased Earnings Justify Rise. SAYS TRUSTS AID SALES Finds Special Knowledge, Applied to Diversify Holdings, Shifts Risks for Clients". New York Times. October 16, 1929. səh. 8. November 16, 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: November 3, 2016 – Proquest vasitəsilə.
  31. ↑ İrvinq, Fişer. Konstrutiv gəlir vergisi. İrvinq Fişerin reforma üçün təklifləri. London: Harper & Bro - thers nəşriyyatı. 1942.
  32. ↑ İrvinq Fişer. Destruktiv vergitutma: etiraz. “Columbia Low Review”. səh. 170.
  33. ↑ Irving Fisher. "Does tobacco injure the human body?". Readers Digest. 1924. 2014-04-18 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  34. ↑ Irving Fisher, Prohibition at Its Worst (New York: Macmillan, 1926); Prohibition Still at Its Worst (New York: Alcohol Information Committee, 1928); The Noble Experiment (New York: Alcohol Information Committee, 1930).
  35. ↑ Engs, Ruth C. The Progressive Era's Health Reform Movement: A Historical Dictionary. Greenwood Publishing Group. 2003. səh. 121. ISBN 9780275979324.
  36. ↑ Madhouse: A Tragic Tale of Megalomania and Modern Medicine, Andrew Scull, Yale University Press, 2005
  37. ↑ Fiske, Thomas. "Review: Mathematical Investigations in the Theory of Value and Prices by Irving Fisher" (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 2 (9). 1893: 204–211. doi:10.1090/s0002-9904-1893-00145-6. 2022-06-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-12-03.
  38. ↑ 1 2 Wilson, Edwin Bidwell. "Review: The Nature of Capital and Income (1906) and The Rate of Interest (1907) by Irving Fisher" (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 15 (4). 1909: 169–186. doi:10.1090/S0002-9904-1909-01728-8. 2022-06-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-12-03.
  39. ↑ Wilson, Edwin Bidwell. "Review: The Purchasing Power of Money by Irving Fisher" (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 20 (7). 1914: 377–381. doi:10.1090/s0002-9904-1914-02503-0. 2022-06-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-12-03.
  40. ↑ Crathorne, A. R. "Review: The Making of Index Numbers by Irving Fisher" (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 30 (1). 1924: 82–83. doi:10.1090/s0002-9904-1924-03859-2. 2022-06-21 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-12-03.
  41. ↑ Roos, C. F. "Review of The Theory of Interest by Irving Fisher" (PDF). Bull. Amer. Math. Soc. 36 (11). 1930: 783–784. doi:10.1090/s0002-9904-1930-05048-x. 2022-06-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-12-03.

Əlavə ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Allen, Robert Loring (1993). Irving Fisher: A Biography
  • Dimand, Robert W. (2003). "Irving Fisher on the International Transmission of Booms and Depressions through Monetary Standards." Journal of Money, Credit & Banking. Vol: 35#1 pp 49+. online edition
  • Dimand, Robert W. (1993). "The Dance of the Dollar: Irving Fisher's Monetary Theory of Economic Fluctuations," History of Economics Review 20:161–172.
  • Dimand, Robert W. (1994). "Irving Fisher's Debt-Deflation Theory of Great Depressions," Review of Social Economy 52:92–107
  • Dimand, Robert W. "The Fall and Rise of Irving Fisher's Macroeconomics". Journal of the History of Economic Thought. 20. 1998: 191–201. doi:10.1017/s1053837200001851.
  • Dimand, Robert W., and Geanakoplos, John (2005). "Celebrating Irving Fisher: The Legacy of a Great Economist" American Journal of Economics & Sociology, Jan 2005, Vol. 64 Issue 1, pp. 3–18
  • Dorfman, Joseph (1958). The Economic Mind in American Civilization, vol. 3.
  • Fellner, William, ed. (1967). Ten Economic Studies in the Tradition of Irving Fisher
  • Fisher, Irving Norton (1956). My Father Irving Fisher.
  • Sasuly, Max. "Irving Fisher and Social Science". Econometrica. 15. 1947: 255–78. doi:10.2307/1905330.
  • Schumpeter, Joseph (1951). Ten Great Economists: 222–38.
  • Schumpeter, Joseph (1954). A History of Economic Analysis (1954)
  • Thaler, Richard (1999). "Irving Fisher: Behavioral Economist," American Economic Review.
  • Tobin, James (1987). "Fisher, Irving," The New Palgrave: A Dictionary of Economics, Vol. 2: 369–76. Reprinted in American Journal of Economics and Sociology, Jan, 2005, 17 pages.
  • Tobin, James (1985). "Neoclassical Theory in America: J. B. Clark and Fisher" American Economic Review (Dec 1985) vol 75#6 pp. 28–38 in JSTOR

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikisitatda İrvinq Fişer ilə əlaqədar sitatlar var.