German Henrix Qossen

German Henrix Qossen (alm. Hermann Heinrich Gossen‎; 7 sentyabr 1810[2][3][…], Düren, Köln[d][4] – 13 fevral 1858[2][3][…], Köln, Reyn əyaləti[d][4]) —Almaniya iqtisadçısı.

German Henrix Qossen
alm. Hermann Heinrich Gossen‎
Doğum tarixi 7 sentyabr 1810(1810-09-07)[2][3][…]
Doğum yeri
Vəfat tarixi 13 fevral 1858(1858-02-13)[2][3][…] (48 yaşında)
Vəfat yeri
Elm sahəsi iqtisadiyyat[1]
Təhsili
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hermann Heinrich Gossen Düren, Roer (departament) (Roerdépartement və ya Departement de la Roer), Birinci Fransa İmperiyasında anadan olub. Bu gün həmin ərazi Şimali Reyn-Vestfaliya, Almaniya kimi tanınır. Hermann Köln (Köln), Şimali Reyn-Vestfaliya, Prussiyada vəfat etdi. Valideynləri Georg Joseph Gossen (15 dekabr 1780 - 7 oktyabr 1847) (aka Georg Josef Gossen) və Maria Anna Mechtilde (Mechthildis) Scholl (22 fevral 1768 - 29 iyun 1833) idi. Georg və Mariya 25 oktyabr 1804-cü ildə Axendə evləndilər.

Hermanın ata tərəfdən babası Arnold Winand Gossen, 3 sentyabr 1774-cü ildə Selgersdorf, Jülich, Prussiyada Anna Cordula Schmitz ilə evləndi. Arnold Winand Gossen - Kurfürstlicher steuereintreiber (Seçki vergi yığan) və Wahlrentenmanager (Seçki pensiya meneceri) - Düren şəhərində, Jülich hersoqluğunda və Prussiyanın Aşağı Reyn bölgəsinin digər hissələrində fəaliyyət göstərən ən hörmətli məmurlardan biri idi. Bununla belə, 1790-cı illərin ortalarından başlayaraq Arnold, Arnoldun davamlı biznes əməliyyatları apardığı Prussiya ərazilərinin Fransa tərəfindən alınması səbəbindən tədricən öz mövqeyini və gəlirini itirdi. Fransa tərəfindən Prussiya ərazisinin bu şəkildə alınması Prussiyanın Fransa İnqilab Müharibəsində (1792-1802) iştirakının nəticəsi idi.[5] Hermann Bonn Universitetində oxudu, sonra 1847-ci ildə təqaüdə çıxana qədər Prussiya administrasiyasında işlədi, bundan sonra ölümünə qədər sığorta satdı.[6]

Fəaliyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Avstriya məktəbinin əsas ideyalarının formalaşmasında XIX əsrin əvvəllərində yaşamış istedadlı alman iqtisadçısı German Henrix Qossenin çox mühüm rolu olmuşdur. Onun 1854-cü ildə çapdan çıxmış "İctimai mübadilə qanunlarının və insan fəaliyyətinin buradan irəli gələn qaydalarının inkişafı" haqqında əsərində məhsulun "son faydalığı" haqqında iki mühüm prinsip əks olunmuşdur ki, onlar da müasir iqtisad elmində Qossenin I və II qanunları adlanır. I qanuna görə subyektin sərəncamında olan nemətin kəmiyyəti artdıqca onun hər bir əlavə vahidinin son faydalığı da aşağı düşür, həmin sərvətlə təmin olunma həddindən artıq olduqda isə (son həddə çatdıqda) faydalıq sıfra çatır. Qossenin II qanununda göstərilir ki, istehlakın (tələbin) optimal quruluşu bütün əldə edilə bilən nemətlərin faydalığının tarazlığı şəraitində mümkün olur.

Qossenin fikrincə, konkret tələbatı ödəyən məhsulun kəmiyyətcə hər bir artımı özündən əvvəlki "nüsxəyə" nisbətən daha az faydalıdır. İqtisadi resursların məhdudluğu şəraitində isə insanın ən vacib tələbatının ödənilməsinə xidmət edən "məhsulun son nüsxəsi" vardır. Buradan isə belə bir nəticə çıxarılır ki, məhsulun qiyməti fərdin tələbatını ödəmək üçün vacib olan "son nüsxənin" faydası ilə ölçülür, deməli, əmtəənin dəyəri onun son faydalığı ilə müəyyən olunur.

Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Qossenin qanunları nəinki marjinalizmin Avstriya məktəbinin, eləcə də onun sonrakı iqtisadi məktəb və cərəyanların makroiqtisadi nəzəriyyəsində geniş istifadə olunmuşlar.


İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Gossen, Hermann Heinrich // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
  2. ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
  3. ↑ 1 2 3 4 Hermann Heinrich Gossen // Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
  4. ↑ 1 2 3 4 Госсен Герман Генрих // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохорова 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
  5. ↑ Arnold's loss of his position and income was due, generally speaking, to the French occupation in western Prussia that was a result of Prussia's involvement in the War of the First Coalition (1792-1797). More specifically, Arnold's losses were due to France's annexation of the west bank of the Rhine River, and to the ceding to France by Prussia of Düren, Aachen, and other Prussian cities and territories where he was very active in business. Arnold's fortunes started to decline rapidly when representatives of France and Prussia signed the first part of the Peace of Basel (1795) on April 6, 1795. A secret article in the Peace of Basel recognized French control of the west bank of the Rhine River - pending approval by members of the Imperial Diet (Holy Roman Empire). A few years later, the Treaty of Campo Formio (October 17, 1797) - the treaty that ended the War of the First Coalition - also contained secret clauses that affected Arnold's fortunes. These secret clauses extended the borders of France up to the Rhine, Nette, and Roer Rivers, again ceded control of the west bank of the Rhine River to France, and additionally ceded control of the cities Düren and Aachen to France, thus expanding the territory of France into areas of Prussia where Arnold had business operations. Finally, by the Treaty of Lunéville (February 9, 1801), Prussia officially and publicly (not secretly this time) ceded areas of the Lower Rhine region (including the cities Düren and Aachen), plus the entire west bank of the Rhine River, to France.
  6. ↑ Rutherford, Donald. Gossen, Hermann Heinrich (1810-1858) // Routledge Dictionary of Economics (2nd). London and New York: Routledge. 2002. səh. 236 – Internet Archive vasitəsilə.


Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]